[D66] Ukrainecrisis: Verliezers referendum kijken ideologisch terug

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

['t leidde weliswaar tot oorlog maar de ware gelovigen weten het nog 
steeds beter]


Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  11 maart 2022
Auteur: Wouter van Loon
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/03/11/het-oekraine-referendum-was-een-groot-feest-voor-poetin-a4100602


'Het Oekraine-referendum was een groot feest voor Poetin'
---------------------------------------------------------

Het Oekraine-referendum in 2016 werd gedomineerd door Russische 
inmenging, stellen de twee mensen die het gezicht waren van de campagne 
voor nauwere banden met Oekraine. 'Niemand had door dat we in een 
frontlinie van een informatieoorlog stonden.'

Het is nog maar zes jaar geleden dat een meerderheid van de Nederlandse 
kiezers tegen het Associatieverdrag met Oekraine stemde, toen daar een 
raadgevend referendum over werd gehouden. Bijna niemand kwam in die tijd 
op voor sterkere banden met Oekraine. Dat is bijna niet meer voor te 
stellen, nu Nederland wapens heeft geleverd aan Oekraine, er ruim 137 
miljoen euro voor hulp is ingezameld op Giro 555 en de bereidwilligheid 
om Oekraiense vluchtelingen op te vangen groot is.

De tegenstem van actiegroep GeenPeil, die het referendum destijds had 
afgedwongen met handtekeningen, uit verzet tegen het verdrag, klonk 
luid. Maar in politiek Den Haag bleef het stil, niemand in het kabinet 
nam het op voor Oekraine. Slechts twee mensen waren het gezicht van de 
campage voor het associatieverdrag: Michiel van Hulten, oud-voorzitter 
van de PvdA, en publicist Joshua Livestro.

Ondanks het Nederlandse 'nee' dat uit het referendum bleek, kwam het 
associatieverdrag er toch. Maar de negatieve houding van de Nederlanders 
tegenover Oekraine heeft wel degelijk gevolgen gehad, zeggen Van Hulten 
en Livestro nu. Zij zijn het eens met Simon Nixon, commentator van de 
Britse krant The Times, die twitterde: 'De wereld van 2022 is een 
product van 2016.'

Dat een meerderheid van de Nederlandse stemgerechtigden tegen het 
associatie-verdrag stemde was volgens Nixon een steun in de rug van 
Poetin, net als de Brexit en de verkiezing van Donald Trump in de VS.


Campagne met gestrekt been

Het referendum was een klap in het gezicht van de Oekraieners, zegt 
Livestro nu. 'Niet eens de uitslag, maar de toon van de campagne. Het 
tegenkamp ging er met gestrekt been in, alles wat er aan ranzigheid over 
Oekraine gevonden kon worden werd ingezet.' Oekraine was geen echt land, 
nazi's hadden er grote invloed, misschien schoten ze het MH17-toestel 
wel uit de lucht. Alle desinformatie die je nu uit het Kremlin hoort, 
was ook in 2016 de horen, stelt Livestro.

Rusland zag het referendum als 'testcase' voor de stemming over de 
Brexit en de Amerikaanse presidentsverkiezingen later dat jaar, denkt 
Van Hulten. 'In het begin had ik nauwelijks door wat er gebeurde, later 
dacht ik: dit moet Russische inmenging zijn geweest.' Zijn tijdlijn op 
Twitter liep vol met berichten die tegen het verdrag waren. 'Ik was 
avonden lang bezig met antwoorden. Omdat ik met hen in discussie was, 
kon ik die tijd niet besteden om campagne te voeren.'

Het was, claimt Van Hulten, het werk van Russische trollen - accounts 
die onder een andere naam berichten plaatsen om de publieke opinie te 
manipuleren. 'We hadden toen nog geen weet van Russische trollen, maar 
ze zijn later bij de Amerikaanse verkiezingen ook ingezet. Ik denk dat 
het referendum een testcase was.'

Uit onderzoek van NRC bleek dat er in 2016 inderdaad Russische trollen 
op sociale media actief waren in het Nederlands, maar de bekende 
Russische accounts waren niet veel actiever tijdens de campagne voor het 
referendum. Toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren 
(D66) claimde in 2017 dat er een Russische beinvloedingscampagne was, 
maar kon daar geen overtuigend bewijs voor leveren.


Informatieoorlog

Volgens Van Hulten werd de site van de voor-campagne meerdere keren 
bewust uit de lucht gehaald. Ook in de discussies die in debatcentra 
werden georganiseerd was volgens Van Hulten sprake van beinvloeding. Hij 
kwam daar regelmatig SP-politicus Harry van Bommel tegen, die tegen het 
verdrag was. 'Van Bommel nam een groepje Oekrainers mee, die 
pro-Russisch waren, om te laten zien dat Oekrainers zelf ook niet voor 
het associatieverdrag waren. Zij stelden de vragen in zo'n zaal, en 
domineerden zo de discussie.'

Later onthulde The New York Times dat een deel van de 'Oekrainers' 
eigenlijk uit Rusland kwam, en exact de lijn van het Kremlin volgden. 
Van Bommel ontkende overigens te hebben samengewerkt met het Kremlin en 
stelde dat het niet zijn verantwoordelijkheid was om de identiteit van 
het groepje te controleren.

Nederland, concluderen Livestro en Van Hulten, is naief geweest. 
'Niemand interesseerde zich voor Oekraine', stelt Van Hulten. 'Alleen 
een klein groepje dat al beroepsmatig met Oekraine bezig was. Niemand 
had door dat we in een frontlinie van een informatieoorlog stonden. Dat 
zagen we pas na het referendum over de Brexit en de verkiezing van Trump 
in de VS.'

De Nederlandse politiek dacht niet echt stelling te hoeven nemen, zegt 
Livestro. 'Er was wel een vage onrust over Poetin, maar ook het gevoel: 
we moeten de Russische beer niet te veel kietelen. Nou, nu blijkt: die 
doet toch wel wat-ie wil.' Het referendum diende als 'waarschuwing', 
voor de politiek die het te makkelijk opnam. 'Het referendum was een 
groot feest voor Poetin, het sterkte hem om op dezelfde voet verder te 
gaan.'


EU-lidmaatschap

Er is sinds 2016 wel wat veranderd, zegt Van Hulten. 'Dankzij het 
referendum en later Brexit en de verkiezing van Trump weten we beter wat 
er aan de hand is, en zijn we ons gaan wapenen tegen dit soort 
strategieen.' Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet, die destijds 
een prominente rol had in de campagne tegen het associatieverdrag, 
'herhaalt nog steeds de teksten van het Kremlin', zegt Van Hulten. 'Maar 
iedereen weet nu dat het belachelijk is. Destijds werd het nog voor 
zoete koek aangenomen, nu wordt het getackeld.' Andere partijen 
distantieerden zich juist van het Kremlin, stelt Van Hulten. 'Zij willen 
niet aan de verkeerde kant van de geschiedenis belanden.'

Livestro denkt dat de kans dat Oekraine tot de Europese Unie toetreedt 
groter is geworden door de Russische inval. 'Met het associatieverdrag 
kon dat juist op de lange baan worden geschoven: we kijken later wel of 
een EU-lidmaatschap erin zit. Maar nu is dat venster hard dichtgeslagen. 
We weten niet hoe de oorlog afloopt, maar stel, er komt een einde aan en 
Oekraine staat nog overeind. Dan gaat het land vragen om een 
kandidaat-lidmaatschap, en ik denk dat dat niet geweigerd kan worden. 
Het land heeft daar met veel vergieten van eigen bloed voor gevochten. 
Een lidmaatschap kan misschien niet direct, eerst moet het land worden 
opgebouwd en doorgroeien. Maar als je Oekraine uitzicht geeft op een 
lidmaatschap, wordt dat wel begrepen.'

--------
(c) 2022 Mediahuis