[D66] RIVM-memo, dd 9 februari 2020, toont doelbewust wanbeleid RIVM/VWS aan (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #924)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

[Het RIVM had pas op 9 februari 2020 iets in de gaten maar deed - 
uiteraard - niets; ik zei het hier al op 25 januari 2020, 
http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/2020-January/065690.html ]

Bron:   NOS Nieuws
Datum:  27 juni 2022
Auteur: Mitchell van de Klundert, Sander Zurhake
URL:    
https://nos.nl/artikel/2434236-de-memo-over-vastlopen-zorg-die-ziekenhuizen-hadden-willen-hebben-maar-niet-kregen


De memo over vastlopen zorg die ziekenhuizen hadden willen hebben,
maar niet kregen
------------------------------------------------------------------

20 maart 2020. Brabantse ziekenhuizen slaan alarm: we gaan plat en 
hebben hulp nodig. Ze zijn niet voorbereid op de komst van zo veel 
coronapatienten. Nu blijkt uit onderzoek van de NOS dat het RIVM begin 
februari 2020 al wist dat een coronavirus-uitbraak de Nederlandse 
ziekenhuizen compleet zou lamleggen. Alleen heeft die informatie de 
ziekenhuisbestuurders nooit bereikt.

Om onduidelijke redenen heeft het ministerie van Volksgezondheid, 
Welzijn en Sport (VWS) deze informatie nooit gedeeld. Wat weten we van 
die tijd die ziekenhuizen hadden kunnen gebruiken om zich voor te 
bereiden op een coronacrisis? Een reconstructie.

Eerst die memo die modelleurs van het instituut op 9 februari 2020 
stuurden aan het RIVM-management. De tekst is glashelder: 'In Nederland 
zijn ca 37.000 ziekenhuisbedden, waaronder 1208 operationele IC-bedden. 
Deze capaciteit is onvoldoende', schrijven de modelleurs. 'Voor de 
gehele range van schattingen van [de] mogelijke ernst (...) berekenen we 
dat de zorgvraag uitstijgt boven deze beschikbare capaciteit.'

De modelleurs waarschuwen in de memo dat het aantal coronapatienten zich 
iedere vijf dagen zal gaan verdubbelen, waardoor de druk op zorg snel 
toeneemt. 'Door de snel stijgende zorgvraag hebben ziekenhuizen, 
verpleeghuizen, de eerste lijn en de thuiszorg een zeer korte tijd om 
maatregelen te nemen nadat een eerste geval met nCoV-infectie is 
opgenomen', staat in de memo, waarbij nCoV staat voor 'het nieuwe 
coronavirus'.

Ook wijst de risicoanalyse erop dat het aantal ziekenhuisbedden in 
Nederland 'beduidend kleiner' is dan in de ons omringende landen. 
Nederland zou zich daarom eerder dan andere landen kunnen voorbereiden 
'op wat gedaan kan worden opdat de zorgvraag de capaciteit niet zal 
overschrijden'.


Nederlandse aanpak al gekraakt in memo

Een kleine drie weken na de memo werd op 27 februari 2020 de eerste 
coronapatient in Nederland geidentificeerd. De aanpak van de overheid 
was er toen nog op gericht om besmette personen snel op te sporen en te 
isoleren, maar die aanpak wordt door het RIVM al gekraakt in de memo.

De modelleurs berekenen namelijk dat 38 procent van alle besmette 
personen gevonden moet worden voordat ze besmettelijk worden. 'We 
[berekenen] dat dit percentage niet gehaald kan worden als 
contactopsporing alleen directe contacten van een geval opspoort; het 
helpt wel om een uitbraak af te remmen, niet om het te stoppen.'

De memo van 9 februari laat zien dat het RIVM niet verrast was door de 
ernstige gevolgen bij een coronavirus-uitbraak voor de Nederlandse 
samenleving. Eerder bleek ook al uit een NOS-reconstructie dat het RIVM 
verwachtte dat het virus naar Nederland zou komen en dat dit dan 
'ernstige tot catastrofale' gevolgen ging hebben. Deze verwachting is 
nooit publiekelijk uitgesproken.


Kamer nooit geinformeerd

Volgens een woordvoerder van het RIVM was het aan het instituut om 
informatie aan het kabinet te leveren en te duiden. Maar het was aan het 
ministerie van VWS om uiteindelijk beslissingen te nemen over het wel of 
niet informeren van bijvoorbeeld ziekenhuizen of de maatschappij.

Maar opvallend is dat ook het RIVM de Tweede Kamer niet informeerde over 
de alarmerende berekeningen tijdens een van de eerste technische 
briefings over het coronavirus. Zo zei Jaap van Dissel, directeur van 
het Centrum voor Infectieziektenbestrijding van het RIVM, tijdens zo'n 
briefing op 20 februari 2020 helemaal niets over de verwachte druk op de 
zorg of de ziekenhuizen.


Niet zomaar een scenario

De vraag blijft waarom het ministerie van VWS de Tweede Kamer in 
februari 2020 niet zelf expliciet heeft geinformeerd over de alarmerende 
risicoanalyse in de RIVM-memo. Volgens een VWS-woordvoerder is dat omdat 
de memo als een van meerdere scenario's werd gezien.

Dit is een opmerkelijke verklaring, want in de memo gaat het niet om 
zomaar een scenario, maar om een risicoanalyse die stelt dat er in alle 
gevallen onvoldoende ziekenhuiscapaciteit is zodra het coronavirus in 
Nederland toeslaat.

Vragen over wat binnen VWS de visies waren op de memo, worden niet 
beantwoord. 'We zien geen reden om de route van deze specifieke memo 
verder uit te lopen, omdat verondersteld mag worden dat dit een van de 
scenario's is die destijds is besproken', zegt de woordvoerder van het 
ministerie. 'De communicatie tussen VWS en RIVM is gedurende de hele 
pandemie transparant en open geweest.'


'Direct aan de bel getrokken'

Volgens Diederik Gommers, destijds voorzitter van de Nederlandse 
Vereniging voor Intensive Care, kwam de risicoanalyse ook niet ter 
sprake in de OMT-vergadering van 27 februari (eveneens de dag met de 
eerste officiele coronabesmetting in Nederland) waaraan ook het RIVM 
deelnam.

'Als hier ook maar een deel van was besproken, had ik direct aan de bel 
getrokken. Het Landelijk Coordinatie Patienten Spreiding had eerder 
opgericht kunnen worden. We hadden van tevoren meer beademingsapparatuur 
kunnen regelen. Uiteindelijk trok ik pas op 8 maart aan de bel, toen ik 
een telefoontje kreeg van de Europese IC-vereniging.'

Gommers benadrukt dat de memo geen verschil had gemaakt in het aantal 
IC-bedden dat Nederland tot zijn beschikking zou hebben gehad. 'Maar als 
we dit hadden geweten, hadden we wel een stuk eerder kunnen opschalen, 
dat zou veel stress hebben gescheeld.'


Wat is de route van de memo geweest?

In de herinnering van Amsterdam UMC-bestuurder Mark Kramer, als 
voorzitter van het Regionale Overleg Acute Zorg Noord Holland/Flevoland 
intensief betrokken bij de crisisaanpak vanaf het begin van de pandemie, 
waren nergens in Europa al in februari de alarmbellen gaan rinkelen over 
het virus. De memo van 9 februari toont in ieder geval het tegendeel wat 
betreft de modelleurs van het RIVM.

'Voor mij is daarom de grote vraag op welk bureau bij de RIVM of het 
ministerie van VWS de formele gang van dit memo is gestokt en waarom dat 
is gebeurd', zegt Kramer. 'Deze kennis had bij de veiligheidsregio's en 
de GGD GHOR ingebracht moeten worden. Die hadden dan tijdig 
zorgpartners, zoals ziekenhuizen in hun regio, kunnen betrekken bij 
voorbereidingen.'

Jan Kluytmans (nu UMC Utrecht, eerder Amphia in Breda) zegt 'erg 
verbaasd' te zijn over de memo. Hij maakte begin maart eigen 
berekeningen over de verwachte druk op de Brabantse ziekenhuizen.


'Ze vielen van hun stoel'

'Toen we die berekeningen aan het ministerie lieten zien, vielen ze daar 
van hun stoel', zegt Kluytmans. 'Ze wilden het pas geloven als eerst 
modelleur Jacco Wallinga van het RIVM het nog eens door zou rekenen. Nu 
blijkt dat het RIVM dus al een maand eerder tot een soortgelijke 
conclusie kwam. Ik kijk daar heel erg van op.'

Ook Bart Berden, van het Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis, is onaangenaam 
verrast. 'We hebben in maart nota bene een vergadering gehad met alle 
Brabantse ziekenhuisbestuurders en Jaap van Dissel van het RIVM. Hij 
noemde ons scenario toen 'niet onwaarschijnlijk'.'

Volgens Berden had ook het patientenspreidingssyteem LCPS al eerder 
opgestart kunnen worden. 'Ik had dit heel graag eerder geweten', zegt 
Berden. 'Dan hadden we al kunnen opschalen en als zorginstellingen 
elkaar veel eerder hebben opgezocht. Ik had dan ook direct meer 
persoonlijke beschermingsmiddelen ingekocht. Nu gingen de vliegtuigen 
vol mondkapjes in februari nog naar China'.

Kluytmans is iets minder stellig. 'De gedachte die toen nog breed werd 
gedeeld, hoe naief ook, was dat Nederland de dans zou ontspringen. Ik 
weet niet of zo'n memo alleen deze mentaliteit had veranderd.'


Verloren tijd

De overbelasting van de Nederlandse ziekenhuizen als gevolg van de 
corona-uitbraak begon zes weken na de memo van het RIVM. Op 21 maart 
2020 werd met stoom en kokend water het Landelijk Coordinatiecentrum 
Patienten Spreiding (LCPS) opgericht, onder leiding van Ernst Kuipers, 
die inmiddels minister van VWS is. Via deze organisatie werden toen 
coronapatienten vanuit het epicentrum van het virus, Noord-Brabant, 
verspreid over ziekenhuizen in het hele land.

Dit om te voorkomen dat de zorg in Brabant zou instorten. Op 29 maart 
werden de eerste patienten naar Duitsland overgeplaatst vanwege grote 
capaciteitsproblemen in Nederland.

--------
(c) 2022 NOS Nieuws