[D66] Angstcultuur WHO staat effectieve aanpak coronacrisis in de weg (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #876)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  23 januari 2022
Auteur: Chris Hensen & Jannie Schipper
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/23/wegduiken-achter-de-bloempot-als-de-regiodirecteur-in-woede-ontsteekt-2-a4082462


Angstcultuur WHO staat effectieve aanpak coronacrisis in de weg,
zeggen medewerkers
----------------------------------------------------------------
Een directeur die zijn medewerkers wegpest, racisme en 
vriendjespolitiek. De Wereldgezondheidsorganisatie worstelt niet alleen 
met het coronavirus, maar ook met interne problemen.

Het nieuws in het kort
* Binnen de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is sprake van 
machtsmisbruik, nepotisme en racisme.
* Dat blijkt uit intern onderzoek in handen van NRC. Volgens het 
onderzoek heerst bij de WHO een angstcultuur.
* De misstanden hebben volgens WHO-medewerkers een effectieve aanpak van 
de crisis in de weg gestaan.
* Lees het volledige nieuwsbericht: 'Nepotisme en racisme bij de WHO'
   
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/23/nepotisme-en-racisme-bij-de-who-a4082435

Medewerkers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in Manila zijn 
doodsbang voor hun regiodirecteur. Een 'dictator' is het, een 
'psychopaat'. 'Bij bijeenkomsten pikt hij er altijd iemand uit, die hij 
dan ten overstaan van zeventig mensen voor schut zet', vertelt een 
oud-medewerkster. 'Die vernedering kan uren duren. De rest van de 
aanwezigen verstopt zich ondertussen achter een bloempot in de hoop niet 
het volgende slachtoffer te worden.'

Terwijl de wereld nog midden in de coronacrisis zit, blijkt de 
VN-organisatie die de pandemie moet bestrijden te kampen met interne 
problemen en onrust.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is met zo'n twintigduizend 
medewerkers een van de grootste VN-organisaties. De organisatie heeft 
een hoofdkantoor, zes regiokantoren en tientallen kleinere kantoren over 
de hele wereld. De WHO wordt geacht samen met lokale overheden de 
gezondheid in de wereld te bevorderen, niet alleen tijdens grote 
gezondheidscrises zoals de coronapandemie, ebola en SARS, maar ook met 
de behandeling van bijvoorbeeld chronische ziektes, voorlichtings- en 
vaccinatiecampagnes. Vaak doet de organisatie in betrekkelijke stilte 
haar werk. Maar sinds de coronacrisis komt de naam WHO met het 
dagelijkse nieuws de huiskamers binnen.

Uit een intern onderzoek dat in handen is van NRC, blijkt dat 
WHO-medewerkers over de hele wereld klagen over machtsmisbruik, 
nepotisme en racisme. Een groep anonieme medewerkers en ex-medewerkers 
van het regiokantoor West-Pacific in Manila stuurde vorige week een 
brandbrief over de in hun ogen onhoudbare situatie op dit kantoor naar 
de 'Executive Board' van de WHO, een soort raad van advies die in de 
regel twee keer per jaar samenkomt. Deze maandag vergadert de raad.

De medewerkers stellen dat niet alleen zij onder de misstanden lijden, 
maar dat de WHO door de interne gebreken bovendien niet de hoofdrol kan 
spelen die de organisatie is toebedeeld bij de bestrijding van 
pandemieen. Volgens de brief heeft het beleid van de Japanse 
regiodirecteur Takeshi Kasai 'substantieel bijgedragen aan een toename 
van het aantal gevallen [van Covid-19] in veel landen in de regio' en 
'verspilling van donorgelden'.

NRC sprak met enkele (voormalige) medewerkers van het kantoor over hun 
ervaringen met machtsmisbruik en vriendjespolitiek. Ook zij willen 
alleen anoniem hun verhaal doen omdat ze vrezen voor hun eigen positie. 
Een technisch expert vertelt dat de regiodirecteur aan het begin van de 
coronapandemie onderzoeksresultaten die zij aan hem presenteerde 
negeerde, ondanks haar protesten. 'Als we de zorgelijke data serieus 
hadden genomen, hadden we stappen kunnen nemen, andere regio's kunnen 
waarschuwen.'

Op dat moment trok ze de conclusie dat wetenschappelijke argumenten en 
expertise niet doorslaggevend waren in de aanpak van de pandemie. 'Als 
je ziet dat je kunt worden gestraft als je je werk goed doet, word je 
bang om dingen te delen. Als er weer een pandemie voorbij komt, reken 
niet op de WHO.'

Een andere medewerker beschrijft hoe leden van een selectiecommissie 
door de voorzitter onder druk werden gezet om hun scores voor de 
sterkste kandidaat naar beneden bij te stellen, zodat de favoriete 
kandidaat van Kasai als nummer een uit de bus zou komen. 'Wij waren 
koppig', aldus het commissielid. 'We zeiden dat we haar hoogstens 
dezelfde score konden geven.' Op die manier werd de beslissing 
overgelaten aan een hoger panel met daarin de regionaal directeur, die 
zoals verwacht voor zijn favoriet koos.

De misstanden zijn niet beperkt tot het kantoor in Manila. Op alle 
WHO-locaties krijgen medewerkers met misstanden te maken, blijkt uit een 
recente interne enquete die afgelopen zomer onder medewerkers werd 
verspreid. Uit de bijna 1.700 ingevulde vragenlijsten destilleerden de 
onderzoekers ruim 13.000 commentaren. Ze noteerden voorbeelden van 
benoemingen op politieke gronden en andere vormen van vriendjespolitiek. 
Leidinggevenden misbruiken volgens respondenten hun positie en collega's 
om eigen belangen na te streven. 'Het is een systeem dat vol zit met 
vriendjespolitiek en vrienden van vrienden die worden aangenomen zonder 
te kijken naar hun competenties of een competitief wervingsproces', 
schrijft een respondent.

Ook klagen medewerkers over racisme en discriminatie. 'Stop met 
internationale staf bevoordelen, hun werk te prijzen en dat van lokale 
staf te discrimineren', aldus een medewerker. Binnen de 
Wereldgezondheidsorganisatie bestaat een onderscheid tussen 
'professionele' en 'algemene' staf, wat in de praktijk overeenkomt met 
internationaal en lokaal personeel. Volgens veel respondenten leidt deze 
tweedeling tot inherente ongelijkheid binnen de organisatie op het 
gebied van beloning, carrierekansen en behandeling.


Falende aanpak

Een dit voorjaar verschenen evaluatierapport over de coronacrisis 
bevestigt eveneens dat de interne problemen een negatieve invloed hebben 
op het functioneren van de VN-organisatie. De WHO en getroffen landen 
verloren in de beginfase van de crisis kostbare tijd, concludeerde een 
internationaal panel onder leiding van voormalig premier van 
Nieuw-Zeeland Helen Clark en voormalig president van Liberia Ellen 
Johnson Sirleaf. Fouten die werden gemaakt tijdens eerdere crises, zoals 
een lage reactiesnelheid en gebrekkige coordinatie, werden ondanks 
rapporten en waarschuwingen herhaald.

Het rapport noemt een scala aan oorzaken voor die falende aanpak, maar 
een ervan wordt ook in het huidige interne onderzoek herhaaldelijk 
genoemd: de politieke afhankelijkheid van de WHO. Kasai, de 
regiodirecteur van West-Pacific en de man voor wie medewerkers sidderen, 
is een van de machtigste mannen binnen de wereldwijde organisatie. Aan 
het hoofd staat directeur-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus, daaronder 
komen de directeuren van de zes regiokantoren. Net als WHO-baas Tedros 
worden de regiodirecteuren gekozen door de lidstaten, waarvan de 
VN-organisatie ook haar mandaat en financiering krijgt.

Uit het interne medewerkersonderzoek blijkt verder dat er een 
angstcultuur is binnen de organisatie, die ertoe leidt dat problemen al 
jaren voortduren. Veel medewerkers durven niet te klagen uit angst voor 
represailles van meerderen. Daders ontspringen de dans of worden te mild 
gestraft. Interne klachtorganen kampen met achterstanden en worden ook 
niet overal als volledig onafhankelijk gezien.

'Niemand durft tegen zijn leidinggevende in te gaan', zegt de 
Nederlandse Sacha Bootsma. 'Ze zijn te bang om hun baan en pensioen te 
verliezen.' Bootsma werkte tot 2020 op het regiokantoor West-Pacific en 
is momenteel gestationeerd in Zuid-Soedan. 'Tientallen mensen, onder wie 
ikzelf, zijn weggegaan omdat de regiodirecteur wegens persoonlijke 
voorkeuren ineens hun contract veranderde of opzegde, of gewoon omdat ze 
de verziekte sfeer niet meer aankonden.'

De angst dat klagen averechts werkt, is zeker niet ongegrond. De 
Italiaanse afdeling van Transparency International kaartte onlangs het 
geval aan van een WHO-medewerker in Italie. Die moest naar eigen zeggen 
van zijn baas een rapport over de corona-aanpak van Italie afzwakken op 
straffe van ontslag. De ethische afdeling van de WHO beschermde de 
medewerker volgens Transparency International niet: de dreiging met 
ontslag had plaatsgevonden voordat hij het probleem intern rapporteerde, 
dus er zou geen sprake zijn geweest van wraakacties. De medewerker moest 
maar terugkomen als hij bijvoorbeeld zomaar werd overgeplaatst of 
negatief beoordeeld. In maart 2021 stapte de medewerker na voortdurende 
pesterijen en ondermijning zelf op. Het beroep in zijn zaak loopt nog.

Een van de ernstigste misstanden is voor zover bekend grootschalig 
misbruik in Congo tijdens de uitbraak van het ebolavirus in 2018-2020. 
WHO-medewerkers op alle niveaus misbruikten hun positie om lokale 
werkzoekenden over te halen tot seks, bleek vorig jaar. Nadat zeker 
vijftig slachtoffers in de media hadden geklaagd over seksuele 
uitbuiting, liet de WHO een onafhankelijk onderzoek uitvoeren. 'Iedereen 
had seks in ruil voor iets', zei een vrouw die tijdelijk bij WHO werkte 
destijds tegen de onderzoekers. De onderzoekers oordeelden in september 
vernietigend. Niet alleen waren er ondanks het hoge risico onvoldoende 
maatregelen genomen om het wijdverbreide misbruik te voorkomen, ook 
reageerde het hoofdkantoor inadequaat toen er signalen van misbruik 
opdoken.


Anoniem meldpunt

De WHO-leiding zet zich naar eigen zeggen op allerlei manieren in om de 
situatie te verbeteren. Sinds zijn aantreden in 2017 hamert Tedros op de 
noodzaak van structurele veranderingen. 'We moeten het dna van de 
organisatie veranderen om impact te hebben', zei hij tegen het personeel 
in een toespraak in 2019, waarin hij ingrijpende aanpassingen in 
werkprocessen en doelstellingen aankondigde. De WHO stelde ook een 
anoniem meldpunt in en introduceerde verplichte trainingen voor 
medewerkers over seksueel misbruik. Bij de verspreiding van de recente 
onderzoeksresultaten riep Tedros alle medewerkers wederom op mee te 
werken aan een cultuurverandering.

Medewerkers tonen echter weinig vertrouwen in de eigen organisatie om de 
heersende problemen op te lossen. 'Niets van dit alles is nieuw', 
schreef een respondent. Ook Bootsma en haar voormalige collega's zien 
geen brood in de bijeenkomsten en workshops die de directeur-generaal 
heeft aangekondigd. 'Ik heb de eerste bijeenkomst halverwege verlaten', 
zegt een van hen. 'Toen er weer eens werd gezegd dat ze veranderingen 
wilden, dacht ik: ik zit al tien jaar in dit systeem en al die tijd is 
er niets veranderd. Hoezo zou het dit keer anders zijn?'

Regiodirecteur Kasai ontkende donderdag tot woede van diverse 
medewerkers het gros van de beschuldigingen aan zijn adres, met de 
vergoeilijkende toevoeging dat 'de laatste twee jaar voor 
zorgmedewerkers in de hele wereld, inclusief WHO-personeel, een 
stressvolle en moeilijke tijd [zijn] geweest'. Het hoofdkantoor in 
Geneve reageerde zondagavond op de zaak-Kasai dat 'WHO zich bewust [is] 
van de aantijgingen en alle gepaste stappen neemt om de kwestie op te 
volgen'.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Over dit artikel

Voor dit artikel putte NRC uit het interne onderzoek 'Let's Talk Survey' 
dat deze zomer onder Wereldgezondheidsmedewerkers werd verspreid. Ook 
kregen de journalisten inzage in interne correspondentie van de 
Wereldgezondheidsorganisatie en in interne presentaties. Er werden 
diverse openbare onderzoeken en evaluaties geraadpleegd. Daarnaast werd 
uitgebreid gesproken met vijf (voormalige) medewerkers van het 
regiokantoor WHO-WPRO.

Het hoofdkantoor van de Wereldgezondheidsorganisatie in Geneve is vanaf 
begin december meermaals per e-mail en telefoon benaderd met concrete 
vragen. Ondanks een ontvangstbevestiging van NRC's verzoek, bleef een 
inhoudelijke respons uit. Ook het regiokantoor West-Pacific is 
herhaaldelijk tevergeefs om een reactie gevraagd.

Het hoofdkantoor reageerde deze zondag op een laatste poging tot 
wederhoor met de volgende verklaring: 'Gedurende het afgelopen jaar 
heeft WHO haar beleid en praktijk versterkt om te zorgen voor een 
respectvolle werkplek. Tot deze maatregelen behoren een nieuw beleid 
voor het voorkomen en tegengaan van wangedrag, het versterken van 
verantwoording, en het bewustmaken van personeel en managers, onder meer 
via de Let's Talk Survey, die we heel serieus nemen [...]. De 
directeur-generaal van WHO is duidelijk geweest dat al het personeel, 
inclusief managers, zich moeten houden aan de hoogste gedrags- en 
ethische normen. We zetten ons in om een transparante, verantwoordelijke 
organisatie te zijn.'

--------
(c) 2022 Mediahuis