[D66] Terugkijken: OVV rapport (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #888, Addenda #3-5)

Wed Feb 16 16:36:50 CET 2022

Bron:   Trouw
Datum:  16 februari 2022
Auteur: Marco Visser
URL:    
https://www.trouw.nl/binnenland/waarom-de-stille-ramp-die-zich-voltrok-in-de-verpleeghuizen-maar-niet-doordrong-tot-den-haag~bc41c58e/

Waarom de 'stille ramp' die zich voltrok in de verpleeghuizen maar
niet doordrong tot Den Haag
------------------------------------------------------------------

De paniek in de verpleeghuizen bleef te lang onbeantwoord, stelt de 
Onderzoeksraad Voor Veiligheid in een dinsdag gepresenteerd rapport.

De verpleeghuizen zijn het symbool van wat er in de eerste maanden van 
de pandemie in 2020 misging. De helft van alle overleden Nederlanders in 
die eerste periode woonde in een verpleeghuis. Afscheid nemen gebeurde 
geregeld via een iPad. Hoe is dat te rijmen met een beleid dat 
beschermen van de kwetsbaren als een van de hoofddoelen had?

Er is 'veel ruimte voor verbetering' was de algemene conclusie van de 
voorzitter van de Onderzoeksraad Voor Veiligheid (OVV) Jeroen 
Dijsselbloem. Het sluiten van hele afdelingen in verpleeghuizen als twee 
bewoners positief testten, noemde hij het meest schrijnende van de 
eerste pandemieperiode.

De paniek was begin maart al groot

Sluiten moest wel, want er was een tekort aan alles. Aan mondkapjes, 
schorten en testen. Signalen dat in verpleeghuizen de paniek toesloeg, 
drongen onvoldoende door tot het kabinet, stelt Dijsselbloem. Terwijl de 
paniek begin maart al groot was in de verpleeghuizen in Noord-Brabant en 
Limburg.

Het leed in de verpleeghuizen begint bij iets abstracts als de 
crisisstructuur; de rolverdeling van betrokken organisaties als 
ministerie, GGD's, RIVM en Outbreak Management Team. Dat OMT kreeg van 
het kabinet een zware, bijna politieke rol. De adviseurs van het OMT 
werden medeverantwoordelijk voor het beleid. Het kabinet voer immers 
blind op hun adviezen, zeiden premier Mark Rutte en zorgminister Hugo de 
Jonge.

Niet vertegenwoordigd

Het OMT heeft de taak zich bezig te houden met infectiebestrijding. 
Ouderenzorg was in de beginweken dus niet niet vertegenwoordigd. Toen 
dat later wel het geval was, bleek dat er binnen het OMT weinig begrip 
was voor de zorgen van verpleeghuizen en thuiszorg.

Dat is terug te zien in de richtlijn om medewerkers onbeschermd te laten 
werken als het contact vluchtig of op meer dan anderhalve meter afstand 
is. 'Terwijl op die afstand het verlenen van zorg niet haalbaar is', 
stelt de OVV. 'In het bijzonder de zorg voor bewoners met dementie 
vraagt juist nauw contact en intensieve aandacht. Deze bewoners zijn ook 
niet te instrueren, zodat afstand houden onmogelijk is. 'Ze blijven niet 
op hun plek, grijpen je vast en hoesten je van dichtbij vol in je 
gezicht', aldus een verpleegkundige. De behoefte aan bescherming is dus 
juist groot in verpleeghuizen.'

Ministerie verantwoordelijk

Bescherming door mondkapjes, schorten en testen was in die tijd lastiger 
dan nu. Er was gebrek aan alles. De middelen die er wel waren, werden 
verdeeld via de Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ). Maar 
verpleeghuiszorg is, net als thuiszorg en zorg voor gehandicapten, geen 
acute zorg. Zij konden dus niet tegen de ROAZ zeggen: en wij dan? Dat 
mag het ministerie van volksgezondheid zich aanrekenen. 'Het is de 
verantwoordelijkheid van het ministerie van VWS dat ook aan belangen van 
deze sector werd gedacht', aldus Dijsselbloem.

De tekorten waren de reden dat verpleeghuizen geen andere optie hadden 
dan de deur op slot te doen. Als het virus eenmaal binnen was, was er 
geen houden meer aan. Gevolg: eenzaamheid en bewoners die stierven 
zonder dat zij afscheid konden nemen. Dat is als traumatisch en niet 
menselijk ervaren, zo is te lezen in het rapport.

Geen zicht op doden

Sluiting van de verpleeghuizen had weliswaar effect, maar het virus kwam 
toch binnen. In welke mate dat gebeurde, bleef in Den Haag lang 
onbekend. Er waren weinig testen, dus niet elke zieke bewoner werd 
getest, waardoor zij na overlijden niet meetelden in de officiele 
cijfers met coronadoden. Nog een reden waarom de 'stille' ramp niet 
doordrong tot de beleidsmakers.

Ondertussen kreeg personeel ook te maken met besmettingen doordat zij 
zonder kapjes en schorten werkten. Dat zij covid kregen in een tijd dat 
er nog geen vaccin was en veel bewoners stierven aan de ziekte, heeft 
een zware wissel getrokken op het personeel.

Pas in augustus 2020 adviseerde het OMT ook in de ouderenzorg de 
beschermingsmiddelen preventief in te zetten. Dat moet een volgende keer 
anders, stelt de OVV. Het begint bij waar de stille ramp voor de 
verpleeghuizen begon; bij de crisisstructuur. Daar moet meer oog komen 
voor wat in de zorg de 'care' wordt genoemd; de verpleeghuizen, 
thuiszorg en gehandicaptenzorg. Gebeurt dat niet, dan gaat alle aandacht 
uit naar de curatieve zorg in ziekenhuizen. Met als uitkomst dat 
beschermen van de kwetsbaren het aflegt tegen ontlasten van de zorg, en 
met name de ic.

--------
(c) 2022 DPG Media B.V.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Bron:   Trouw
Datum:  16 februari 2022
Auteur: Johan van Heerde
URL:    
https://www.trouw.nl/binnenland/ovv-kritisch-op-corona-aanpak-kabinet-te-veel-improvisatie-invloed-van-dissel-te-groot~b7cd9780/

OVV kritisch op corona-aanpak kabinet. 'Te veel improvisatie,
invloed Van Dissel te groot'
-------------------------------------------------------------

Nederland was niet goed voorbereid op een langdurige gezondheidscrisis, 
oordeelt de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Kwetsbare ouderen werden 
vergeten.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) is kritisch op de Nederlandse 
aanpak van de coronacrisis. De manier waarop de overheid de zorg en 
crisisstructuur heeft ingericht bleek niet toereikend voor de aard en 
omvang van de crisis.

Het kabinet had te veel oog voor de ziekenhuizen, concludeert de OVV. De 
gevolgen van de besluitvorming voor personeel en bewoners van de 
verpleeghuizen zijn onvoldoende meegewogen, evenals het belang van 
kwetsbare ouderen. Dit leidde tot een stille ramp in verpleeghuizen. Ook 
bleven signalen over maatschappelijke effecten als eenzaamheid te lang 
onderbelicht.

Het kabinet had verder vooruit moeten kijken en zich over meer zaken 
moeten laten adviseren dan alleen over de effecten van het virus op de 
acute zorg zoals bij huisartsen en in ziekenhuizen. Daarmee sluit de OVV 
zich aan bij eerdere kritiek op het Outbreak Management Team (OMT), dat 
voornamelijk bestaat uit medisch specialisten zoals virologen, 
epidemiologen en specialisten infectieziekten. Kortom: binnen het OMT 
ontbraken leden uit andere disciplines die meer oog hadden voor de 
gevolgen van de crisis en de besluitvorming voor de verpleeghuizen, het 
onderwijs, de cultuursector en het midden- en kleinbedrijf. De OVV wil 
niet zeggen dat mensen uit deze disciplines hadden moeten aanschuiven in 
het OMT, maar dat er ook naar adviseurs uit andere disciplines 
geluisterd had moeten worden.

Te grote rol voor Jaap van Dissel

Bovendien was de rol van RIVM-baas Jaap van Dissel te groot, oordeelt de 
OVV. Hij was 'in vrijwel alle crisisteams aanwezig'. Omdat het OMT en 
het kabinet vooral oog hadden voor het bestrijden van het virus was het 
moeilijker 'voor adviseurs en besluitvormers om breder te kijken dan het 
thema infectieziekten'. Door openlijk te twijfelen aan het nut van 
mondkapjes ondermijnde Van Dissel bovendien het vertrouwen van de 
bevolking in het coronabeleid.

Al snel luidde de noodklok

Nederland straalde in de periode voor de uitbraak van de epidemie rust 
en kalmte uit. De boodschap was dat Nederland klaar zou zijn voor deze 
ziekte en dat ons fijnmazige systeem met huisartsen, GGD'en, 
streeklaboratoria en het RIVM soelaas zou bieden. 'Van tevoren dachten 
we dat we goed voorbereid waren, maar we waren het niet', zei 
OVV-voorzitter Jeroen Dijsselbloem tijdens de presentatie van het 
onderzoek. 'Scenario's en draaiboeken waren niet goed voorbereid en 
uitgewerkt. Blijkbaar paste dit niet in onze voorstellingsvermogen.'

Toen het virus in Brabant voet aan de grond zette in Nederland en 
vervolgens razendsnel om zich heen greep, bleek de Nederlandse 
beschermingsmuur niet bestand tegen de snelle verspreiding. Al op de dag 
van de eerste besmetting in Nederland, 28 februari 2020, luidde de GGD 
Hart voor Brabant intern de noodklok: het team redde het niet meer.

Eerdere rapporten

Het rapport van de OVV is de eerste evaluatie van de aanpak van de 
coronacrisis in opdracht van het kabinet. Eerder verschenen al wel 
rapporten, zoals dat van adviesbureau KPMG, dat weliswaar forse 
kritieken leverde op de keuzes die Nederland maakte maar ook 
constateerde dat Nederland het vergeleken met andere landen gemiddeld 
had gedaan. Niet heel goed, maar ook niet bar slecht.

Kritiek kwam er van KPMG vooral op de trage verspreiding van 
beschermingsmiddelen in de zorg en het haperende testbeleid. De WHO 
benadrukte in maart 2020 om te testen, testen en nog eens te testen maar 
de testcapaciteit was in Nederland marginaal. Dat had deels te maken met 
tekort aan materialen zoals vloeistoffen om te kunnen testen, maar het 
ontbrak ook aan daadkracht vond KPMG. Ook verbaasde het adviesbureau 
zich over het beleid dat werd gevoerd rond het dragen van mondkapjes, 
waarvan het nut lang werd ontkend. Pas in het najaar van 2020 kwam er 
een mondkapjesplicht.

Het kabinet heeft niet gereageerd op eerdere evaluaties maar zei altijd 
te wachten op de OVV. Al in mei 2020 kondigde de OVV op verzoek van het 
kabinet onderzoek te doen naar de aanpak van de coronacrisis.

Het onderzoek van de OVV verschijnt in twee delen. Het tweede deel wordt 
in de zomer verwacht en richt zich op de periode van september 2020 tot 
juli 2021. Daarbij komen onderwerpen als de eerste vaccinatiecampagne, 
de invoer van de avondklok, het mondkapjesverbod en de scholensluiting 
aan bod. Deel twee gaat over de periode na juli 2021. Hierin wordt 
waarschijnlijk ook uitgebreider stilgestaan bij de lessen die kunnen 
worden getrokken voor eventuele volgende pandemieen.

De Jonge: OVV keek te weinig naar samenhang coronamaatregelen

Door de opzet van het onderzoek naar de aanpak van de coronacrisis is de 
'samenhang tussen bepaalde onderwerpen' uit zicht geraakt. Dat schrijft 
toenmalig minister van volksgezondheid Hugo de Jonge in een reactie die 
is opgenomen in het rapport.

Volgens De Jonge was het onvermijdelijk dat in het onderzoek is gekeken 
naar losse deelonderwerpen, maar is de totale context daardoor niet goed 
in beeld gekomen. Zo werden algemene coronamaatregelen ook genomen om de 
kwetsbare mensen die in verpleeghuizen wonen te beschermen.

'Dit werpt ook een ander licht op de conclusie dat de situatie in 
verpleeghuizen onvoldoende aandacht kreeg, nog afgezien van het feit dat 
juist vroeg in de crisis is besloten tot het bezoekverbod, een van de 
meest ingrijpende maatregelen tijdens de gehele coronacrisis.'

De Jonge verzet zich ook tegen het idee dat Nederland begin 2020 niet 
goed was voorbereid op een pandemie. 'Op dat moment werden ernst en 
impact van infectieziektes wel degelijk op hun waarde geschat op basis 
van de toenmalige (wetenschappelijke) kennis.'

Dijsselbloem noemt de brief van De Jonge opvallend. Hij vindt dat er 
bereidheid moet zijn om terug te kijken en lessen te leren uit de fouten 
die er zijn gemaakt.
--------
(c) 2022 DPG Media B.V.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Bron:  NOS Teletekst
        Pagina 106
Datum: 16 februari 2022
URL:   https://nos.nl/teletekst#106

Kritiek De Jonge op OVV-conclusies
----------------------------------

Toenmalig minister De Jonge van VWS
is het oneens met de conclusie van de
Onderzoeksraad voor Veiligheid dat er
in 2020 niet genoeg aandacht was voor
de coronasituatie in verpleeghuizen.

De minister wijst erop dat ook in de
verpleeghuizen algemene maatregelen
werden genomen, zoals de afstandsregel.
Ook werd al heel vroeg in de crisis een
bezoekverbod afgekondigd, zegt De Jonge.

De minister deelt ook niet de conclusie
dat Nederland niet goed was voorbereid
op een pandemie. Voorzitter Dijsselbloem
van de OVV noemt De Jonges kritiek
opvallend. 'Vanuit een verdediging komen
we meestal niet verder.'

--------
(c) 2022 NOS Teletekst