[D66] Irritatie en verbazing in regeringscoalitie over D66

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   RTL Nieuws
Datum:  10 december 2022
Auteur: Stephan Koole en Fons Lambie
URL:    
https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/5352225/irritatie-en-verbazing-regeringscoalitie-over-d66


Irritatie en verbazing in regeringscoalitie over D66
----------------------------------------------------

Bij coalitiepartijen VVD, CDA en ChristenUnie groeit de verbazing en 
irritatie over de opstelling van de vierde coalitiepartij D66. Dat 
vertellen meerdere bronnen van verschillende partijen aan de politieke 
redactie van RTL Nieuws. 'Als ze zo doorgaan, worden ze een beetje 
uitgekotst', zegt een van hen.

In de fracties van VVD, CDA en ChristenUnie valt te horen dat de 
Kamerleden van D66 te weinig rekening houden met de omgangsvormen in de 
coalitie en te vaak hun eigen gang gaan. De verbazing en irritatie zit 
vooral bij fracties in de Tweede Kamer, niet in de kabinetsploeg, 
benadrukken betrokkenen.


Tjeerd de Groot

De onvrede gaat bijvoorbeeld over Tjeerd de Groot, de uitgesproken 
landbouwwoordvoerder van D66. 'Als Tjeerd de Groot een tweet stuurt over 
het aanpakken van de boeren, stroomt mijn brievenbus vol met 
bedreigingen. Daar mag hij best wat meer rekening mee houden', zegt een 
coalitiebron.

Ook de kritiek van De Groot op plannen van ChristenUnie-minister Piet 
Adema van Landbouw valt verkeerd. In een radio-interview gaf De Groot 
een 'dikke onvoldoende' aan minister Adema. De brief over een 
landbouwakkoord met de boeren noemde de D66'er 'heel teleurstellend'. Er 
was 'nul gepresteerd' en Adema was niet beter dan zijn voorganger Henk 
Staghouwer, die in september opstapte.

De persoonlijke kritiek schiet meerdere coalitiepartners in het 
verkeerde keelgat. De Groot zat bij het coalitieoverleg over de brief. 
'Hij heeft over al die plannen meegepraat, en dan de minister zo 
afvallen? Dan moet je een vent zijn en even een motie van wantrouwen 
indienen', aldus een betrokkene.


Opmerkingen Paternotte

Wat ook kwaad bloed zet, zijn de opmerkingen van D66-fractievoorzitter 
Jan Paternotte over het mogelijk verbieden van politieke partijen. 
Paternotte doelt op Forum voor Democratie. Andere coalitiefracties 
voelen zich klemgezet door Paternottes voorstel op dit bijzonder 
gevoelige thema. Men had juist in een overleg bredere zorgen gedeeld 
over bedreigingen voor de democratie.

Een ingewijde: 'En dan maakt Paternotte even een vluggertje in de media 
om net te doen alsof hij de enige is die zich zorgen maakt. Zo ga je 
niet met elkaar om. Daar was niet alleen binnen de coalitie chagrijn 
over, maar ook bij oppositiepartijen.'


Schiphol

Een ander akkefietje: de coalitie had afspraken gemaakt over een motie 
over het opkopen van boerenbedrijven door Schiphol. Een motie van linkse 
partijen wilde het opkopen meteen stoppen. Maar Schiphol deed niets 
illegaals, vond de minister. De coalitiepartijen hadden elkaar laten 
weten hoe ze zouden stemmen. CDA en CU voor de motie, VVD en D66 tegen. 
De motie zou worden verworpen. Maar D66 switchte last minute. De motie 
haalde het toch. Coalitiepartners werden volledig verrast. 'D66 laat een 
minuut van tevoren weten ook voor te zullen stemmen, waardoor de VVD 
alleen staat. Dat deugt niet', vertelt een hoge coalitiebron.

D66 is zich van geen kwaad bewust. De coalitie is 'een 
verstandshuwelijk', zo valt te horen in de partij. De vier partijen 
hoeven het niet altijd overal eens over te zijn. De komende weken zal 
D66-fractievoorzitter Paternotte de samenwerking met andere 
coalitiefractievoorzitters zoeken op de inhoud, zegt een D66-bron.


Oorzaken

Er zijn verschillende oorzaken voor de onderlinge irritaties. Een 
daarvan is het afschaffen van het maandagochtendoverleg. Tussen 2017 en 
2021 kwamen de premier, vicepremiers en fractievoorzitters op maandag 
bij elkaar om alle politiek gevoelige kwesties te bespreken. Daar werden 
veel frustraties en irritaties uitgesproken, maar dat kan nu niet meer. 
De coalitie had het topoverleg afgeschaft om meer transparantie en een 
open bestuurscultuur te bereiken. Maar nu knettert het dus vaker tussen 
de coalitiefracties.

D66 won de verkiezingen en is sindsdien 'in the winningmood', ziet een 
hooggeplaatste insider. Dat leidt tot 'drammerigheid en vasthoudendheid' 
in coalitiegesprekken. De D66-verkiezingsslogan 'laat iedereen vrij, 
maar niemand vallen' wordt in het Kamergebouw inmiddels verbasterd tot 
'laat iedereen vrij, die denkt zoals wij'.

Een veelgenoemde reden: de grote winst van D66 in het regeerakkoord. 
Sigrid Kaag ging onder protest akkoord met de coalitie met de 
ChristenUnie, maar haalde in het regeerakkoord veel inhoudelijke punten 
binnen. Precies een jaar geleden drukte Kaag op stikstof, klimaat en 
Europa een behoorlijk D66-stempel.

Maar de laatste maanden veranderde het sentiment: de politieke realiteit 
blijkt weerbarstig. De stikstofaanpak stokt. De uitvoering van 
klimaatbeleid blijkt lastig. En in Europa wordt gekoerst op een strenger 
migratiebeleid.

In Haagse coalitiegesprekken staat D66 vaker alleen, merken insiders. 
Het is regelmatig drie tegen een. Met als gevolg dat D66'ers zich extra 
profileren, wat weer tot irritatie bij anderen leidt.


Niet begrepen

De analyse wordt bij D66 herkend, maar de irritatie wordt niet begrepen. 
Juist omdat D66 wil dat het regeerakkoord wordt uitgevoerd - en zeker de 
voor D66 gezichtsbepalende afspraken - varen de sociaal-liberalen een 
stevige koers.

Met name D66-fractievoorzitter Paternotte gaat prat op het aanjagen van 
D66-plannen. Wat de partij in de formatie heeft binnengehaald, moet ook 
echt worden uitgevoerd, zo benadrukt de D66-top elke keer. 'We doen het 
goed, of we doen het niet', zo herhaalde Sigrid Kaag in haar 
congresspeech in november.

Volgens betrokkenen van alle partijen is het te vroeg om over interne 
spanning in de coalitie te spreken. Maar, zo waarschuwt een invloedrijke 
coalitiebron: 'Als kleine irritaties niet worden afgestopt, kan het tot 
een flinke botsing leiden.'

--------
(c) 2022 RTL Nederland B.V.