[D66] Wetenschappers vinden spoor van coronavirus in Laos (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #771)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  27 september 2021
Auteur: Maarten Keulemans
URL:    
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/wetenschappers-vinden-spoor-van-coronavirus-in-laos~b78b502f/
Ref:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2021/09/20/wild-vleermuisvirus-lijkt-sprekend-op-sars-cov-2-a4058948


Wetenschappers vinden spoor van coronavirus in Laos
---------------------------------------------------

Franse wetenschappers hebben drie vleermuisvirussen gevonden die sterk 
lijken op het pandemische coronavirus sars-cov-2. Niet in China, maar 
bijna tweeduizend kilometer ten zuiden van Wuhan, in het noorden van 
Laos.

De ontdekking bewijst andermaal dat het spoor van het coronavirus 
waarschijnlijk terugvoert naar de vleermuizen van Zuid-Oost Azie, en 
niet naar een uit de hand gelopen laboratoriumexperiment, zegt 
hoogleraar coronavirologie Eric Snijder (LUMC), na inzage in de nieuwe 
resultaten. 'Het is vrij aannemelijk dat deze vleermuizen een smeltkroes 
zijn van dit soort nauw aan elkaar verwante virussen. En we ontdekken 
geleidelijk hoe groot die wolk eigenlijk is.'

De nieuwe virussen tonen ook meteen aan hoe gevaarlijk het kan zijn in 
Laos een vleermuizengrot te bezoeken. De nieuw ontdekte virussen kunnen 
menselijke cellen besmetten, toont het Franse team aan. Snijder 
herinnert aan het geval van een 40-jarige vrouw uit Noord-Brabant, die 
in 2008 overleed aan het marburgvirus. 'Waarschijnlijk opgelopen toen ze 
in Oeganda een vleermuizengrot bezocht', aldus Snijder.


Toeristische trekpleister

De Franse onderzoekers, onder leiding van virusjager Marc Eloit van het 
Pasteur Instituut in Parijs, ving in totaal 645 vleermuizen in afgelegen 
grotten van het Feuang-district, een ruig natuurgebied waarvoor Laos 
nadrukkelijk reclame maakt als toeristische trekpleister. Drie 
vleermuizen bleken coronavirussen te dragen die voor meer dan 95 procent 
overeenkomen met het coronavirus.

Vooral het aanhechtpunt aan hun uitsteeksels waarmee de virussen zich 
chemisch vastzuigen aan cellen, is bijna identiek aan dat van 
sars-cov-2, schrijft Eloit in zijn nog ruwe onderzoeksartikel. In het 
laboratorium bleken de bindingsplekken inderdaad net zo makkelijk te 
hechten aan mensencellen als de vroegste versies van het pandemische 
coronavirus.

Waar het coronavirus precies vandaan komt, is nog steeds een raadsel. 
Virologen gaan ervan uit dat het virus ergens in Zuid-China op een 
zoogdier moet zijn overgesprongen, dat vervolgens voor consumptie naar 
Wuhan is verscheept.

Toen het virus opdook, vond er in Wuhan op grote schaal handel plaats in 
onder meer bamboeratten, civetkatten, wasbeerhonden en nertsen, blijkt 
uit een lijst die Canadese onderzoekers in juni onthulden. Stuk voor 
stuk dieren die bekendstaan om hun virussen.


Geen toeval

Veel aandacht trok intussen de theorie dat het virus afkomstig zou 
kunnen zijn uit een virologisch laboratorium. Zo werd het tot dusver 
nauwst aan sars-cov-2 verwante virus, een virus genaamd 'RaTG13', 
ontdekt in Zuid-China door onderzoekers van het Virologisch Instituut in 
Wuhan. Dat kan geen toeval zijn, denken sommigen.

Maar de nieuwe virussen - met de catalogusnamen Banal-52, Banal-103 en 
Banal-236 - lijken nog sterker op het pandemische coronavirus dan 
RaTG13, bemerkt ook Snijder na snelle inspectie van het genetische 
bouwplan van de virussen: 96,8 procent overeenkomst. 'Al zit er 
natuurlijk nog steeds misschien wel tientallen jaren evolutie tussen 
deze virussen en sars-cov-2. Het RNA van coronavirussen bestaat uit 30 
duizend bouwstenen. Dus 3,2 procent verschil betekent dat er nog steeds 
bijna duizend verschillen tussen zitten.'

Wat er in de praktijk overigens gebeurt, is dat vleermuizenvirussen hele 
stukken uitwisselen, als hun cellen met twee verwante virussen tegelijk 
besmet raken. 'Het eiwit dat in de cel het erfelijk materiaal van het 
ene virus kopieert, valt er eventjes af, en gaat verder waar hij dacht 
dat hij gebleven was. Maar dan op het genoom van een ander virus', 
schetst Snijder. 'Zo vindt er op grote schaal recombinatie plaats.'


Andere wieldoppen

Wat dat betreft is de vondst van een bijna identiek bindingsdomein 
vooral een interessant puzzelstukje: alsof je op zoek bent naar de 
herkomst van een bepaald automerk en in een streek komt waar de auto's 
rondrijden met de wieldoppen van het gezochte merk. Je zit warm, maar de 
autofabriek is nog steeds niet gevonden.

'Natuurlijk is dit interessant', zegt Snijder. 'Maar uiteindelijk brengt 
het je niet zoveel verder bij de vraag wat nu de precieze herkomst is 
van dit virus. Bij het eerste sars-virus, uit 2002, heeft het ook jaren 
geduurd voordat men een vleermuizenvirus vond dat 88 procent identiek 
was. En dat vonden we toen heel wat.'

Overigens hebben de Banal-virussen ook een belangrijk verschil met het 
menselijke coronavirus: ze missen een knipje waardoor het virus zichzelf 
makkelijker openvouwt, technisch bekend als de 
'furine-splijtingsplaats'. Waarschijnlijk heeft het virus dat onderdeel 
elders opgedaan. 'Deze virussen recombineren zoveel dat verschillende 
stukjes van hun genoom verschillende evolutionaire geschiedenissen 
kunnen hebben', aldus de Schotse evolutionair viroloog Spyros Lytras, in 
een reactie tegen vakblad Nature.

Andere experts zijn het met Snijder eens dat de nieuwe ontdekking sterk 
pleit tegen een laboratoriumherkomst van het virus. 'Ik ben nu meer 
overtuigd dan ooit dat sars-cov-2 een natuurlijke oorsprong heeft', zegt 
een van hen, de Singaporese viroloog Linfa Wang, tegen Nature.

--------
(c) 2021 DPG Media B.V.