[D66] Doorstartgate: Hoe denkt de achterban van D66 over de nieuwe wending in de formatie?

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  2 oktober 2021
Auteur: Philip de Witt Wijnen, Titia Ketelaar
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2021/10/02/kaag-moet-scherp-onderhandelen-a4060442


Hoe denkt de achterban van D66 over de nieuwe wending in de formatie?
---------------------------------------------------------------------

Nieuw leiderschap Onder actieve D66-leden heerst teleurstelling dat het 
progressieve kabinet er niet komt. Nu hopen ze op stevige 
formatiebesprekingen.

Nieuw leiderschap. Een zo progressief mogelijk kabinet. En niet nog eens 
gaan regeren met de ChristenUnie. Dat waren de duidelijke doelstellingen 
die D66-leider Sigrid Kaag al voor de Tweede Kamerverkiezingen had 
geformuleerd, en tijdens het moeizame formatieproces erna zo vaak bleef 
herhalen.

Nu, zesenhalve maand later is dit de voorlopige uitkomst, die 
informateur Johan Remkes wist te bereiken: de vier oude 
coalitiepartijen, VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie gaan samen 
onderhandelen over een nieuw regeerakkoord.

Het was Kaag die aan de vooravond van de door Remkes uitgeroepen D-day 
als eerste had bewogen. In een toespraak had ze op zondag laten weten 
toch met de ChristenUnie te willen onderhandelen. In een combinatie 
weliswaar met het door haar gewenste linkse blok van GroenLinks en PvdA, 
maar 'zonder garanties voor de uitkomst'.

Dat was het gaatje dat Remkes woensdag zag waardoor hij Kaag door de 
laatst mogelijke optie kon trekken voor het formatieproces definitief 
zou klappen en het op nieuwe verkiezingen zou uitdraaien. Na lang beraad 
ging de Tweede Kamerfractie van D66 akkoord met het begin van 
onderhandelingen - met de huidige drie regeringspartners. Rutte III 
wordt, als die onderhandelingen lukken, Rutte IV.

Heeft Kaag hiermee inderdaad nieuw leiderschap betoond? Zo verkocht ze 
het zelf wel. Of heeft ze de eerste onderhandelingsslag verloren met als 
resultaat dat ze haar verkiezingsbeloftes niet kan waarmaken? Regeren 
met twee centrumrechtse partijen (VVD en CDA) en twee confessionele (CDA 
en ChristenUnie) brengt een progressieve vernieuwingsagenda niet 
dichterbij.

Hoe denkt de achterban van de liberalen er eigenlijk over? NRC maakte 
een rondgang langs D66'ers. Daar heerst teleurstelling. Jan Lems, 
D66-raadslid in Almere, noemt het 'een ingewikkelde manoeuvre': 'Direct 
na de verkiezingen hebben we gezegd 'zo willen we niet verder'. Ik ben 
verscheurd tussen 'we nemen onze verantwoordelijkheid' en de nieuwe 
politieke wind die er zou gaan waaien'.

Maar 'as it net kin sa't it moat, dan moat it mar sa't it kin', zegt 
Marieke Vellinga, fractievoorzitter in Sudwest-Fryslan. Als het niet kan 
zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan. Sonja Paauw, 
fractievoorzitter in Zwolle, zegt: 'Iemand moet de verstandigste zijn'.


Leiderschap

Dat is nu Kaag, zeggen D66'ers. Sommigen vinden haar concessie juist 
getuigen van het nieuwe leiderschap waarover zij het zoveel had. Fatma 
Koser Kaya, voormalig Tweede Kamerlid en nu wethouder in Amersfoort 
zegt: 'Twee mannen hebben maandenlang zitten wachten en twee partijen 
wilden niet. Eentje wel - en daar heb ik waardering voor.'

Al getuigde niet alles de afgelopen week van dat nieuwe leiderschap: het 
gerucht over het drankgebruik van informateur Remkes door 
D66-spindoctors wordt 'een dieptepunt' genoemd. Gerda Oskam, voormalig 
raadslid in Utrecht en lid van de landelijke verkiezingscommissie van de 
partij, zegt dat D66 daarmee 'de eigen integriteit en geloofwaardigheid 
te grabbel heeft gegooid.'

Er bestaan veel appgroepjes van partijleden, vertelt Oskam, en ook daar 
komt kritiek op de tussenstand van formatie voorbij. Ze kreeg veel 
bijval voor een tweetje waarin ze pleitte voor een oppositierol. Dat 
Kaag nu toch aan de onderhandelingstafel gaat zitten met de oude 
partners vinden andere D66'ers niet onoverkomelijk. Alleen moet ze dan 
wel met iets thuiskomen. Marieke Vellinga zegt: 'Deze handreiking is wat 
mij betreft niet een handreiking om zomaar te tekenen bij het kruisje. 
Doorgaan met deze partijen is niet doorgaan met dit beleid.'

De actieve leden verwachten veel op het gebied van klimaat en onderwijs. 
Ze maken zich tegelijk zorgen, met name over de verschillen met de 
ChristenUnie. Joris Hetterscheid, voorzitter van de Jonge Democraten, 
ziet die niet alleen op medisch-ethisch gebied, maar ook als het gaat om 
'stikstof, lhbti-rechten en artikel 23, de vrijheid van onderwijs'. 
Eigenlijk baart de hele 'conservatieve wolk' hem zorgen: 'Migratie wordt 
ook een spannend thema.'


Pinkeltje

De D66'ers verwachten van de andere partijen inschikkelijkheid. Het CDA 
wordt dan het meest genoemd, dat is immers niet meer dezelfde grote 
partij van de vorige verkiezingen. Terwijl zij zelf de tweede zijn. Lems 
zegt: 'Met 24 zetels heb je in elk geval een stevige vinger in de pap.'

Matthijs Sienot, tot maart nog Kamerlid voor D66, is het daarmee eens: 
'Dat de oude coalitie uberhaupt door kan gaan, zijn de 5 zetels die wij 
hebben gewonnen.' Het CDA, dat door de onwrikbare opstelling van Wopke 
Hoekstra wel de gedroomde samenstelling kreeg, heeft minder recht van 
spreken aan de onderhandelingstafel. 'Het CDA is Pinkeltje in de 
peilingen.'

Hij vindt dat Kaag en haar secondant Rob Jetten dus echt grote stappen 
moeten kunnen eisen, met name op het gebied van klimaat, stikstof, 
Europa en onderwijs. 'Dus niet met kwartjes en dubbeltjes gaan strooien, 
waar VVD en CDA het bij willen laten, nee: echt grote stappen.'

Als dat niet lukt? Sienot zegt: 'Dan staan wat mij betreft alle opties 
open. Dus ja, dan gewoon de oppositie in gaan of nieuwe verkiezingen.'

Waar informateur Remkes zei te verwachten dat de nu aangebroken fase in 
de formatie 'snel kan gaan', vermoeden D66'ers dat die onderhandeling 
nog best eens lastig kunnen zijn. En als het resultaat niet goed bevalt, 
kunnen partijleden het de top nog lastig gaan maken. Gerda Oskam wijst 
op het najaarscongres, half november. 'Er is door de regio's Utrecht en 
Flevoland een motie aangenomen die vraagt om bindende afspraken over een 
nieuwe bestuurscultuur.' Voor de goede orde, voegt ze daar graag aan 
toe: 'Dat is niet bedoeld als kritiek op Kaag, maar juist als steun in 
de rug bij het onderhandelen over een nieuwe regeerakkoord.'

--------
(c) 2021 Mediahuis