[D66] Vandaag verschijnt boek 'Els Borst - Medicus in de politiek'

Thu Nov 4 10:01:17 CET 2021

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  3 november 2021
Auteur: Jannetje Koelewijn
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2021/11/03/geen-toeval-dat-els-borst-altijd-kwam-bovendrijven-a4064238
Ref:    Lancering boek bijwonen ?

https://wereldbibliotheek.nl/2021/10/29/presentatie-els-borst-medicus-in-de-politiek/

Biograaf: geen toeval dat Els Borst altijd kwam bovendrijven
------------------------------------------------------------
   Titel:    Els Borst - Medicus in de politiek
   ISBN:     9789028451483
   Pagina's: 480
   Publicatiedatum: 04-11-2021
   Prijs:    EU 29,99
   Uitgever: Wereldbibliotheek

Historicus Nele Beyens kreeg voor haar biografie van Els Borst, die 
vrijdag verschijnt, toegang tot de persoonlijke archieven. 'Pas na haar 
dood raakte ik in haar geinteresseerd.'

Op haar drieendertigste, in 1965, had Els Borst-Eilers drie kleine 
kinderen en een man met een baan als bacterioloog bij het Rijksinstituut 
voor Volksgezondheid. Het jaar daarvoor waren ze voor zijn werk van 
Amsterdam naar De Bilt verhuisd en nu was zij huisvrouw. Ze was 
afgestudeerd als arts, maar ze was geen kinderarts of seksuoloog 
geworden, wat ze wel geprobeerd had. Haar promotieonderzoek had ze 
afgebroken in de tijd dat bij haar man, Jan Borst, een bipolaire 
stoornis was vastgesteld. Die was nu redelijk onder controle, maar van 
een loopbaan voor haar leek geen sprake meer te zijn. Ze had het jaar 
daarvoor een kind verloren na een zwangerschap van zes maanden, Anna 
Charlotte. Het kindje had een dag geleefd.

'Je zou in 1965 nooit hebben verwacht', zegt haar biograaf Nele Beyens, 
'dat deze vrouw twaalf jaar later medisch directeur van het Academisch 
Ziekenhuis Utrecht zou zijn, daarna vicevoorzitter van de 
Gezondheidsraad en hoogleraar in Amsterdam zou worden, en in 1994 
minister van Volksgezondheid werd.'

Els Borst leek er niet mee te zitten dat ze als zeer intelligente en 
hoogopgeleide vrouw nu thuis zat. Ze klaagde er in elk geval nooit over. 
In een interview in weekblad Libelle zei ze ooit dat ze het 'enig' vond, 
dat 'rondtuttelen met die kleuters de hele dag'. Een paar jaar voor haar 
dood mailde ze aan een scholier die een profielwerkstuk schreef dat Jan 
en zij helemaal niet leefden met 'het begrip carriere'.

Groentehapjes

Toch kwam het door haar man dat ze in 1966 weer aan het werk ging. 'Je 
conversatie wordt wel erg eenzijdig', had hij tegen haar gezegd. Hij was 
ook arts en gewend aan een vrouw met wie hij medische kwesties kon 
bespreken. Maar haar hoofd stond naar vuile luiers, groentehapjes en 
nieuw geleerde woordjes. Saai, vond hij. Els Borst kreeg vrijwel 
onmiddellijk een baan bij het bloedtransfusielaboratorium van de 
Universiteit Utrecht, en zo gemakkelijk als ze voorheen bij de kinderen 
was gebleven, zo gemakkelijk liet ze nu alles over aan de oppas en de 
huishoudster. 'Dat was haar pragmatisme', zegt Nele Beyens. 'Je maakt 
een keuze, dat heeft gevolgen, en die aanvaard je.' Op haar oude dag 
hield Els Borst als alom gewaardeerde eminence grise jonge vrouwen graag 
voor dat ze de tijd moesten nemen om kinderen te krijgen. Ook een 'late 
starter' kon hoog eindigen, kijk maar naar haar. Eind 2012 werd ze tot 
minister van staat benoemd, een eer die maar weinig politici ten deel 
valt.

Nele Beyens (43) komt uit Mechelen, in Vlaanderen, studeerde 
geschiedenis in Leuven, kwam in 2001 op een Erasmusbeurs naar Amsterdam 
en bleef voor de liefde. Na haar promotie specialiseerde ze zich in 
medische geschiedenis, onder andere door de biografie van de gynaecoloog 
Hector Treub (1856-1920) te schrijven. 'Ik ben niet opgegroeid met Els 
Borst', zegt ze, 'en pas na haar dood raakte ik in haar geinteresseerd.'

Dat was in 2014. Els Borst was met geweld om het leven gebracht door 
Bart van U., die later voor de rechtbank verklaarde dat hij een 
'goddelijke opdracht' had gehad. Deze vrouw moest dood vanwege haar 
inzet voor de totstandkoming van de euthanasiewet. 'Ik zag niet alleen 
afschuw bij mensen', zegt Beyens, 'maar ook hoe aangedaan ze waren. Ze 
had blijkbaar veel betekend voor Nederland. Wie was zij?'

De drie kinderen van Els Borst - Jan Borst overleed in 1988 aan 
beenmergkanker - gaven haar toegang tot het familiearchief en tot alles 
wat Els Borst in haar leven verzameld en bewaard had. En dat was veel. 
De huishoudboekjes van haar ouders uit de jaren dertig in Amsterdam, 
waarin elke cent verantwoord werd. De lijsten met de cadeaus die Jan en 
Els bij hun verloving hadden gekregen en wie nog een bedankje moest 
krijgen. Agenda's, dagboeken, brieven, kaarten, kattebelletjes. Op de 
kaft van een schrift waarin ze notities bijhield toen ze in 1998 
informateur werd, had ze een gedicht geschreven dat zo begon: Ik ween om 
kleinheid van de grote mannen / waarvoor de macht steeds voor de inhoud 
gaat. Er waren ook kaartjes van koningin en later prinses Beatrix, die 
vooral in de periode na de dood van haar zoon Friso heel persoonlijk 
werden. Beatrix noemde haar 'lieve Els' en Els Borst bood haar 'een 
luisterend oor', al was het 'midden in de nacht'.

Opstelwedstrijd

Nele Beyens, die nog tientallen andere archieven onderzocht en meer dan 
vijftig mensen sprak, laat de biografie beginnen op 22 maart 1949, de 
zeventiende verjaardag van Els Borst. Ze is dan in Engeland. Ze had een 
opstelwedstrijd van het ministerie van Onderwijs gewonnen, met als thema 
'Jeugdvriendschap reikt over de grenzen', en als beloning mocht ze twee 
maanden met 26 andere scholieren uit 13 Europese landen naar het World 
Forum of Youth, mede georganiseerd door de Verenigde Naties.

Jonge mensen moesten na twee oorlogen weer zonder vijandschap met elkaar 
leren omgaan. Els Borst raakt tot haar eigen verbazing geinteresseerd in 
'politiek en economie en al die andere dingen waar ik zo gruwelijk de 
pest aan heb, omdat ze zo volkomen alle touch of beauty missen'. En ja 
hoor, ze wordt geselecteerd als spreker voor de slotbijeenkomst in de 
Royal Albert Hall, waar ook premier Attlee en oppositieleider Eden een 
speech houden. 'Geen toeval', zegt Nele Beyens, 'dat Els Borst komt 
bovendrijven. Zo zal het haar hele leven gaan. Het is nooit haar doel om 
vooraan te staan of de leiding te krijgen. Maar het gebeurt altijd als 
ze zich ergens in mengt.'

Acht jaar was Els Borst minister van Volksgezondheid, van 1994 tot 2002, 
en aan het eind kreeg ze van haar ambtenaren een boekje - Wetgever Borst 
- met wat onder haar bewind tot stand was gebracht. Wetgeving ter 
verbetering van de kwaliteit van de zorg en ter versterking van de 
rechten van patienten, maar vooral die op medisch-ethisch terrein, met 
bovenaan de Wet toetsing levensbeeindiging op verzoek en hulp bij 
zelfdoding. Die werd in 2001 van kracht en zal met haar naam verbonden 
blijven.

Toch was Els Borst veel meer dan 'de minister van Euthanasie', zegt Nele 
Beyens. 'Ze zette het Nederlandse antitabaksbeleid in gang, ze 
stimuleerde de ontwikkeling van evidence-based medicine en ze bereidde 
de invoer van het nieuwe zorgstelsel voor. Al met al voerde ze een heel 
inhoudelijk beleid en het viel haar erg tegen om te worden opgevolgd 
door Eduard Bomhoff van de LPF.' Dat was na de moord op Pim Fortuyn en 
de enorme verkiezingswinst van de LPF. Beyens las in Borsts 
aantekeningen hoe de kennismaking met Bomhoff verliep. Ze was met hem en 
zijn vrouw gaan dineren en het trof haar dat Bomhoff niet 
'politiek-inhoudelijk' wenste te praten. Hij wilde weten of hij in de 
ministerraad als eerste het woord mocht nemen, nu hij vicepremier was en 
de op een na grootste partij in de Tweede Kamer vertegenwoordigde. En 
wanneer zou zijn vrouw aan de koningin worden voorgesteld? Publiekelijk 
zou Els Borst hem nooit aanvallen, maar ze noteerde nauwkeurig de 
lelijke dingen die over hem werden gezegd in de media. 'Schaamteloze 
ministersgeilheid.'

--------
(c) 2021 Mediahuis