[D66] Rekenkamer kraakt financieel beheer De Jonge (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #670, addendum 5)

Sun May 23 13:12:20 CEST 2021

Bron:   Follow the Money
Datum:  22 mei 2021
Auteur: Dennis Mijnheer, Jan-Hein Strop, Stefan Vermeulen
URL:    
https://www.ftm.nl/artikelen/sywerts-mondkapjesdeal-goed-voor-circa-30-miljoen

Mondkapjesdeal leverde Sywert van Lienden c.s. tot 30 miljoen euro op
---------------------------------------------------------------------

Sywert van Lienden en zijn zakenpartners haalden vorig jaar in opdracht 
van het ministerie van Volksgezondheid voor ruim 100 miljoen euro 
mondkapjes uit China. Wat ze daaraan hebben verdiend, wil Van Lienden 
niet zeggen. Uit onderzoek van Follow the Money blijkt dat het, op basis 
van de marktprijzen destijds, mogelijk gaat om een marge tot 30 miljoen 
euro.

Op een fraaie lentedag eind mei vorig jaar poseren drie vrolijke 
ondernemers in Driebergen voor een foto in de barokke tuin van een 
19e-eeuwse kantoorvilla. Tussen strak geknipte buxushagen gaan de 
mondkapjes op en af. Want dat is de booming business van dit drietal, 
onder wie Sywert van Lienden, een bekend gezicht van televisie en 
voormalig gemeenteambtenaar in Amsterdam.

Maar dat hun handel winstgevend is, weet op dat moment nog niemand. Van 
Lienden afficheert zich in die tijd als voorman van de stichting 
Hulptroepen, die zich 'om niet' inspant om uit China voldoende 
mondkapjes te importeren voor onze 'zorghelden'. Daar is in de eerste 
maanden van de coronacrisis een ernstig tekort aan.  Van Lienden zegt er 
zelfs zijn baan bij de gemeente voor op. Het brengt hem een karrevracht 
aan gunstige publiciteit: zo wordt hij door talkshow Op1 onthaald als 
'chef mondkapjes' en mag hij in NRC paginagroot verhalen over de nobele 
inspanningen van zijn hulpbrigade.

Financieel belang

Bijna een jaar later is er van dat non-profitimago weinig over. Van 
Lienden blijkt op 19 april vorig jaar met het ministerie van 
Volksgezondheid een grote mondkapjesdeal te hebben gesloten, die 
allerminst 'om niet' was. Hij en zijn medeaandeelhouders - de 
ondernemers Bernd Damme en Camille van Gestel - deden zaken via een pas 
opgerichte commerciele vennootschap: Relief Goods Alliance BV (RGA), zo 
onthulde de Volkskrant afgelopen zaterdag. Ze leverden voor ruim 100 
miljoen euro in totaal 40 miljoen maskers van twee Chinese fabrikanten.

Dat roept de vraag op: wat hebben Van Lienden en partners daaraan 
verdiend?  Zelf weigeren de ondernemers die vraag te beantwoorden. 
Volgens Van Lienden gaat het om 'bedrijfsgevoelige informatie', die 
onder een geheimhoudingsverklaring valt - ze mogen er dus niets over 
zeggen. Hij noemt dat een 'frustrerend juridisch gegeven'.

Medeaandeelhouder Camille van Gestel zei vorige week tegen de Volkskrant 
dat er 'wel iets is overgebleven' van de mondkapjeshandel. Ook Van 
Lienden erkende in de krant dat hij een financieel belang had: 'We zijn 
er open over geweest richting onze partners. Niet naar buiten, maar daar 
was ook geen reden toe.'

In een persverklaring voegde hij daar afgelopen maandag aan toe dat hun 
bedrijf een 'post' rekende 'om risico's op te vangen'. Maar hoe hoog die 
risico-opslag was, wil Van Lienden niet zeggen. Waaruit de risico's 
precies bestonden ook niet. De aankoop van de mondkapjes werd vooraf 
volledig vergoed door VWS. Ook de kosten voor transport en opslag kwamen 
voor rekening van het ministerie.

Uit een rondgang van Follow the Money langs zeven importeurs van 
mondkapjes blijkt dat het drietal in een periode van ongeveer drie 
maanden vermoedelijk een marge tot circa 30 miljoen euro noteerde, 
gegeven de marktconforme inkooptarieven destijds. Daarmee pakte de bv 
mogelijk een marge van rond de 30 procent - flink hoger dan de 15 tot 20 
procent die gangbaar was in die tijd en ook veel meer dan bronnen binnen 
VWS aan de Volkskrant meldden.

De helft van de veertig miljoen bestelde mondkapjes is afkomstig van 
fabrikant Ryzur en verkocht aan VWS voor 2,26 euro per stuk, zo blijkt 
uit facturen van Relief Goods Alliance. Het gaat om zogeheten 
KN95-maskers. 'In april en mei 2020 werden zulke maskers door vele 
honderden Chinese fabrikanten aangeboden voor rond de 1,50 euro per 
stuk,' zegt Jan Kemeling, die met zijn bedrijf Chensha International 
vanuit Singapore handelt in medische hulpmiddelen.

Kemeling kreeg in mei 2020 hetzelfde masker van dezelfde fabriek ook 
aangeboden. De prijs bedroeg toen ongeveer 1,50 euro, blijkt uit een 
e-mail die Follow the Money heeft ingezien.

Ondernemer Hans Dorrestijn verkocht in dezelfde periode 4,6 miljoen 
KN95-maskers aan het Duitse ministerie van Volksgezondheid. Ook hij 
stelt dat de maskers in maart en april goed verkrijgbaar waren tegen een 
uniforme prijs van ongeveer 1,50 dollar, dus nog minder dan de 1,50 euro 
die Kemeling noemt. Dorrestijn zegt dat hij de maskers voor 1,80 euro 
per stuk verkocht aan het Duitse ministerie. Nog altijd verbaast hij 
zich over de manier waarop handige ondernemers in de beginfase van de 
pandemie binnenliepen: 'Er is zo godsgruwelijk veel geld verdiend bij de 
verkoop van mondkapjes. We hebben het alleen wel over belastinggeld.'

Kwantumkorting

Net als Van Lienden verkocht ondernemer Hans Poulis KN95-maskers aan 
VWS. Zijn inkoopprijs was 1,90 dollar, hoger dan de tarieven van hier 
genoemde concurrenten. Maar daar was wel een verklaring voor, zegt 
Poulis: 'Bij mijn fabrieken bestelde ik steeds kleine volumes - 500 
duizend en 1 miljoen stuks. Je betaalt dan een hogere prijs.'  Van 
Lienden bestelde 20 miljoen stuks en dan is een kwantumkorting 
gebruikelijk. Poulis: 'Wanneer er sprake is van een aankoop van 20 
miljoen stuks dan ga je richting de 1,60 tot 1,70 dollar inkoopprijs.' 
Dat is omgerekend anderhalve euro.

Follow the Money sprak met nog vier importeurs, die niet met naam 
genoemd willen worden. Ze stellen allen dat de KN95-maskers makkelijk 
verkrijgbaar waren voor een prijs van 1,50 euro of minder. Een van hen 
zegt: 'Eind april betaalden wij 1,40 dollar. Dat was op dat moment de 
gemiddelde prijs in de markt. In mei is de prijs gezakt en eind juni 
lagen de prijzen van KN95-maskers onder de 1 dollar.'

Van Lienden kende deze inkooptarieven zelf ook goed. Op 20 maart 2020 
twitterde hij: 'Voor een aantal zorgorganisaties aan het kijken of we 
gezamenlijk order uit China voor mondkapjes kunnen bundelen (minimale 
afname 1000, max. 100.000. Kostprijs EU 1,50 ps [..]'

Zijn compagnon Camille van Gestel stelde op 29 maart 2020 in een e-mail 
aan een zakenrelatie dat hun organisatie 'momenteel inkoopt tussen 1,10 
en 1,34 dollar per stuk'; ofwel tussen de 1 en 1,20 euro op basis van de 
toenmalige wisselkoers. Gerekend met een conservatieve inkoopprijs van 
1,50 euro - en de verkoopprijs van 2,26 euro - realiseerde Relief Goods 
Alliance een marge van 76 eurocent per mondmasker van Ryzur, wat 
neerkomt op een totale marge van 15,2 miljoen euro.

Gratis diensten

De onkosten waren beperkt. De mondkapjes werden afgeleverd in Sjanghai. 
De opslag- en transportkosten waren voor de Chinese fabrikant: uit 
facturen blijkt dat de spullen free on board werden geleverd. Overige 
opslag- en transportkosten factureerde Relief Goods Alliance aan VWS, 
bovendien stelde onder andere opslagbedrijf Flexport gratis diensten 
beschikbaar. Uitzendbureau Randstad voorzag de ondernemers in deze 
periode kosteloos van personeel, zo bevestigt een woordvoerder.

Een andere kostenpost zou kunnen bestaan uit commissie voor 
tussenpersonen, maar volgens een goed geinformeerde bron kocht het 
drietal de kapjes naar alle waarschijnlijkheid direct bij de fabrieken. 
'Aanvankelijk hadden ze contact met verschillende agenten, maar ze zijn 
ook zelf gaan sourcen. Het regende in die periode aanbiedingen vanuit 
fabrieken. Zolang je vooruit betaalde, was het helemaal niet moeilijk om 
daar binnen te komen.'

In een interview met NRC suggereerde Van Lienden ook dat ze direct 
inkochten bij de fabriek: 'Het enige wat Chinezen kennen, is geld. Omdat 
wij [een] pot met werkkapitaal hadden, betaalden we in het begin meteen 
een flink deel aan. Zo van: 'Vanmiddag heb je een ton op je rekening 
staan. Als je goed levert, verdubbel ik het over drie dagen. En nog een 
keer, en nog een keer.' Dat is de taal die ze kennen.'

'Hooguit 2 dollar per kapje'

De andere 20 miljoen maskers betrokken Van Lienden en zijn zakenpartners 
bij de fabriek Shandong Shengquan. Deze partij verkochten ze voor 2,78 
euro per stuk aan VWS - voor aanzienlijk meer dus dan de KN95-maskers 
van fabrikant Ryzur. Volgens een Europese keuringsinstantie bestond de 
partij van Shandong Shengquan uit zogeheten FFP2-maskers. Wat was de 
inkoopprijs van deze maskers? Importeur Tim Haaksma van Avanca kocht 
eind maart Chinese FFP2-maskers in. Hij zegt: 'Voor FFP2-producten uit 
China lag de inkoopprijs op dat moment rond de twee dollar.'

Jan Kemeling, de Singaporese handelaar in medische hulpmiddelen, 
bevestigt dat. 'Een FFP2-masker zoals dit van Shengquan, dat niet 
spatbestendig was, kostte tussen de 1,50 en 2 dollar. Hooguit 2 dollar. 
Er was een overvloed aan deze niet-medische maskers.'

Drie andere importeurs onderschrijven deze prijzen en noemen 2,10 dollar 
als absolute bovengrens. Ook Relief Goods Alliance betaalde dus naar 
alle waarschijnlijkheid niet meer dan - omgerekend - 2 euro per kapje 
bij Shengquan. Gezien de verkoopprijs van 2,78 aan VWS betekent dat een 
opbrengst van 78 cent per stuk; een mogelijke marge van 15,6 miljoen 
euro.

Kwaliteitsmanagement

Bij de deal met VWS zou de marge op 40 miljoen mondkapjes voor Van 
Lienden en zijn partners daarmee neerkomen op ruim 30 miljoen euro. Dat 
bedrag komt lager uit als de ondernemers rampzalig slecht hebben 
onderhandeld met de Chinezen.

In een reactie trekt Van Lienden de rekensom in twijfel. In februari, 
maart en april 2020 lagen de inkoopprijzen volgens hem hoger dan de 
andere importeurs stellen. 'Voor de periode mei-juli zijn ze al 
redelijker, maar niet makkelijk haalbaar als je alles erbij neemt: 
transport, kwaliteitsmanagement, logistiek, douane, verkoop, site, 
ondersteuning, transport, et cetera.'

Bovendien lopen de prijzen per fabrikant uiteen. Van Lienden: 'Kortom: 
dit heeft een hoog appels-en-peren-gehalte. Je moet daarvoor echt 
concrete producten noemen en die vervolgens vergelijken.' (Lees de 
volledige reactie van Van Lienden onderaan dit artikel.)

Bij het uitbreken van het coronavirus in Nederland in maart 2020, 
ontstonden er nijpende tekorten aan persoonlijke beschermingsmiddelen 
als mondkapjes. Het in ziekenhuizen gangbare type, de zogeheten 
FFP2-maskers die voldoen aan de Europese kwaliteitseisen, waren bij 
gevestigde westerse producenten als 3M bijna direct uitverkocht. Alle 
landen probeerden aan FFP2-maskers te komen. FFP2-maskers moeten voldoen 
aan strenge kwaliteitseisen, onder meer op filterend vermogen (minimaal 
94 procent aan kleine virusdeeltjes) en de pasvorm. Het toezicht ligt in 
handen van Notified Bodies als Dekra en SGS maar die raakten overbelast.

Westerse landen weken noodgedwongen uit naar de grootste producent ter 
wereld: China. Chinese fabrieken hanteren echter niet de Europese 
standaard (EN149:2001 + A1: 2009) maar een eigen kwaliteitsstandaard 
(GB2626) voor de zogeheten KN95-maskers die minimaal 95 procent van 
kleine (virus)deeltjes moeten kunnen filteren. Deze KN95 maskers mogen 
normaal gesproken alleen op de Europese markt verkocht worden zodra ze 
de Europese kwaliteitsprocedure hebben doorlopen.

Noodgedwongen maakten Europese landen, waaronder Nederland, een 
uitzondering voor het Chinese type FFP2-maskers: sinds maart 2020 stond 
de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) toe dat ook maskers met deze 
kwaliteitsstandaard werden ingekocht.  Deze noodgreep vindt plaats in 
een periode waarin Chinese fabrieken in een poging om de Europese markt 
te bedienen massaal gebruikmaken van valse of misleidende 
kwaliteitscertificaten. De Chinese KN95-maskers belanden ook op 
corona-ic's in Nederland waar personeel regelmatig klaagt over de 
slechte pasvorm. In september 2020 heeft de Inspectie de gelijkstelling 
van KN95 aan FFP2 opgeheven.

De deal van 100 miljoen euro met Sywert van Lienden deed bij het 
Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) de wenkbrauwen fronsen. De 
inkooporganisatie raadde VWS af om Relief Goods Alliance een opdracht 
van deze omvang te verstrekken. Volgens het Consortium waren er in de 
tweede helft van april 2020 al meer dan voldoende mondkapjes ingekocht; 
in zee gaan met Van Lienden was dus onnodig.

Een woordvoerder van het ministerie bevestigt dat het LCH protest 
aantekende tegen de deal. 'Het LCH heeft meermaals gezegd dat er 
voldoende in voorraad was. Maar er was politieke druk om te blijven 
kopen, kopen, kopen.' Zo drong de Tweede Kamer er op 15 april 2020 - een 
paar dagen voor de deal met Van Lienden - nog op aan dat Nederland snel 
meer mondkapjes zou inslaan. Minister Hugo de Jonge ging daarin mee: 'We 
hebben nog niet voldoende.'

Geen van de 40 miljoen kapjes van Relief Goods Alliance is uiteindelijk 
in de zorg gebruikt, mede omdat er discussie ontstond over de kwaliteit 
van die van fabrikant Shengquan.

De woordvoerder zegt dat VWS 'geen zicht' heeft op winstmarges van 
leveranciers en dus ook niet op die van Relief Goods Alliance. 'De 
afspraken door LCH met leveranciers en dus ook met Relief Goods Alliance 
zijn altijd gemaakt vanuit principes van prijs, kwaliteit en 
leveringszekerheid. Hierbij was dus de relatie tussen de prijs waarvoor 
LCH kon inkopen van belang, afgezet tegen de gehanteerde marktprijzen 
van dat moment.'

Van Lienden zei eerder in zijn persverklaring dat hij 'open calculaties' 
over de prijzen met VWS heeft gedeeld. Het Department bevestigt die te 
hebben ontvangen. Toch zou er geen zicht zijn op de winstmarge. De prijs 
van de maskers was niet te hoog, stelt VWS. 'Het LCH gaf aan dat de 
aangeboden tarieven van Relief Goods Alliance overeenkwamen met de 
tarieven die door het LCH als bandbreedte werden aangehouden.' Een bron 
binnen het inkoopconsortium bestrijdt dit: 'Het LCH heeft aangegeven dat 
de tarieven niet overeenkwamen met de kwaliteit die werd aangeboden.'

De website van Hulptroepen is recentelijk aangepast. Er staat: 
'Daarnaast zijn Bernd Damme (per 01-01-2021) en Sywert van Lienden 
(sinds de oprichting) als bestuurders verbonden aan Relief Goods 
Alliance B.V. Deze entiteit is in tegenstelling tot Hulptroepen 
Alliantie commercieel van aard.'

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Bernd Damme en Camille van Gestel reageerden niet op een verzoek om 
commentaar op dit artikel.

Volledige reactie van Sywert van Lienden in antwoord op vragen van 
Follow the Money

Sywert van Lienden: 'Alle vragen betreffen bedrijfsgevoelige informatie 
waar ook derden bij betrokken zijn, die onder afgesloten 
geheimhoudingsverklaringen vallen. We zijn hiermee bezig, maar 
verwachten niet dat deze nog deze week opgeheven zijn. Deze partijen 
hebben ons vandaag laten weten ermee bezig te zijn. Dit zal een 
juridisch proces van minimaal een week, mogelijk weken zijn. Dat is ook 
niet onze wens, wat ons betreft zijn de vragen prima beantwoordbaar.

'De tweet die je aanhaalt gaat om mondmaskers van een andere fabrikant 
dan die geleverd zijn aan het LCH, nog voor de oprichting van stichting 
Hulptroepen en/of Relief Goods Alliance. Wij hielpen op dat moment via 
onze persoonlijke spaarrekeningen zorginstellingen en leverden nog uit 
restvoorraden in China i.p.v. nieuwe productie (die even later stukken 
duurder werd en ingewikkelder door douanewijzigingen). Deze leverden wij 
om niet en soms zelf met verlies vanuit maatschappelijke betrokkenheid 
richting zorginstellingen in ons eigen netwerk. We waren daarin zeer 
goedkoop. Er waren ons geen vergelijkbare aanbieders (d.w.z.: partijen 
die van kop tot staart het in- en verkoopproces faciliteren) bekend die 
deze volumes en tegen deze prijzen leverden op dat moment. Ter 
vergelijking zal ik je wat screenshots sturen van zorgverleners 
(huisartsen o.a.) die ons hun prijzen stuurden in de inlogportals van de 
marktleiders in de periode die je noemt. Wij zijn daarin zo ver wij 
weten behoorlijk goedkoop geweest.

'De periode die je noemt is een lange periode met zeer verschillende 
inkoopprijzen. Dus daar valt moeilijk wat over te zeggen. Voor 
februari-april zijn ze te laag, voor de periode mei-juli al redelijker 
maar niet makkelijk haalbaar als je alles erbij neemt (transport, 
kwaliteitsmanagement, logistiek, douane, verkoop, site, ondersteuning, 
transport etc.). Daarnaast moet je kijken naar de fabrikant, de dikte 
van het gebruikte meltblown (duurste grondstof), certificeringen en 
historie van de fabrikant. Ook is de prijs afhankelijk van de vraag of 
de producten whitelisted waren om door de douane te komen. Kortom: dit 
heeft een hoog appels-en-peren-gehalte, je moet daarvoor echt concrete 
producten noemen en die vervolgens vergelijken. We hebben een 
sample-database van 700 types, dus mogelijk kunnen we je daar (t.z.t.) 
mee helpen.'

FTM: Kun je verklaren waarom er binnen het Landelijk Consortium 
Hulpmiddelen verzet bestond tegen de omvang van de overeenkomst tussen 
Relief Goods Alliance en het ministerie van VWS?

SvL: 'Dat lijkt mij een vraag aan het 'LCH', in deze breedte (een 
veelvormig consortium, dus dan moet je wat preciezer zijn met naam en 
toenaam: wie heeft waar precies een probleem mee, en in hoeverre heeft 
dat iets met ons te maken?).'

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Gerelateerde artikelen

* Ministerie vergooide 38 miljoen in deal met onbruikbare mondkapjes

https://www.ftm.nl/artikelen/ministerie-vergooide-38-miljoen-aan-onbruikbare-mondkapjes
* Coronamiljoenen verdwijnen in zwart gat faillissementen en UWV kijkt 
toe

https://www.ftm.nl/artikelen/coronamiljoenen-werkgeverssubsidie-now-verdwijnen-door-faillissementen-uwv-kijkt-toe
* De testsamenleving is dood en begraven voordat-ie begonnen is
   https://www.ftm.nl/artikelen/testsamenleving-dood-en-begraven

--------
(c) 2021 Follow the Money