[D66] Strategische kiezer spekte D66

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  19 maart 2021
Auteur: Rik Wassens
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2021/03/19/strategische-kiezer-spekte-d66-a4036538


Strategische kiezer spekte D66
------------------------------
Kiezersonderzoek Ipsos D66 en VVD profiteerden bij de Tweede 
Kamerverkiezingen van overlopers van respectievelijk GroenLinks en CDA. 
Vooral D66 profiteerde van strategische, zwevende kiezers van de 
linkerflank.

Verkiezingswinnaars D66 en VVD trokken veel stemmen met lijsttrekkers 
Sigrid Kaag en Mark Rutte, maar alleen de D66-leider profiteerde in de 
laatste dagen van de verkiezingscampagne ook nog eens van de zwevende 
stem op links. Bijna 40 procent van de stemmers maakte 'deels een 
strategische keuze' voor Kaag, blijkt uit kiesonderzoek dat Ipsos in 
opdracht van de NOS uitvoerde.

Mede door de strategische stem kan D66 waarschijnlijk op vier zetels 
extra rekenen. Sjoerd van Heck, onderzoeker bij Ipsos: 'Kaags rol als 
lijsttrekker was voor veel D66-kiezers van belang. De partij slaagde er 
daardoor in om veel linkse kiezers weg te trekken bij hun eerste keuze.'

Dat ging vooral ten koste van de linkse partijen, die gezamenlijk het 
slechtste resultaat in decennia noteerden.

Bijna 20 procent van de GroenLinks-stemmers bij de Tweede 
Kamerverkiezingen van 2017 koos ditmaal voor D66, blijkt uit de 
representatieve steekproef van Ipsos onder ruim zesduizend Nederlanders. 
De PvdA-stem werd ook deels opgezogen door D66. 17 procent van die 
kiezers van de vorige verkiezingen stapte over naar D66. Bij de SP 
stapte 8 procent over naar de partij van Kaag.

In tegenstelling tot Sigrid Kaag slaagde CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra 
er niet in om zichzelf als kandidaat voor het torentje te presenteren en 
te profiteren van de strijd om het leiderschap. Slechts 5 procent van de 
stemgerechtigden wilde dat Hoekstra na de verkiezingen 
minister-president werd, blijkt uit het kiesonderzoek. 16 procent van de 
gepeilden zag Kaag het liefst premier worden, 33 procent Rutte.

Van de normaal trouwe CDA-kiezers liep 11 procent van het electoraat uit 
2017 over naar de VVD. Zes procent koos voor Kaag. Het CDA levert 
waarschijnlijk vier zetels in en is daardoor niet langer de derde partij 
van het land. Partijleider Rutger Ploum stapte vrijdag op.

D66 had meer kunnen winnen, denkt Van Heck. Een kwart van de stemmen op 
nieuwkomer Volt ging in 2017 nog naar D66. De twee kiezersgroepen lijken 
relatief veel op elkaar: relatief jong, relatief hoogopgeleid en vaker 
afkomstig uit de grote steden of elders in de Randstad.

Van Heck: 'Je kan het op twee manieren uitleggen. Zonder de strategische 
stem op D66 had Volt wellicht door kunnen groeien. Maar je kunt ook 
zeggen dat D66 juist aan het doorstoten was naar een historische 
overwinning en geraakt is door een kleinere partij die op dezelfde groep 
mikt met een vergelijkbaar verhaal, met andere accenten.'


Rutte naar rechts

Niet alleen kiezers op D66 of Sigrid Kaag stemden strategisch. 39 
procent van de stemmers op JA21, de partij van voormalige Forum voor 
Democratie-politici die vanwege racistische appjes met de partij braken, 
bracht ook een geheel of een gedeeltelijke strategische stem uit, blijkt 
uit het kiesonderzoek.

De partij onder leiding van van Joost Eerdmans positioneerde zich in de 
campagne als een fatsoenlijk rechts alternatief. JA21 gaat 
waarschijnlijk met drie zetels de kamer in. Van Heck: 'JA21 heeft wel 
wat VVD-stemmen voor zich gewonnen. Het zijn rechtse stemmers van de VVD 
die wel geloofden dat Rutte de grootste zou worden en een strategische 
stem uitbrachten omdat ze Eerdmans' verhaal plausibel vonden dat hij 
Rutte naar rechts kan trekken.'

Bijna de helft (44 procent) van de kiezers voor JA21 stemde in 2017 
Forum of op de VVD. De stemmers lijken meer op de achterban van de VVD 
dan op die van FvD. Veertig procent van de Forum-aanhang is jonger dan 
35 en ongeveer gelijk verdeeld tussen mannen en vrouwen. De achterban 
van JA21 en VVD is gemiddeld genomen ouder, vaker man dan vrouw en vaker 
hoogopgeleid dan de achterban van de partij van Thierry Baudet.

In de campagne zette Forum voor Democratie zwaar in op een einde aan de 
coronamaatregelen. Die kiezers wisten Baudet te vinden: bijna driekwart 
van de FvD-stemmers gaf aan dat de coronamaatregelen of de 
(on)betrouwbaarheid van de overheid 'een grote rol' speelde bij hun 
stemkeuze. Ook veel niet-stemmers kwamen op dat geluid af: iets minder 
dan een kwart van de huidige FvD-stemmers bracht in 2017 uberhaupt geen 
stem uit.

De partij van Geert Wilders had meer moeite om kiezers naar de stembus 
te krijgen. Zo'n 20 procent van de mensen die in 2017 PVV stemden, kwam 
dit keer niet opdagen. 9 procent van de PVV-kiezers stapte deze 
verkiezingen over naar Forum. PVV verliest waarschijnlijk drie zetels.


Toeslagenaffaire

De toeslagenaffaire speelde voor 70 procent van de kiezers geen of 
'enigszins' een rol bij het uitbrengen van hun stem. Bij de 
VVD-achterban leefde de affaire het minst: voor meer dan de helft - 53.6 
procent - speelde de affaire 'geen rol' in hun keuze voor de partij van 
premier Rutte.

Bij andere partijen, zoals de PVV, speelde de toeslagenaffaire een 
grotere rol. Bij de SP was de toeslagenaffaire voor de helft van de 
kiezers een belangrijke reden om op de partij te stemmen. Veel kiezers 
trok de partij er evenwel niet mee naar de stembus. Volgens Ipsos bleef 
zo'n 20 procent van het SP-electoraat van 2017 thuis. De partij verliest 
waarschijnlijk vijf zetels.

--------
(c) 2021 Mediahuis