[D66] Religie, klimaat en klimaatreligie

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  7 maart 2021
Auteur: Stijn Fens
URL:    
https://www.trouw.nl/religie-filosofie/klimaatactivisme-als-religie-dit-zijn-de-voors-en-tegens~ba5e5031/


Klimaatactivisme als religie? Dit zijn de voors en tegens
---------------------------------------------------------

Het klimaatactivisme vertoont soms religieuze trekken. De vraag is of 
dit noodzakelijk is om het grote publiek de ernst van de situatie te 
doen beseffen. En, gaan kerken soms niet te ver in hun strijd voor 
behoud van de schepping?

Duurzaamheid hoort bovenaan de missie van de Protestantse Kerk in 
Nederland te staan. Tien kerkelijke prominenten deden deze oproep eerder 
dit jaar in een open brief aan het landelijke bestuur van de PKN. Ze 
vonden het onbegrijpelijk dat duurzaamheid ontbrak in de lijst van vijf 
prioriteiten voor de komende jaren die het kerkgenootschap in een 
rapport had opgesteld. 'Het besef van urgentie is er niet. Dat maakt ons 
bezorgd en boos', zei emeritus-predikant Sam Janse in een toelichting op 
de open brief.

In een reactie benadrukte scriba Rene de Reuver - die zelf twee jaar 
geleden namens zijn kerk meeliep in een grote klimaatdemonstratie - de 
urgentie van het onderwerp. Maar het ging hem niet alleen om een 
duurzame omgang met onze planeet. Ook 'de duurzame inzet van mensen en 
de betrokkenheid van toekomstige generaties en financieel beleid' horen 
voor hem daarbij. De duurzaamheid in de meer strikte zin, zoals de 
kerkelijke prominenten die voor ogen hadden, werd uiteindelijk geen 
prioriteit voor de PKN. Maar het gesprek over kerken, religie en klimaat 
houdt daarmee niet op.

Tijdens het jaarlijkse Nationaal Religiedebat volgende week wordt erover 
doorgepraat. Vanwege de coronacrisis gebeurt dat via een livestream. De 
ecologische voetafdruk van het debat zal deze keer dus gering zijn. Geen 
overbodige luxe, want volgens de organisatie is het 'alle hens aan dek' 
wanneer het om ons klimaat gaat.

Onder de titel 'Religie, klimaat en klimaatreligie' komen tijdens het 
debat vragen aan de orde als: 'Is religie een stuwende of juist een 
remmende kracht in de klimaatacties?' En: 'Is er nog hoop dat de 
situatie zich ten goede keert?' Een voorbeschouwing op het Nationaal 
Religiedebat met twee deelnemers aan de hand van vijf stellingen.


Het is inderdaad code rood als het om het klimaat gaat

Cor Verkade, spreker, politicoloog, zelfstandig ondernemer en actief 
binnen de SGP: 'Hoe eerder het besef dat we de aarde niet mogen 
exploiteren, maar moeten beheren, aanbreekt: hoe beter het is. Wel is 
het belangrijk om van elke beoogde wijziging wetenschappelijk het nut te 
onderzoeken en daarmee het kaf van het koren te scheiden. Als het 
overhaast gebeurt vanuit een bepaalde door angst gedreven drive is het 
risico op verkeerde beslissingen (zoals het destijds afwijzen van 
kernenergie, het promoten van biomassa en de gasloos-hype) levensgroot 
aanwezig.'

Embert Messelink, directeur van de christelijke natuurbeweging A Rocha 
­Nederland: 'Het is voor iedereen alle hens aan dek, of je nu gelooft of 
niet. De klimaatverandering is er en de mens is daar in belangrijke mate 
verantwoordelijk voor. Ik zal tijdens het debat benadrukken dat volgens 
mij dat brede thema van klimaatverandering iedereen uitdaagt na te 
denken over wat je nu ten diepste gelooft. Hoe kijk je aan tegen het 
leven? Ga bij jezelf te rade wat je belangrijk vindt en door welk 
verhaal je je laat leiden. Voor mij is dat het christelijke verhaal.'


Duurzaamheid moet bovenaan de missie van de kerken staan

Cor Verkade: 'Mag ik het zo zeggen: De primaire missie van de kerken is 
de verkondiging van het heilig evangelie: want alzo lief heeft God de 
wereld gehad dat hij zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een 
ieder die in Hem gelooft niet verderve, maar het eeuwige leven heeft!'

Embert Messelink: 'Vanuit mijn geloof denk ik graag na over alle 
relaties waarin ik leef. Dat zijn er vier. Met God, met mijzelf, met 
medemensen en met de schepping. Dat totaal vormt de kern voor mij. Mijn 
verhouding met de schepping hoort daar dus absoluut bij. Als de stelling 
zou zijn: 'Duurzaamheid moet ook volop meeklinken in de missie van de 
kerken', dan zou ik helemaal ja zeggen. Het wonder van de schepping 
neemt een grote plaats in binnen mijn geloofsleven. Die schepping laat 
voor mij veel zien van de schepper op wie ik mij in mijn geloofsleven 
richt. Dat zet me op het goede spoor: het zoeken van recht en vrede. 
Bijbelse thema's als inkeer, herstel en vernieuwing zijn ook van belang 
voor mijn leven met grutto's en kemphanen hier in Nederland.'


Klimaatactivisten en christenen strijden voor dezelfde zaak

Cor Verkade: 'Voor wat betreft het klimaatterrein strijden 
klimaatactivisten en christenen voor dezelfde zaak, maar daarnaast 
hebben christenen veel meer zaken te bestrijden, zoals strijd tegen 
wereldwijd onrecht, christenvervolging, antisemitisme, discriminatie, 
strijd tegen honger en armoede en ga nog maar even door. Het is zonde de 
christelijke verantwoordelijkheid te verengen naar klimaatactivisme.'

Embert Messelink: 'Dat mag je van mij wel zeggen. Er zit weer een groot 
klimaatevenement aan te komen. Op 14 maart, dan is het Klimaatalarm. Dat 
wordt door allerlei organisaties gedragen, ook door ons. Ik voel dan 
niet de behoefte om allerlei verschillen te gaan uitvergroten. Wel 
hebben wij als A Rocha onze eigen accenten. Zo organiseren wij 
voorafgaande aan het Klimaatalarm een online gebedsmoment, samen met 
andere christelijke organisaties.'


De kerken komen in veel te politiek vaarwater met hun 
klimaatstellingname

Cor Verkade: 'Daar ben ik het geheel mee eens. Kerkleden kunnen 
uiteraard via politieke partijen, verenigingen en actiegroepen zich druk 
maken over alles wat zij belangrijk vinden. De kerk zelf dient zich te 
focussen op haar primaire taak. Dit laat onverlet dat de kerk in 
uitzonderlijke gevallen als zij iets ziet dat anderen niet zien - bij de 
klimaatproblematiek speelt dat gelukkig niet - zich profetisch dient te 
richten tot de overheid.

'Gelukkig beschouwt de overheid de kerk als een van haar 
overlegpartners, zo blijkt bij de huidige coronacrisis. Verder dient de 
kerk zich niet te veel met politiek in te laten. Omdat christenen ook 
inzake het klimaatdebat tot verschillende politieke visies komen, kan 
een politieke stellingname door een kerk vervreemdend werken naar haar 
leden.'

Embert Messelink: 'Natuurlijk kun je als kerken uit de bocht vliegen, 
bijvoorbeeld door een stemadvies te geven. Dat moet je nooit doen. Maar 
het benoemen van de keerzijden van de cultuur waarin wij leven, is bij 
uitstek een christelijke opdracht. Er zijn vaker momenten geweest in het 
verleden dat kerken hebben gezwegen, waarvan we achteraf zeggen: daar 
hadden ze moeten spreken. Bijvoorbeeld over de slavernij.

'Juist in deze tijd waarin het klimaat zo'n groot thema is, denk ik dat 
kerken zich hierover moeten uitspreken. Dat moeten ze fijngevoelig doen, 
met verwondering, vanuit geloof. Maar dat brengt ook confrontatie met de 
overheid en met kerkleden zelf met zich mee. Daar moet je niet bang voor 
zijn.'


De strijd voor een klimaat is een nieuwe religie

Cor Verkade: 'De mensheid dient Gods goede schepping zo goed als 
mogelijk te bebouwen en te bewaren en dus niet uit te buiten. Bij 
uitbuiting dient de mensheid dat op een goede wijze te bestrijden. 
Daarbij is er een valkuil dat deze strijd religieuze dimensies krijgt, 
zowel qua verering van 'Moeder Aarde' als ook qua onredelijkheid van de 
maatregelen om de terecht verfoeide uitbuiting tegen te gaan.

'Religie zonder de Eeuwige zelf centraal te zetten, leidt al snel tot 
angst en op angst gebaseerde beslissingen en kan ontaarden in zinloze 
schuldcomplexen en bijbehorende, soms zelfs contraproductieve en 
fnuikende, offers. Voorts dreigt ook bij klimaatreligie het verschijnsel 
farizeisme oftewel: de 'deugcultuur'.'

Embert Messelink: 'Ze zeggen ook wel eens dat voetbal religie is. Zeg 
maar: te veel begeestering rond het spel met een bal. Hier gaat het over 
werkelijk belangrijke zaken. De strijd tegen klimaatverandering is voor 
mij geen nieuwe religie. Het is iets wat reeel is en ongelooflijk 
urgent. Als je je ogen ervoor sluit, bedrijf je struisvogelpolitiek.'


Het Nationaal Religiedebat, georganiseerd door ForumC in samenwerking 
met Trouw, wordt gehouden op dinsdag 9 maart om 19.30 en kan bekeken 
worden via http://nationaalreligiedebat.nl.

--------
(c) 2021 DPG Media B.V.