[D66] Hoeveel kosten vaccins ? (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #693)

Sat Jun 19 15:16:22 CEST 2021

Bron:   Trouw
Datum:  19 juni 2021
Auteur: Koos Schwartz
URL:    
https://www.trouw.nl/verdieping/mogen-farmareuzen-winst-maken-op-coronavaccins-een-dosis-kost-net-zoveel-als-een-afhaalmaaltijd~b7663ae5/

Mogen farmareuzen winst maken op coronavaccins?
'Een dosis kost net zoveel als een afhaalmaaltijd'
--------------------------------------------------
Moderna en BioNTech/Pfizer maken succesvolle vaccins tegen het 
coronavirus. Andere producenten leveren vaccins tegen kostprijs, maar 
zij niet. Ze maken er winst op. Hoeveel? Te veel?

Je zou het bijna vergeten. Dat de halve wereld een jaar geleden op slot 
zat. Dat vrijwel alle economieen krompen. Dat er geen vaccins tegen het 
coronavirus waren. Uitzicht op zulke vaccins was er wel. Maar garanties 
dat ze kwamen? Dat ze werkten? Dat ze goed werkten? Die waren er niet.

Inmiddels zijn ze er wel. Meerdere zelfs en ze werken goed. Dat geldt 
zeker voor de vaccins van Moderna en BioNTech/Pfizer, beide gebaseerd op 
een nieuwe techniek: mRNA. Niet voor niets zijn deze vaccins 
grootschalig ingekocht door de rijke landen. Onlangs nog kocht de EU 900 
miljoen doses van het BioNTech/Pfizer-vaccin aan, met een optie op nog 
eens 900 miljoen stuks. Voor inentingen in 2022 en daarna.

Dat heeft een prijs. De vaccins van Moderna en BioNTech/Pfizer zijn een 
stuk duurder dan die van AstraZeneca en Janssen die op een heel andere 
manier worden gemaakt. En waar de laatste twee hun vaccins tijdens de 
pandemie tegen kostprijs leveren, maken de eerste twee er winst op. Dan 
rijst de vraag: hoeveel? En de volgende vraag: zijn de vaccins die de 
wereldbevolking (tot nu toe voornamelijk het rijke deel ervan) voor veel 
onheil behoeden en die uitzicht bieden op een lockdownvrije toekomst 
tegelijkertijd melkkoeien waar drie bedrijven goud geld aan verdienen?

Bierviltjesrekenwerk

Wat verdienen BioNTech/Pfizer en Moderna met hun vaccins? Moderna 
verwacht dit jaar 800 miljoen tot 1 miljard doses te verkopen en daar 
een omzet van 18 miljard dollar mee te halen. Ze kosten dus rond de 18 
dollar per dosis. Pfizer produceert er veel meer: 1,6 miljard was de 
schatting in april, maar bestuursvoorzitter Albert Bourla tweette 
onlangs dat hij nu mikt op 3 miljard stuks. Een deel van die extra 
productie, tweette Bourla erbij, gaat naar arme en minder arme landen.

Pfizer vroeg rijke landen tussen 14,50 en 19,50 dollar voor zijn vaccin. 
In april meldde het concern dat het een winstmarge van bijna dertig 
procent op zijn vaccins haalt. Bierviltjesrekenwerk leert dat Pfizer dit 
jaar tegen de 50 miljard dollar omzet uit zijn vaccin kan verwachten en 
daarop een winst kan boeken van 14 miljard dollar. Al zijn die bedragen 
lager als er veel vaccins naar arme landen gaan. De helft van de winst 
moet Pfizer overmaken naar Mainz, waar partner BioNTech huist.

Op de vaccins die Pfizer aan rijke landen verkocht, zijn de marges hoger 
dan 30 procent. Rijke landen betalen het meest, middelarme landen de 
helft daarvan en arme landen de kostprijs, is het principe van Pfizer. 
Wat arme landen betalen, is niet bekend, maar aanwijzingen zijn er wel, 
zij het van anonieme bronnen. De landen van de Afrikaanse Unie zouden 
6,50 per vaccin hebben betaald, Tunesie 7 en Zuid-Afrika 10 dollar. Als 
die cijfers kloppen, zouden BioNTech en Pfizer in rijke landen 8 tot 13 
dollar per dosis hebben verdiend. Bij Moderna zal dat niet veel anders 
zijn.

Winsten zijn momentopname

Bij BioNTech en Moderna waren de winstmarges in het eerste kwartaal van 
dit jaar nog veel hoger. Bij Moderna (kwartaalwinst: 1,2 miljard dollar) 
lag die rond de 60 procent, bij BioNTech (1,6 miljard euro) zelfs ruim 
boven de 90 procent. Dat is een extreem hoog percentage dat 
hoogstwaarschijnlijk nooit eerder door een bedrijf is gehaald. Maar 
daarmee is het Duitse bedrijf nog geen graaier in het groot. De marges 
vertekenen: ze zijn een momentopname, een moment waarop opbrengsten wel, 
maar het gros van de kosten niet zichtbaar is.

Welke kosten hebben de drie bedrijven eigenlijk? Een groot deel van die 
kosten is in het verleden gemaakt. BioNTech is in 2008 opgericht en gaf 
sindsdien honderden miljoenen euro's uit aan research, maar maakte tot 
het eerste kwartaal van dit jaar nooit winst. Datzelfde geldt voor 
Moderna dat in 2010 het licht zag. Eigenlijk waren het lange tijd niet 
meer dan grote laboratoria - dat ze een beursnotering hebben, verandert 
daar weinig aan. Moderna had ruim een jaar geleden zelfs helemaal geen 
inkomsten.

Beide bedrijven dreven vooral op private investeerders. Die staken 
tussen 2008 en 2019 1,3 miljard euro in BioNTech. Moderna spendeerde in 
de afgelopen vijf jaar 2,5 miljard dollar aan research. Beiden deden 
onderzoek naar meerdere medicijnen. Maar wat er van al dat gespendeerde 
geld is toe te rekenen aan hun coronavaccins is niet bekend.

Veelbelovers

De geldschieters rekenen ook andere kosten mee. Zij investeerden in de 
wetenschap dat plannen voor nieuwe medicijnen of vaccins vaak 
veelbelovend zijn maar zelden tot het gewenste resultaat leiden. Ze 
lopen dus veel risico en hopen op een succesnummer. Dat moet voor hun 
winst zorgen. De financiers maken pas winst als een succesnummer al hun 
kosten - ook die voor de veelbelovers die het niet haalden - goedmaakt.

Voor Pfizer liggen de zaken anders. Dat kwam pas in het voorjaar van 
2020 in het coronavaccinbeeld toen het een overeenkomst sloot met 
BioNTech. Pfizer nam de productie, distributie en verkoop van BioNTechs 
vaccin op zich. De Amerikaanse farmareus en het Duitse laboratorium 
besloten de kosten en de opbrengsten fifty-fifty te verdelen. Dat 
BioNTech begin dit jaar zijn aandeel in de productiekosten nog niet aan 
Pfizer had overgemaakt, verklaart deels de absurd hoge winst die het 
toen op zijn vaccins rapporteerde.

Pfizer betaalde BioNTech 72 miljoen dollar, stak nog 113 miljoen in het 
bedrijf en beloofde zijn Duitse partner 563 miljoen dollar uit te keren 
als het vaccin bepaalde verkoopcijfers haalt. Gezien het succes van het 
vaccin, is er een dikke kans dat dat hele bedrag naar Mainz wordt 
overgemaakt. Pfizer werkte al samen met BioNTech aan een middel tegen 
influenza, gebaseerd op dezelfde techniek die voor het coronavaccin is 
gebruikt.

Zijn daarmee alle kosten in beeld? Nee, want Moderna en BioNTech 
betaalden niet alles zelf. De universiteiten waar de Hongaarse 
wetenschapper Katalin Kariko (de peetmoeder van beide vaccins), aan 
verbonden is, betaalden een deel. Amerikaanse overheidsinstanties 
speurden de laatste jaren met Moderna mee en brachten belangrijke kennis 
in.

Overheidssteun

Daarnaast kwam er veel overheidsgeld in de loop van 2020 los: toen de 
wereld zuchtte onder de coronacrisis en duidelijk werd dat Moderna en 
BioNTech/Pfizer aan kansrijke vaccins werkten. De Europese 
Investeringsbank verstrekte BioNTech een lening van 117 miljoen euro, 
zodat het bedrijf zijn vaccin kon gaan testen op proefpersonen. De 
Duitse regering schonk BionTech 375 miljoen. Moderna kreeg van een 
Amerikaanse overheidsinstelling 955 miljoen dollar om het vaccin verder 
te ontwikkelen en de productie ervan op poten te zetten. Of die giften 
ooit terug moeten, is niet duidelijk. Pfizer kreeg geen overheidssteun. 
Dat wilde het niet, daar vroeg het niet om.

Pfizer deed wel wat anders. Op het moment dat nog onduidelijk was of 
BioNTechs vaccin zou werken, besloot het te investeren in 
testprogramma's voor proefpersonen - altijd een prijzig onderdeel bij de 
ontwikkeling van nieuwe medicijnen - en in het opzetten van 
productielocaties. Een hele klus, want het vaccin bestaat uit 280 
ingredienten die uit negentien landen komen. Een hele klus ook, omdat 
BioNTech wel een vaccin had ontwikkeld maar geen productiemethode - en 
zeker niet voor productie op grote schaal. In september liepen de eerste 
tests in Pfizers fabriek in Kalamazoo zelfs dramatisch af, zo onthulde 
The Washington Post deze week. Naar eigen zeggen stak Pfizer twee 
miljard dollar in tests en in zijn productie. Moderna investeerde in 
dezelfde dingen. Daarmee liepen de bedrijven een risico.

Maar het risico werd wel snel kleiner. Regeringen - onder meer die van 
Israel, Canada de VS en de EU - kochten hun eerste doses. De overheden 
garandeerden de afname - ook zij hadden toen nog geen garantie dat de 
vaccins zouden werken. Dat kan je als een vorm van overheidssteun zien. 
Of als risicodeling.

Waarschijnlijk namen overheden nog een risico voor hun rekening, geheel 
of deels: dat van eventuele schadeclaims van mensen die later 
gezondheidsklachten zouden oplopen door gebruik van de vaccins. Pfizer 
meldt dat het bij verkoop van vaccins altijd afspraken maakt over 
aansprakelijkheidsbescherming. Maar welke, zegt het concern niet.

Hoeveel is er niet voorkomen met de vaccins?

Wat zijn de kosten van de vaccins geweest? Deels is dat koffiedik kijken 
en dan hangt het er ook nog vanaf welke kosten je meerekent. En er komen 
nog kosten bij. Bourla van Pfizer meldde nog eens 600 miljoen extra in 
mRNA-vaccins te investeren. Moderna's onderzoeksuitgaven zijn bijna 
verdrievoudigd en zijn personeelsbestand verdubbelde in een jaar tijd. 
Beide bedrijven breiden hun productie uit.

En die winst? Het is in de farmacie niet ongebruikelijk om bij de 
prijsstelling van een medicijn te kijken naar het financiele voordeel 
dat een koper, of de maatschappij, ervan heeft. Zo bezien zouden Moderna 
en BioNTech veel meer voor hun vaccins kunnen vragen dan ze doen. 
Hoeveel doden, ziekenhuisopnames, lockdowns, faillissementen en maanden 
van economische krimp voorkomen zij niet met hun vaccins?

Moderna en Pfizer zelf zien hun tarieven als redelijk en bescheiden. 
Moderna maakt, zei topman en mede-eigenaar Stephane Bancel, winstmarges 
die niet hoger zijn dan die op andere ademhalingsvaccins. Bourla van 
Pfizer stelde dat een vaccin in een rijk land net zo veel kost als een 
afhaalmaaltijd.

Bancel noch Bourla voelt ervoor patenten ter beschikking te stellen aan 
anderen en Bourla zegt dat beter het voor de hele wereld is als Pfizer 
de productie en distributie van vaccins regelt. Dat kan het beter dan 
andere instanties. En een verbod op winst? Bourla ging er in een tweet 
vragenderwijs op in. Zouden er financiers geld in de mRNA-techniek 
hebben gestoken als ze wisten dat ze er niks aan konden verdienen? Hij 
had ook nog kunnen zeggen dat er meer bedrijven zijn die profiteren van 
hun kennisvoorsprong. Wat betalen we niet voor de nieuwste Apple? En is 
er her en der in coronatijd niet grof verdiend aan mondkapjes en 
medische apparatuur?

Sluimerend bestaan

Ontwikkelingsorganisaties als Oxfam/Novib kijken daar heel anders 
tegenaan. Zij vinden dat de vaccins tegen kostprijs geleverd moeten 
worden en dat de farmabedrijven hun kennis moeten delen met andere 
partijen. Dan kan de productie van de vaccins omhoog en is de wereld 
eerder en goedkoper van het coronavirus af dan als de concerns hun 
kennis voor zichzelf houden.

Vooralsnog gaan Moderna, BioNTech en Pfizer lucratieve tijden tegemoet. 
Want terwijl landen van slot gaan en veel economieen weer groeien, zijn 
de inentingen eigenlijk pas net begonnen. Er moeten nog honderden 
miljoenen mensen worden ingeent. Jongeren en kinderen kunnen nog en dan 
is er nog de kans dat het virus nog lang een sluimerend bestaan leidt. 
Of dat er mutaties ontstaan waardoor extra inentingen wellicht nodig 
zijn.

Dan is er natuurlijk ook de kans dat de die succesvolle bedrijven hun 
prijzen gaan verhogen - er gaan geruchten dat Moderna onlangs in 
onderhandelingen met de EU al hogere prijzen heeft gevraagd dan eind 
vorig jaar. Maar aan de andere kant zitten andere partijen ook niet stil 
en is er een gerede kans dat er meer vaccins tegen het virus op de markt 
komen. En er is waarschijnlijk niets zo goed tegen (mogelijke) graailust 
als concurrentie.

Voor dit artikel is gebruik gemaakt van persberichten en officiele 
rapportages van BioNTech, Pfizer en Moderna; van een onderzoeksrapport 
van Oxfam/Novib (A shot at recovery); van gegevens van het Knowlegde 
portal on innovation and access to medicines; van artikelen uit 
Amerikaanse kranten en van gesprekken met een paar deskundigen waaronder 
de zegsman van Pfizer Nederland.

--------
(c) 2021 DPG Media B.V.