[D66] Terugkijken: Ging het coronavirus al vroeg ongemerkt de wereld over? (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #712)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  9 juli 2021
Auteur: Sander Voormolen
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2021/07/09/ging-het-coronavirus-al-vroeg-ongemerkt-de-wereld-over-a4050475


Ging het coronavirus al vroeg ongemerkt de wereld over?
-------------------------------------------------------
Het coronavirus lijkt zich al heel vroeg over de wereld te hebben 
verspreid. Eind 2019 was het mogelijk al in de VS. Definitief bewijs 
ontbreekt.

Antistoffen in bewaarde bloedmonsters wijzen erop dat het coronavirus 
SARS-CoV-2 mogelijk al in december 2019 rondwaarde in de Verenigde 
Staten. Dat is de conclusie van twee onderzoeken die gepubliceerd zijn 
in het vakblad Clinical Infectious Diseases. De resultaten impliceren 
dat het pandemische virus zich al vanuit China had verspreid, weken 
voordat internationale gezondheidsdiensten uberhaupt wisten dat er een 
uitbraak ophanden was.

De eerste studie van het Amerikaanse Rode Kruis meldt dat een paar 
procent van de bloeddonoren uit Californie, Oregon en Washington van 
half december, toen al antistoffen in het bloed hadden. Dat resultaat 
wordt nu bevestigd door een andere studie waarin ingevroren Amerikaanse 
bloedmonsters uit januari tot half maart 2020 op antistoffen werden 
getest. Voor de zekerheid gebruikten de onderzoekers twee antistoftesten 
achter elkaar, die allebei positief moesten zijn, om fout-positieven uit 
te sluiten. Op die manier vonden zij onder ruim 24.000 Amerikanen zeven 
mensen die al positief waren, dagen of weken voor de eerste melding van 
een coronabesmetting in hun thuisstaat. De vroegste die positief testte 
op antistoffen was een inwoner van Illinois op 7 januari 2020. Officieel 
werd in Illinois pas 17 dagen later, op 24 januari, de eerste 
coronabesmetting met een pcr-test vastgesteld. Daarbij ging het om een 
oudere vrouw die op 13 januari was teruggekeerd uit Wuhan, waar zij de 
besmetting waarschijnlijk had opgelopen.

Maar iemand die op 7 januari aantoonbare antistoffen heeft tegen corona, 
moet ongeveer twee weken eerder of langer geleden besmet zijn. Zo lang 
duurt het voordat de afweer op gang komt en de antistoffen in het bloed 
opkomen. Daarom concluderen de onderzoekers dat degene die in Illinois 
als eerste positief testte zo rond Kerst 2019 of zelfs daarvoor al 
besmet raakte.

Zou het kunnen dat het virus zich al zo vroeg ongemerkt over de wereld 
verspreidde? 'Goed mogelijk', reageert Chantal Reusken, viroloog bij het 
RIVM. 'Het virus circuleerde in december al in China. Het lijkt mij heel 
onwaarschijnlijk dat er niet al in december export geweest is vanuit 
China naar andere landen.'


Goed dichttimmeren

Zeker, bevestigt viroloog Hans Zaaijer van bloedbank Sanquin. 'Het is 
eigenlijk wat je verwacht bij een infectieziekte die soms zo ongemerkt 
verloopt. Alleen mensen die ernstig ziek worden vallen op.'

Maar doorslaggevend bewijs zien zowel Reusken als Zaaijer er niet in. 
Wat volgens hen ontbreekt is een virusneutralisatietest. In zo'n test 
kan beoordeeld worden of de antistoffen inderdaad het coronavirus 
stilleggen. Jammer dat dit ontbreekt, vindt Reusken: 'Juist als je er 
conclusies aan wilt hangen die gaan over moment van introductie en het 
epidemiologische verloop, moet je zo'n verhaal goed dichttimmeren.'

Uit eigen ervaring met onderzoek naar corona-antistoffen bij Nederlandse 
bloeddonoren weet Zaaijer dat antistoffentests soms onterecht een 
positieve reactie geven. 'Onder onze donoren zagen we bijvoorbeeld ook 
mensen die al een jaar voor de uitbraak positief reageerden. Bij 
controle met een neutralisatietest bleek dat die antistoffen helemaal 
niet specifiek waren voor SARS-CoV-2 en zelfs niet voor de 
verkoudheidscoronavirussen. Ze reageren op iets onbekends.'

In Nederlandse bloedmonsters zijn geen aanwijzingen gevonden voor heel 
vroege coronabesmettingen, maar die komen wel elders uit Europa. 
Italiaanse onderzoekers rapporteerden in oktober vorig jaar de vondst 
van zeer vroege antistoffen in ingevroren bloedmonsters van 949 
deelnemers aan een landelijke studie naar longkanker. Onder 162 voor 
zover bekend asymptomatische mensen vonden ze 23 personen (14 procent) 
die al in september 2019 positief testen op antistoffen tegen corona. De 
helft van hen kwam uit Lombardije in Noord-Italie, waar later ook de 
eerste grote uitbraak van SARS-CoV-2 in Italie plaatsvond. Maar het 
bewijs voor deze extreem vroege besmettingen is niet spijkerhard omdat 
de Italianen de antistoffen bepaalden in slechts een zelfontwikkelde 
test, met grote kans op fout-positieven. Op een deel van de positieve 
monsters is een virusneutralisatietest gedaan, waarbij 6 van de 111 
monsters opnieuw positief uit de bus kwamen. Het oudste monster dateerde 
hier uit oktober 2019, opnieuw werden de meeste positieven in Lombardije 
gevonden.


Griepachtige klachten

De eerste coronabesmettingen in Italie werden op 30 januari ontdekt bij 
twee Chinese toeristen in Rome die net vanuit hun vaderland waren 
gearriveerd. De eerste besmetting in Lombardije werd pas op 20 februari 
vastgesteld.

Het Viroscience laboratorium van het Erasmus MC in Rotterdam is onder 
leiding van viroloog Marion Koopmans nu bezig de Italiaanse resultaten 
te verifieren.

Een andere vroege Europese melding komt uit Frankrijk, waar artsen 
bewaard gebleven slijmmonsters van ic-patienten achteraf opnieuw testten 
op SARS-CoV-2. Daaruit rolde een positieve; een 42-jarige vishandelaar 
die op 27 december 2019 in het ziekenhuis werd opgenomen vanwege 
ernstige longklachten. Het artikel vermeldt dat een van de kinderen van 
de man eerder ook griepachtige klachten had voordat hij ziek werd. Uit 
het monster van deze patient is geen virus geisoleerd en evenmin 
genetisch materiaal van het virus. Ook melden de onderzoekers niet of de 
man en zijn gezin antistoffen hadden tegen het virus. Daarmee is ook dit 
bewijs voor vroege viruscirculatie in Europa niet spijkerhard.

Maar het is aannemelijk dat veel van de eerste besmettingen onder de 
radar zijn gebleven, te meer omdat bijna uitsluitend mensen getest 
werden die duidelijke klachten hadden en die recentelijk in een 
risicogebied met bekende uitbraken waren geweest. Dat geldt ook voor 
Nederland, waar de eerste patient, een man uit Loon op Zand die kort 
daarvoor in Noord-Italie was geweest, op 27 februari werd gemeld. 
Achteraf bleek iemand die eveneens in Italie was geweest al op 24 
februari positief te zijn geweest. Genetisch onderzoek heeft laten zien 
dat de uitbraak in Nederland begon met reizigers die besmet terugkeerden 
uit Italie, Oostenrijk en Frankrijk - veelal mensen die in de 
voorjaarsvakantie op wintersport waren gegaan. Braziliaanse onderzoekers 
die op basis van de genetica van het virus hebben teruggerekend wanneer 
het in een land is gaan circuleren, schatten dat dit in Nederland ergens 
tussen eind januari-begin februari 2020 moet zijn geweest.

--------
(c) 2021 Mediahuis