[D66] Oud-RIVM-baas Coutinho kon ergernis over vaccineren niet meer bedwingen (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #560)

Sun Feb 21 11:15:04 CET 2021

Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  20 februari 2021
Auteur: Chris van Mersbergen
URL:    
https://www.ad.nl/wetenschap/oud-rivm-baas-coutinho-ik-kon-mijn-ergernis-over-het-vaccineren-niet-meer-bedwingen-br~a3b009a1/

Oud-RIVM-baas Coutinho: 'Ik kon mijn ergernis over het vaccineren
niet meer bedwingen'
-----------------------------------------------------------------
Terwijl zijn opvolger Jaap van Dissel uitgroeide tot een bekende en soms 
beschimpte Nederlander, had Roel Coutinho dit jaar tijd om een boek over 
vaccinaties te schrijven. Hij deed zijn best om de publiciteit te 
mijden. 'Maar soms kon ik het niet laten.'

Vaxx heet het nieuwe boek van Roel Coutinho (74), voormalig hoofd 
infectieziektebestrijding bij het RIVM en emeritus hoogleraar 
epidemiologie. 'Die titel heb ik niet zelf bedacht, de uitgever kwam 
ermee. Ik vond het wel een mooie, als tegenhanger voor antivaxx.'

De ondertitel van het boek: Hoe vaccinaties onze wereld beter hebben 
gemaakt. Toch wil Coutinho geen vaccinatiezendeling zijn, zegt hij. 'Ik 
werd eind 2019 benaderd door de uitgever. Het was hem opgevallen dat er 
geen behoorlijk boek was over vaccinaties, dat mensen kunnen gebruiken 
om zich te verdiepen in het onderwerp. Ik heb geprobeerd op een rij te 
zetten wat we weten over vaccins, hoe ze in het verleden zijn bedacht en 
ontwikkeld. Maar ook wat er is misgegaan. Ik probeer niets te verhullen. 
Ik hoop gewoon dat het mensen de informatie geeft die ze nodig hebben 
bij het maken van keuzes.'

Op een discussieavond over de Mexicaanse griep in Amsterdam in 2010 
kreeg Coutinho, toen nog RIVM-baas, voor het eerst fysiek met fanatieke 
antivaxers te maken. Omdat hij werd belaagd en zelfs klappen dreigde te 
krijgen - dit is de lezing van Coutinho in zijn boek - werd de avond 
voortijdig afgebroken. 'Ik wist toen wel van het bestaan van de 
beweging, maar had me er nooit zo in verdiept. Heel naief achteraf.'

Zijn er altijd antivaxers geweest?

'Er is altijd verzet geweest tegen vaccinaties. Het eerste vaccin was er 
een tegen pokken, eind achttiende eeuw. Dat vaccin was afkomstig van 
koepokken, en dus verschenen er meteen spotprenten van mensen met 
koeienkoppen, met horens en zo. In Nederland is de weerstand onder 
streng christelijke bevolkingsgroepen bekend. Dus het is zeker geen 
nieuw fenomeen. Maar het is in kracht toegenomen. Op zich begrijp ik dat 
mensen meer zorgen hebben over bijwerkingen. En destijds hebben we de 
opkomst van internet onderschat, daardoor heeft het fenomeen ook kunnen 
groeien.'

Waarom snapt u dat mensen zich anno 2021 meer zorgen maken?

'Heel veel ziektes waartegen we vaccineren kennen we helemaal niet meer. 
Ik heb zelf in de tropen gewerkt, dus ik weet bijvoorbeeld dat difterie 
een ernstige ziekte is. Maar 99,9 procent van de Nederlandse artsen zal 
nooit een difteriepatient hebben gezien. Hetzelfde geldt voor tetanus, 
of rode hond. Dus de ziektes zie je niet meer, of zelden. Maar over 
bijwerkingen staan genoeg verhalen op internet, of ze nu waar zijn of 
niet. Dat maakt het voor mensen complex, en dat snap ik.'

Heeft de antivaxbeweging inhoudelijk terechte kritiek?

'Waar ze gelijk in hebben, is dat je bij elk vaccin ongelooflijk goed 
moet kijken of er bijwerkingen zijn. Je vaccineert gezonde volwassenen 
of kinderen. Dat betekent dat een bijwerking veel zwaarder weegt dan bij 
een nieuw medicijn tegen kanker of een andere ernstige aandoening. 
Daarop wijzen vind ik heel verstandig. Maar wat jammer is, is dat op dit 
soort sites heel veel beweringen worden gedaan die niet worden 
onderbouwd. En als je zo'n bewering inhoudelijk bestrijdt, volgt weer 
een heel ander argument. Dus het is eerder een bijna heilig geloof dat 
vaccinaties het kwaad zijn. Dat mag. Aan de andere kant: als de 
vaccinatiegraad door een bepaalde drempel zakt, heeft dat ernstige 
gevolgen, zo is het wel.'

Er is nog nooit zoveel over vaccinatie gediscussieerd als afgelopen 
jaar, door corona. Helpt dat de algemene vaccinatiebereidheid, of juist 
niet?

'Ik denk dat het heel goed is. Er wordt ontzettend veel uitleg gegeven 
over de werking van vaccins, over bijwerkingen, over hoe die worden 
geregistreerd. Heel open. Niet alleen door de overheid, maar door tal 
van experts. Dat werkt volgens mij goed. Eerst zag je veel twijfel bij 
mensen, of ze het coronavaccin zouden nemen. Maar de afgelopen maanden 
heb je dat zien schuiven.'

En de groeiende groep complotdenkers dan? Die wijst vaccinatie ook bijna 
per definitie af. Niet echt handig als je een vaccinatiegraad van 95 
procent nodig hebt, zoals bij mazelen.

'Volgens mij is dat nog steeds een relatief kleine groep. Het gaat om de 
grote groep twijfelaars daaromheen, die wel bereid is om op inhoudelijke 
gronden een beslissing te nemen.'

Zijn vaccins door de decennia heen beter geworden?

'Absoluut! Het is echt begonnen met trial and error, allemaal heel 
primitief. En kijk nu eens: we hebben mRNA-vaccins die 95 procent van de 
ouderen beschermen tegen Covid-19. Dat is echt ongekend, fantastisch. 
Het laat ook zien wat de wetenschap kan bereiken als je echt serieus 
investeert in vaccins.'

Tijdens het schrijven van dit boek hield corona wereldwijd huis. Heeft 
de impact van de pandemie u verrast?

'De omvang en de gevolgen voor alle terreinen van de samenleving zeker. 
Als infectieziektenepidemioloog wist ik dat het een keer zou gebeuren. 
Maar het is moeilijk je er een concrete voorstelling van te maken. We 
hebben dit in het rijke Westen gewoon nog nooit meegemaakt.'

We zagen u niet heel vaak opduiken in de media. Maar soms kon u het toch 
niet laten.

'Haha, klopt. Het risico van heel vaak je mening geven, is dat je 
bijdraagt aan de verwarring. Dat wilde ik voorkomen. Maar een paar keer 
heb ik toch gezondigd.'

Toen het over de vaccinaties ging, bijvoorbeeld.

'Toen we zo laat begonnen met vaccineren, kon ik mijn ergernis niet meer 
bedwingen. Dan is er zoveel snelheid gemaakt met ontwikkelen van 
vaccins, en ben je niet klaar om ze toe te dienen. Dat vond ik treurig.'

Zeg maar gerust bizar.

'We zijn een polderland, he. Over alles moet overlegd worden. Maar dat 
is niet de manier waarop je zoiets moet doen. Dit moet geen politiek 
zijn, maar logistiek. Daar is het echt misgegaan. Ik hoop dat het nu 
alsnog wordt ingehaald.'

Bij de Mexicaanse griep in 2009 ging het toch allemaal vrij vloeiend?

'Ja. Toen heeft het ministerie van Volksgezondheid gezegd: dit is een 
logistieke operatie, dus die moet door logistieke experts van Defensie 
worden geregeld. Deze vaccinatiecampagne is zeker gecompliceerder, maar 
die les had je wel moeten trekken.'

Juist als een operatie gecompliceerder is, had de logistiek nog meer 
aandacht moeten krijgen, toch?

'Ja, zeker.'

Op het ministerie is nu een andere afweging gemaakt?

'Kennelijk. Daar ben ik niet bij geweest.'

Wiens verantwoordelijkheid is zo'n beslissing in een crisissituatie als 
deze?

'Degene die de leiding heeft over de hele crisisbestrijding. Die moet 
zo'n beslissing nemen. Hoe het precies is gegaan, weet ik niet. Daar 
zullen ongetwijfeld fantastische evaluatierapporten over worden 
volgeschreven. Al hebben we daar nu niks aan.'

Terug naar andere virussen en vaccins. Zijn er oude ziekten waarvan u 
vreest dat ze terugkomen?

'Dat kan altijd. In de jaren 90 kwam difterie opeens terug in de 
voormalige Sovjet-Unie. Dat je denkt: het kan toch niet waar zijn? Maar 
wat niet helemaal de wereld uit is, komt gewoon een keer terug. Het 
pokkenvirus zit achter slot en grendel in twee labs in de VS en Rusland. 
Maar in Afrika heb je andere pokkenvirussen, een ervan kan ook bij 
mensen ziekteverschijnselen geven. Het is mogelijk dat zo'n variant zich 
aan gaat passen aan de mens en zich verder verspreidt. Ebola is nu ook 
weer terug in Afrika. Ergens in Guinee was er een overgang van een 
vleermuis naar een kind. Een toevalsgebeurtenis, en het virus is er 
weer.'

Zoals we vier menselijke coronavirussen hadden, en sinds eind 2019 vijf.

'Ja, en er zijn er nog een paar honderd bij vleermuizen en andere 
dieren. Dat we met nieuwe virussen te maken krijgen, weet je, maar 
wanneer en met welk virus, dat is helaas steeds een verrassing. Een 
vaccin ontwikkelen tegen alle coronavirussen, of bijvoorbeeld tegen alle 
variaties van het griepvirus, daarmee zou je echt een stap verder komen. 
Het is niet onmogelijk.'

--------
(c) 2021 DPG Media B.V.