[D66] Code Zwart: Een kwestie van semantiek (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #841)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  7 december 2021
Auteur: Michiel van der Geest
URL:    
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/ministerie-en-artsen-zijn-het-oneens-over-definitie-code-zwart~b852088c/


Ministerie en artsen zijn het oneens over definitie 'code zwart'
----------------------------------------------------------------

Het ministerie van Volksgezondheid en belangrijke artsenorganisaties 
houden er al anderhalf jaar een verschillende definitie van 'code zwart' 
op na. Met het ontbreken van een eenduidige visie is er ruimte ontstaan 
voor diverse interpretaties en inschattingen. Hoe dichtbij zijn we code 
zwart genaderd?

Volgens de artsen is er sprake van code zwart wanneer er niet meer voor 
iedere patient die dat nodig heeft een ic-bed beschikbaar is. Maar het 
ministerie - en ook het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ), waarvan 
Ernst Kuipers de voorzitter is - zijn overtuigd van een nog stringentere 
omschrijving. Alleen wanneer artsen patienten moeten selecteren op basis 
van niet-medische argumenten zoals leeftijd kun je spreken van code 
zwart, vinden zij.

Het visieverschil is opmerkelijk, omdat code zwart sinds het begin van 
de coronapandemie geldt als het doemscenario dat moet worden voorkomen. 
Maar een officiele definitie is er niet, waardoor er ruimte is ontstaan 
voor verschillen in interpretatie en inschatting. Hoe dichtbij is code 
zwart eigenlijk (geweest)?

De verwarring draait om de vraag of de gehele fase 3 van de 
corona-opschalingsplannen geldt als code zwart, of alleen de laatste 
stap binnen fase 3, stap 3c. Momenteel zitten we overigens nog in fase 
2d, de laatste stap voor fase 3, waarin alle planbare zorg moet 
sneuvelen en het leger hulp moet bieden.


Absolute schaarste

Fase 3 is, in de woorden van het ministerie, 'de situatie waarin 
landelijk alle zorgcapaciteit volledig is benut, alle zorg maximaal is 
opgeschaald en afgeschaald, en de samenwerking tussen zorgaanbieders 
zorgbreed volledig en maximaal is benut'. Als het zover is, moet de 
minister voor het hele land fase 3 afkondigen. 'Als er in heel Nederland 
geen ic-bed meer te vinden is, spreken wij van code zwart', zegt een 
woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen.

'Dat is het moment dat je keuzes maakt die je alleen in het geval van 
absolute schaarste maakt en dus anders niet zou maken', zegt Robin 
Peeters, voorzitter van de Nederlandse Internisten Vereniging. 'Dat is 
wat wij in draaiboeken code zwart noemen.'

Ook David Baden, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van 
Spoedeisende Hulpartsen, is heel beslist. 'Code zwart is fase 3. Op dat 
moment maak je namelijk geen keuzes meer die in het belang zijn van de 
individuele patient, maar kies je wat voor de maatschappij de beste 
oplossing is. Dat is wat triage doet en is het verschil tussen gewone 
zorg en fase 3-zorg.'


Voorrang

Maar het ministerie en het LNAZ staan een veel striktere definitie voor. 
Alleen als artsen moeten overgaan 'op triage volgens overwegingen die 
buiten het medisch domein liggen', zoals leeftijd, of in het uiterste 
geval moeten loten, is er sprake van code zwart. Dat is fase 3c, 'het 
eindstadium van fase 3'. Omdat, zegt het ministerie, met de stappen 3a 
en 3b 'op basis van medische criteria (...) nog enige balans kan worden 
gevonden in de vraag naar ic-opname en beschikbare ic-plekken'.

In de fasen 3a en 3b mogen bijvoorbeeld mensen die ergens zijn gevonden 
met een hartstilstand (en van wie niet duidelijk is hoelang ze daar al 
liggen) niet meer naar de ic, evenals mensen met ernstige brandwonden. 
Als artsen vaststellen dat de ene patient 20 procentpunt meer 
overlevingskans heeft dan de andere, krijgt die voorrang.

De verwarring is terug te voeren op de begintijd van de pandemie, toen 
de twee draaiboeken voor fase 3 werden opgesteld - eentje voor de 
stappen 3a en 3b, en eentje voor 3c. De partijen gebruikten ook toen al 
verschillende omschrijvingen voor code zwart.


Dominante definitie

Nu houden de Federatie Medisch Specialisten (FMS) en de artsenfederatie 
KNMG, opstellers van het 3c-plan, zich op de vlakte. 'We spreken over 
het algemeen van fase 3 en niet van code zwart, juist omdat die term zo 
veel onduidelijkheid met zich meebrengt', zegt een woordvoerder van de 
FMS. 'Maar de drie stappen in fase 3 kun je niet los van elkaar zien. Ze 
lopen in elkaar over en kunnen elkaar constant afwisselen.' Ook de 
woordvoerder van de KNMG blijft erbij dat 'fase 3 een fase is' en dat de 
organisatie 'uiteraard met het ministerie in gesprek is'.

Dat de zorgpartijen het niet eens zijn over zo'n beladen term is volgens 
Arjen Boin, hoogleraar crisismanagement aan de Universiteit Leiden, niet 
vreemd. 'Dat zie je vaker in een crisis. Het duiden van een ernstige 
situatie is altijd een kwestie van semantiek. Het is een strijd tussen 
partijen om de dominante definitie van de situatie. Als je erin slaagt 
jouw definitie tot de dominante te maken, heb je een grote stap gezet om 
ook jouw oplossing geimplementeerd te krijgen.'

--------
(c) 2021 DPG Media B.V.