[D66] RIVM-vaccinatiebaas: Einde voor AstraZeneca in Nederland al in zicht (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #652)

Sat Apr 24 10:28:44 CEST 2021

Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  24 april 2021
Auteur: Annemieke van Dongen en Chris van Mersbergen
URL:    
https://www.ad.nl/binnenland/rivm-vaccinatiebaas-einde-voor-astrazeneca-in-nederland-al-in-zicht~a03948a0/

RIVM-vaccinatiebaas: Einde voor AstraZeneca in Nederland al in zicht
--------------------------------------------------------------------

De miljoenen doses van het AstraZeneca-vaccin die Nederland na half mei 
geleverd krijgt, worden grotendeels niet meer gebruikt. Dat stelt Jaap 
van Delden, de vaccinatiebaas van het RIVM, in een interview met deze 
site. Mensen die de AstraZeneca-prik nu niet nemen, komen later dit jaar 
mogelijk in aanmerking voor een ander vaccin.

Volgens Van Delden worden er de komende tijd zoveel coronavaccins 
geleverd, dat die van AstraZeneca al snel niet meer nodig zijn. Het 
vaccin wordt nu door huisartsen toegediend aan mensen tussen de 60 en 64 
jaar. Als er eenmaal genoeg vaccin binnen is om hen ook een tweede prik 
te kunnen geven, is AstraZeneca in principe overbodig. Dat is 
waarschijnlijk al in de tweede helft van mei het geval, zegt Van Delden.

Het AstraZeneca-vaccin lijkt onder de bevolking minder populair, mede 
vanwege de berichten over een zeldzame ernstige trombosebijwerking. Maar 
tot nu toe kunnen 60- tot 64-jarigen geen ander vaccin krijgen. Later 
dit jaar kan dit veranderen, stelt Van Delden. 'Het kan straks zo zijn 
dat je je nog eens op een bepaalde groep richt, om daar de 
vaccinatiegraad te verhogen. Bij die groepen zou je veegrondes kunnen 
houden, waarbij je iedereen die niet gevaccineerd is nog een keertje 
langsgaat.'

Bij huisartsen in het land zorgde het lagere enthousiasme voor 
AstraZeneca voor chaotische toestanden. Op sommige plekken kwamen veel 
60- tot 64-jarigen niet opdagen voor hun prik. Daardoor moesten 
huisartsen met overgebleven vaccins de boer op en probeerden ze die 
kwijt te raken aan 65-plussers. Ook dat zal lastig worden: alle 
65-plussers kunnen inmiddels een afspraak maken voor een Pfizer-prik.

Miljoenen vaccins ongebruikt

Nederland heeft 11,7 miljoen doses AstraZeneca besteld. Daarvan zijn er 
naar schatting een kleine 1,5 miljoen toegediend. Het leeuwendeel wordt 
na half mei geleverd, waardoor miljoenen vaccins niet gebruikt zullen 
worden. Die worden waarschijnlijk verdeeld onder armere landen. Mogelijk 
wordt een deel bewaard, zegt Van Delden.

In het interview geeft Van Delden ook toe dat de overheid niet precies 
weet hoeveel prikken er tot nu toe zijn gezet, omdat de registratie van 
de vaccinatie bij huisartsen en in zorginstellingen fors achterloopt. 
'Ja, dat is lastig. Er zit gewoon marge in dat getal, dat zou ik zelf 
natuurlijk ook liever anders zien. Schattingen zijn niet zo comfortabel. 
Je werkt liever met registraties.'

Als hoofd van de Nederlandse prikcampagne beleeft RIVM-vaccinatiechef 
Jaap van Delden (42) stormachtige tijden. De vaccinatietrein lijkt 
eindelijk op gang gekomen, en dat is positief. Maar dat niemand weet 
hoeveel prikken er precies gezet zijn, zit wel dwars. 'Dat is niet zo 
comfortabel'.

Toen die andere Jaap van D. van het RIVM, Jaap van Delden, gevraagd werd 
om de uitvoering van de Nederlandse vaccinatiecampagne te gaan leiden, 
'overzag hij dat hij het niet overzag', zegt hij. Het bleek de juiste 
analyse, want het aantal hobbels op de weg was bijna ontelbaar. Een 
verkeerde inschatting over welk vaccin als eerste zou komen, allerhande 
gedoe rond het AstraZeneca-vaccin, een politiek die besloot tot 
tientallen verschillende doelgroepen: het is slechts een greep uit alle 
uitdagingen die Van Delden tegenkwam.

'Elk uur een nieuw avontuur', vat de vaccinatiechef samen, gezeten in 
een statige vergaderzaal in het oude RIVM-gebouw in Bilthoven. Eindelijk 
is er even tijd om uit te blazen. De vaccinatietrein lijkt dan toch op 
gang gekomen. De grote prikaantallen waar Nederland zo lang tegenaan 
hikte, zijn eindelijk in zicht. Per dag worden nu zo'n 100.000 
inentingen toegediend, meldt althans het coronadashboard van de 
overheid. In de komende weken gaan die aantallen verder omhoog, tot 
boven de miljoen vaccinaties per week. Van Delden - brilletje met ronde 
glazen, wakkere blik - heeft er 'ontzettend veel zin' in om die 'grote 
volumes te gaan wegprikken'. 'Dat het appeltje-eitje wordt, wil ik niet 
zeggen. Maar ik heb er echt alle vertrouwen in dat het goedkomt.'

Volgende week komen er als het goed is een half miljoen doses 
AstraZeneca binnen. Komen die nog wel op? Aan mensen onder de 60 jaar 
wordt AstraZeneca niet meer gegeven. De huisartsen zijn al ver met het 
inenten van de 60 tot 64-jarigen; de meeste 65-plussers krijgen Pfizer.

'Jawel, want in Zeeland krijgen mensen van 63 en 64 jaar alweer bijna 
hun tweede AstraZeneca-prik. Maar op een gegeven moment is het 
natuurlijk wel zo dat we met AstraZeneca klaar zijn. Dat moment komt wat 
sneller dan voorzien, omdat Pfizer meer is gaan leveren. We schatten dat 
we de leveringen AstraZeneca die we vanaf de tweede helft van mei 
krijgen, grotendeels niet meer nodig hebben.'

Dat gaat dan om miljoenen vaccins, want Nederland heeft 11,7 miljoen van 
AstraZeneca gekocht, en daarvan zouden er 6,2 miljoen sowieso pas in het 
derde kwartaal geleverd worden. Wat gaat er met al die prikken gebeuren?

'Het idee is altijd al geweest: we kopen meer vaccins dan we nodig 
hebben, omdat er vaccins zouden kunnen uitvallen. Als Europa vaccins 
overhoudt, zouden ze verdeeld kunnen worden onder minder rijke landen. 
En misschien zou je een deel kunnen bewaren voor later.'

Je zou ze ook kunnen geven aan kwetsbare 60-minners, die met smart op 
een vaccin zitten te wachten en zelf de afweging maken dat ze het heel 
kleine risico op de bijwerking voor lief nemen. Het Europese 
medicijnagentschap EMA heeft zelf gezegd dat de voordelen van het 
AstraZeneca-vaccin opwegen tegen de risico's.

'Ja, maar de Nederlandse Gezondheidsraad heeft iets anders gezegd. Wij 
hebben genoeg andere vaccins ingekocht om aan 60-minners aan te bieden. 
Bovendien krijg je bij AstraZeneca pas na twaalf weken de tweede prik. 
Bij Pfizer en Moderna is dat zes weken en bij Janssen is er maar een 
prik nodig. Dat speelt ook mee in de afweging. Bovendien hebben we nu 
nog geen doses AstraZeneca over.'

Huisartsen vertellen ons dat ze wel degelijk doses overhouden. En die 
kunnen ze nu nergens meer kwijt, want alle 65-plussers kunnen nu een 
afspraak maken om geprikt te worden met Pfizer. Zij zullen misschien 
eerder op die prik wachten.

'Terecht. Als ik 66 zou zijn en de huisarts zou me bellen, zou ik me ook 
afvragen: vandaag AstraZeneca, of over twee of drie weken Pfizer? We 
gaan huisartsen daarom nog preciezer beleveren, zodat kleinere 
leveringen mogelijk zijn en ze daardoor minder overhouden.'

Heeft u uberhaupt zicht op wat huisartsen in hun koelkast hebben liggen? 
Vorige week werd het totaal aantal vaccinaties opeens met 
honderdduizenden opgeschroefd, na een nieuwe berekening. Kunnen we het 
huidige getal van bijna vijf miljoen prikken, dat deels uit schattingen 
bestaat, wel vertrouwen?

'Nee, ik weet niet precies hoeveel er bij huisartsen ligt. Zo'n twee 
miljoen prikken van het totaal zijn inderdaad gebaseerd op schattingen. 
Dat zijn de inentingen die zijn toegediend bij huisartsen en 
instellingen. Hun registratiesystemen zijn wel gekoppeld aan ons 
centrale systeem, maar het doorgeven van de data loopt gewoon achter. 
Bij de huisartsen hebben we bijvoorbeeld maar de helft van de gegevens 
binnen. En bij de zorginstellingen is het ook echt niet up-to-date. We 
werken er hard aan om dat beter te krijgen. Het getal dat we nu hebben, 
is de beste inschatting die we kunnen maken, naar eer en geweten.'

Als bijna de helft een schatting is, hoe kun je dan de voortgang van het 
vaccinatieprogramma monitoren, de effectiviteit van de vaccins, de 
bijwerkingen?

'Ja, dat is lastig. Er zit gewoon marge in dat getal, dat zou ik zelf 
natuurlijk ook liever anders zien. Schattingen zijn niet zo comfortabel. 
Je werkt liever met registraties.'

Bent u ervan geschrokken dat een land als Nederland blijkbaar zo slecht 
was voorbereid op een pandemie dat dit soort dingen niet op orde was?

'Geschrokken niet. Ik loop al langer mee in de zorg, dus ik weet hoe het 
zit met dingen als digitalisering en de wetgeving rond privacy. Maar het 
zou goed zijn als het anders was. Dit gaat een van de dingen zijn van de 
evaluatie van de coronacrisis.'

Kan het uiteindelijk zo zijn dat de vaccinatiegraad onder 60- tot 
64-jarigen lager uitkomt, omdat voor hen het AstraZeneca-vaccin was 
gereserveerd?

'We zien dat de vaccinatiebereidheid bij de vaccins van Pfizer en 
Moderna hoger lijkt dan bij AstraZeneca. Nu zijn we heel erg gericht op 
het vaccineren van de hele volwassen bevolking. Maar het kan zo zijn dat 
je je straks nog eens op een bepaalde groep richt, om daar de 
vaccinatiegraad te verhogen. Bij die groepen zou je veegrondes kunnen 
houden, waarbij je iedereen die niet gevaccineerd is nog een keertje 
langsgaat.'

Het zou dus zo kunnen zijn dat niet gevaccineerde 60- tot 64-jarigen 
deze zomer een nieuwe uitnodiging krijgen, bijvoorbeeld om met Moderna 
geprikt te worden?

'Ja, dat kan. Zoals het ook kan dat mensen op termijn een uitnodiging 
krijgen voor een jaarlijkse herhaalprik, net als bij griep. Dat ligt 
eraan hoe lang de vaccins beschermen, en in welke mate het virus 
verandert.'

Er is veel kritiek op de vaccinatiecampagne geweest. Zo was er het 
verwijt dat het RIVM de logistieke kennis mist voor zo'n mega-operatie. 
Er werd gesuggereerd dat Defensie de regie moest overnemen.

'Dat vind ik echt onzin, dus daar heb ik me ook niet heel veel van 
aangetrokken. Defensie is al heel lang geleden aangehaakt, net als 
logistieke experts en Nederlandse bedrijven met veel kennis op dat 
gebied. Bovendien lopen er hier bij het RIVM heel veel mensen rond die 
de vaccinatiecampagne rond de Mexicaanse griep hebben gedaan. Er lijkt 
het idee te leven dat het RIVM in splendid isolation, zonder veel 
ervaring aan de klus is begonnen. Zo van: 'Goh, hoe zullen we dit eens 
gaan aanpakken?' Echt grote onzin.'

Intussen bedacht politiek Den Haag elke week wel weer een nieuwe 
doelgroep die voorrang verdiende bij de vaccinatie. Al die relatief 
kleine doelgroepen maken de uitvoering van de campagne juist veel 
moeilijker, toch?

'Ja, zeker. Van sommige groepen kun je makkelijk begrijpen dat ze apart 
zijn gezet, bij andere is dat wat ingewikkelder. Maar uiteindelijk zijn 
het politieke besluiten. Wij moeten het uitvoeren, al hebben we 
natuurlijk wel een adviserende rol.'

Het verwerken van alle tegenslagen en onverwachte wendingen, bent u daar 
handiger in geworden?

'Weet je, het is net als met kinderen: of je wordt gek, of je wordt 
flexibel. Ik heb thuis vier jongens. Als je wil dat het precies loopt 
zoals je zelf wil, wordt het knap ingewikkeld. Dat was met het 
vaccineren ook zo. Natuurlijk heb ik af en toe iets lelijks gezegd, als 
er weer wat tegenzat. Maar je hebt je ertoe te verhouden en je moet 
door, en wel zo snel mogelijk. Zo simpel is het.'

Jaap van Delden

Jaap van Delden (42) is programmadirecteur Covid-19 vaccinatieprogramma 
bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).
Na zijn mbo Sociaal Pedagogisch Werk, hbo Maatschappelijk Werk & 
Dienstverlening en studie bedrijfskunde begon hij bij het ministerie van 
Volksgezondheid als Rijkstrainee.
Hij werkte twee jaar als consultant en volgde een MBA (Nyenrode).
Sinds 2006 werkt hij bij het RIVM, o.a. als hoofd van het Centrum voor 
Bevolkingsonderzoek.

--------
(c) 2021 DPG Media B.V.