[D66] Politieke correctheid maakt ons dom

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  16 april 2021
Auteur: Lodewijk Dros
URL:    
https://www.trouw.nl/religie-filosofie/politieke-correctheid-maakt-ons-dom~b0e25811/


Interview Sebastien Valkenberg: 'Politieke correctheid maakt ons dom'
---------------------------------------------------------------------

In zijn boek 'Policor in de polder' verzamelde Sebastien Valkenberg 
tientallen binnenlandse en buitenlandse voorbeelden van politiek correct 
denken. 'Dat Amerikaanse gedoe steekt de oceaan over.'

Filosoof en publicist Sebastien Valkenberg omschrijft het belangrijkste 
begrip uit de titel van zijn boek 'Policor in de polder' kernachtig: 
'Het is een klamme deken van conformisme en denkdwang'. Dat stemt de 
filosoof 'mismoedig'. Toch wil hij er niet 'apocalyptisch' over doen en 
kiest hij voor een lichte toon in zijn boek.

Filosoof en ­publicist ­Sebastien ­Valkenberg ­omschrijft het 
belangrijkste begrip uit de titel van zijn boek 'Policor in de polder' 
kernachtig: 'Het is een klamme deken van conformisme en denkdwang.' Dat 
stemt de filosoof 'mismoedig'. Toch wil hij er niet 'apocalyptisch' over 
doen en kiest hij voor een lichte toon in zijn boek.


Laten we bij de lichtheid beginnen. U verzamelde tientallen 
policor-­casussen. Om welke schoot u in de lach?

'Niet bij een voorbeeld uit de polder, maar uit de VS. Daar lezen 
sensitivity readers schoolboeken voordat ze de markt op mogen. De 
proeflezers waren gevallen over een blinde die een berg bedwingt. Daar 
ging de rode viltstift doorheen: die blinde bergbeklimmer, dat kon niet, 
want het suggereerde dat je als je blind bent, gehandicapt bent. En de 
viltstift kraste nog eens: de stof zou scholieren bevoordelen die in een 
bergachtige omgeving wonen. Dat is je reinste Monty Python. Helaas lag 
mijn boek al bij de drukker toen er rumoer ontstond over de vertaling 
van Amanda Gorman door Marieke Lucas Rijneveld. Toen verging me het 
lachen, want ik zag opnieuw: dat Amerikaanse gedoe steekt de oceaan 
over.'


In zijn nieuwste boek betoogt Valkenberg dat dat 'gedoe' in Nederland al 
langer weerklank vindt. Waar politieke correctheid toe leidt, 
illustreert hij aan een kwestie van dit voorjaar: in een nieuwe 
Nederlandse vertaling van Dante's De Hel werd Mohammed weggeretoucheerd, 
om tere moslimzielen te sparen. 'Mohammed is uit de hel gered', zegt 
Valkenberg cynisch, 'maar de pausen branden nog. De pausen verdienden 
die plek, maar Mohammed, die voor een hele religie stond, is gered. Wat 
een redenering. Dat is de doorwerking van de fatwa (islamitische 
veroordeling, red.) die Rushie in 1989 getroffen heeft. De uitgever van 
Dante anticipeert op bedreigingen door moslims. Het kromzwaard hangt 
erboven.'


U schrijft ergens dat 'islamisten de redactie van Charlie Hebdo 
­uitmoordden. De literatuur mist ambassadeurs die zo assertief voor haar 
opkomen. Dat vergemakkelijkt oproepen om haar te kuisen.' Dient de 
literatuur het kromzwaard te heffen?

'​Integendeel. Ik pleit er zeker niet voor dat de letteren ook gaan 
dreigen met geweld. Wat ik wil is dat we teksten, bronnen juist geen 
geweld aandoen. Er geen modern moralisme en intolerantie op loslaten.'


Waar gebeurt dat wel?

'Dante is een voorbeeld en je houdt je hart vast als de Verenigde Staten 
ons voorland zijn. De Multicultural Affairs ­Advisory Board van de 
Universiteit van ­Columbia wil studenten niet confronteren met de 
Metamorfosen van de Romeinse dichter Ovidius, die schreef over 
verkrachtingen van ­mythologische figuren, want dat geeft een onveilig 
gevoel. Er zijn nog meer titels die het te verduren krijgen, ­zoals 
Gullivers reizen uit 1726, daar komen geslachtsdelen in voor, en John 
Bunyan zegt in zijn 'Christenreize naar de eeuwigheid' uit 1678 iets 
onaardigs over katholieken.'


En in ons land?

'Hier ligt Jan Wolkers onder vuur, wegens vrouwonvriendelijkheid. Zijn 
Turks Fruit (1969) is dus af, bij filmwetenschappen in Utrecht ­bekijken 
ze de verfilming niet meer klassikaal, u weet wel, de best bezochte 
bioscoopfilm ooit in Nederland. Te confronterend.'


Ach, dan kijk je toch naar een andere film? Bovendien, ik ken veel 
mensen die Turks Fruit niet hebben gelezen, daar word je toch niet dom 
van?

'Toch wel. Zo onthoud je studenten de mogelijkheid om te leren hoe ze om 
moeten gaan met confronterende teksten of beelden. Ze worden ­afgesneden 
van wat onze cultuur heeft gemaakt. De uitingen daarvan beoordeel je 
niet meer op hun kwaliteit, maar op basis van een benepen moralisme of 
op de mate waarin ze bijdragen aan progressieve idealen. Zo kun je veel 
films en boeken van voor 1975 wel afvoeren. Het is intolerant - policor 
dus.'


Valkenberg heeft het voorzien op een trio dat volgens hem samen ­optrekt 
en elkaar versterkt: veiligheidsmaatregelen - zie het afserveren van 
Wolkers - diversiteitsbeleid en identiteitspolitiek.

Die vergroten niet de beleden ­gelijkheid, meent Valkenberg. 'Een 
Indiase docente internationaal recht in Tilburg kreeg in de evaluatie te 
horen dat ze slecht Engels sprak. Ze zei niet: ik ga mijn Cambridge 
certificate C1 (advanced level) halen. Nee, haar matige Engels was het 
product van haar culturele achtergrond en haar national origins. Ze 
voelde zich gediscrimineerd en respectloos bejegend. Zet dat eens af 
tegen de docent in Delft die in zijn college sprak van the carrot of 
two, steenkolenengels voor 'de wortel van twee'. Van hem verlangen we 
dat hij iets aan zijn ­Engels gaat doen, hij kan zich niet verschuilen 
achter zijn Hollandse culturele achtergrond. En terecht.'


De Hollandse docent hoorde niet bij een ondervertegenwoordigde 
­categorie, de Indiase wel.

'Dat vind ik een riskante redenering. Wie mag aanspraak maken op de 
status van minderheid? Ik denk dat je deze weg niet moet inslaan, het is 
een glibberig pad. Je zou namelijk ook het omgekeerde kunnen ­betogen: 
met zijn 17 miljoenen zijn we een piepklein landje, dus van een 
Nederlandse docent vragen om zich te bekwamen in de wereldtaal ­Engels 
is van een minderheid ver­langen haar eigenheid op te geven.'


U werkt aan de Vrije Universiteit, misschien wel de meest kleurrijke 
universiteit van Nederland. Daarvan is het personeelsbestand geen 
afspiegeling. Dan is het toch niet zo gek dat de verkleuring daarvan een 
zetje in de rug krijgt?

Valkenberg kijkt zorgelijk. 'Uw aanname is dat deze ongelijkheid het 
­gevolg is van ongelijke behandeling. En dat deze gecorrigeerd dient te 
worden. Dat noem ik blauwdrukdenken. Laten we niet te snel grijpen naar 
vergaande maatregelen als positieve discriminatie; dikwijls is er ook 
een prozaische verklaring voor maatschappelijke verschillen. Zo komen de 
ouders van veel studenten uit Turkije en Marokko, ze zijn hier om 
economische redenen neergestreken. Geef ze eens ongelijk. Het ­motief 
voor de studie van hun kinderen past daarbij, ze worden liefst econoom 
of dokter. Bij mijn vakgebied, de filosofie, zie je ze niet, het idee is 
toch: daar verdien je straks je brood niet mee. Een begrijpelijke keus, 
laat individuen hun eigen ­afweging maken. Zo is bij sommige studies of 
in het personeelsbestand de ene groep meer vertegenwoordigd dan de 
andere. Door een assertief diversiteitsbeleid gaat iemands achtergrond 
een te grote rol spelen. Ik meende toch dat de wetenschap juist probeert 
te abstraheren van de toevallige persoonskenmerken. En juist die worden 
belangrijker, soms doorslaggevend. Dat is ­bedenkelijk. Als je de juiste 
achtergrond ontbeert, brokkelt je gezag af, heb je die wel, dan verwerf 
je ­extra spreekrecht.'

'Dat zag je bij hoogleraar Nederlands Lotte Jensen. Ze diende een 
voorstel in voor een Europees congres over milieugeschiedenis, ze weet 
veel van watersnoden en dijkdoorbraken in de literatuur. Bij dat 
voorstel moest ze invullen wie ze was: haar gender, ras, beperking of 
een andere beschermde eigenschap. Wist u dat er een verband bestaat 
tussen geaardheid en watermanagement?'


Het thema identiteitspolitiek zit Valkenberg persoonlijk dwars, vertelt 
hij. Toen hij er in 2019 voor een studentenvereniging een lezing over 
gaf en er aanvankelijk geen studentes reageerden, kreeg hij de wind van 
voren: hij was een witte man, was hij zich daar wel van bewust? 'Ik 
vroeg daarop: waarom hebben jullie, studentes, nog niet het woord 
genomen? Die vraag viel helemaal verkeerd. Ik had een morele grens 
overschreden.'


Ook om een andere reden bestrijdt u het moderne identiteitsdenken. 
Waarheid is 'gesitueerd', aldus de ­invloedrijke filosofe Donna 
­Haraway, dat maakt van alle kennis een maaksel…

'....en dan zet ze 'waar' tussen aanhalingstekens. Wat ik bij m'n lezing 
in 2019 verontrustend vond, was dat de waarheid werd gereduceerd tot 
mijn perspectief, 'een waarheid'. Zo verliest niet alleen de canon zijn 
­bestaansrecht, maar ook de wetenschap. Zoals ik het zie, is die gericht 
op het vinden van de waarheid.' 'Kent u de Amerikaanse filosoof ­Allan 
Bloom? Die schrijft dat het ­relativisme overal is doorgedrongen. En 
bijna alle eerstejaars studenten - atheist of gelovig, links of rechts - 
geloven dat waarheid relatief is.'


Waarom is dat erg?

'Behalve de intellectuele crisis die deze denktrant veroorzaakt? 
Daarnaast is het geopolitiek gevaarlijk. Laatst vertelde Jonathan 
Holslag, de Vlaamse politicoloog en China-kenner, hoe zijn studenten een 
essay schreven over het optreden van China tegen de Oeigoeren. In het 
Nederlandse parlement is uitgesproken dat dat genocide is, maar zijn 
studenten durfden dat niet op te schrijven. Want ze zijn als de dood dat 
ze voor westers koloniaal worden uitgemaakt. En iedereen heeft toch zijn 
eigen waarheid - dus ook de Chinese staat? En de onze is anders, maar 
niet beter dan die van hen. Dit is ­relativisme op zijn allerslechtst: 
daardoor kunnen we genocide niet meer veroordelen.'


Policor in de polder - hoe politieke correctheid Nederland dom maakt. 
Sebastien Valkenberg, Ambo|Anthos 224 blz., EU 21,99

--------
(c) 2021 DPG Media B.V.