[D66] Column: Hoe dodelijk is Covid-19 ? (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #395)

Fri Oct 30 11:15:49 CET 2020

Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  30 oktober 2020
Auteur: Sander van Mersbergen
URL:    
https://www.ad.nl/binnenland/hoe-groot-is-de-kans-dat-je-sterft-aan-corona-dit-zijn-de-dodelijke-feiten~ae88ca7a/

Hoe groot is de kans dat je sterft aan corona ?
Dit zijn de dodelijke feiten
-----------------------------------------------

Net als dit voorjaar lijkt het aantal coronadoden in de tweede golf fors 
hoger dan uit de officiele cijfers van het RIVM blijkt. Het Centraal 
Bureau voor de Statistiek (CBS) telt over vorige week bijna 600 meer 
doden dan verwacht. In dezelfde periode (19-25 oktober) rapporteerde het 
RIVM 308 doden.

Een week eerder meldde het RIVM in zijn dagberichten in totaal 170 
doden, terwijl het CBS een oversterfte van bijna 400 constateerde. Het 
CBS kan de sterfgevallen niet 1 op 1 aan het coronavirus koppelen, maar 
ziet wel duidelijk dat de extra sterfte samenvalt met de tweede 
coronagolf.

Dit roept herinneringen op aan dit voorjaar. De verbazing was groot toen 
duidelijk werd dat het RIVM niet alle coronasterfgevallen kon melden, 
omdat artsen niet verplicht zijn die door te geven aan de GGD. Sindsdien 
verwijst het RIVM ook actief naar de CBS-cijfers, en meldt het in de 
eigen stukken dat er sprake is van onderrapportage.

Duidelijk is in elk geval dat het aantal coronadoden na een paar 
relatief rustige maanden weer fors toeneemt.

Het roept de vraag op hoe dodelijk het virus nou eigenlijk is. Hoeveel 
doden zijn er tot nu toe gevallen? Hoe groot is de kans om aan corona te 
sterven? Is het dodelijker dan de griep? Lees in onderstaande longread 
alles over de dodelijkheid van corona, in negen vragen en antwoorden.

Hoe tellen we coronadoden?

De cijfers van het RIVM, die de ernst van de situatie dus niet helemaal 
weergeven, worden verzameld door de GGD's. Omdat artsen niet verplicht 
zijn coronasterfgevallen aan de GGD door te geven, zijn de cijfers niet 
compleet. Ook komt het regelmatig voor dat sterfgevallen pas dagen of 
soms zelfs weken later worden gemeld.

Meer accurate informatie is te vinden bij het CBS. Dat houdt wekelijks 
de 'oversterfte' bij. Het aantal doden in de gemeentelijke 
basisadministraties wordt vergeleken met het op basis van historie en 
demografie verwachte aantal. Eind maart en begin april bedroeg de 
oversterfte zo'n 2000 mensen per week.

Ook deze methode is niet zaligmakend, beaamt Tanja Traag, hoofdsocioloog 
van het CBS. Er is geen direct bewijs dat corona linkt aan deze extra 
doden. Er is echter nog een bron, die dat bezwaar elimineert. Het CBS 
publiceert, met enige vertraging, ook cijfers over de doodsoorzaak van 
Nederlanders. Die cijfers zijn gebaseerd op formulieren die een arts na 
een sterfgeval invult. Sinds maart is het mogelijk om 'vastgestelde' of 
'vermoedelijke' Covid-19 als doodsoorzaak in te vullen.

'Soms staan er meerdere oorzaken op het formulier', legt Traag uit. 
'Bijvoorbeeld Covid-19 en obesitas. Als onduidelijk is wat de 
belangrijkste oorzaak was, proberen we dat altijd uit te zoeken. Als 
iemand bij de coronadoden staat, is corona ook echt de belangrijkste 
doodsoorzaak. Mensen die besmet zijn met corona maar doodgaan in het 
verkeer, komen niet in deze categorie terecht.'

Plaatje
https://www.ad.nl/binnenland/hoe-groot-is-de-kans-dat-je-sterft-aan-corona-dit-zijn-de-dodelijke-feiten~ae88ca7a/178344605/

Hoeveel zijn het er?

Voor de eerste golf kunnen we dat inmiddels redelijk bepalen. De 
oversterfte tussen 9 maart en 24 mei, de weken waarin de pandemie door 
Nederland raasde, lag tussen de 8593 en 11.691 personen, stelt het CBS, 
met 10.164 als meest waarschijnlijke schatting. Dat komt redelijk 
overeen met de rapportage van de huisartsen. Op hun formulieren is 
tijdens het eerste half jaar 10.067 keer Covid-19 als doodsoorzaak 
ingevuld.

Hoeveel doden de tweede golf tot nu eiste, is nog niet zeker. Het RIVM 
meldde sinds 1 juli ruim 1000 doden. Dit voorjaar bleek echter dat het 
werkelijk aantal slachtoffers anderhalf tot twee keer zo hoog als het 
dodental van het RIVM. Het CBS begon vanaf 21 september oversterfte door 
corona te zien. Inmiddels gaat het om ongeveer 1500 gevallen. Al met al 
lijkt het redelijk om te zeggen dat corona in Nederland tot nu toe 
ongeveer 12.000 doden heeft geeist.

Plaatje
https://localfocuswidgets.net/5f95672047f94

Hoe groot is de kans dat je sterft?

Wetenschappers breken zich nog steeds het hoofd over deze vraag. Om 
antwoord te vinden op die vraag moet je niet alleen het aantal 
coronadoden kennen (dat is een uitdaging, zoals we hierboven zagen), 
maar ook het aantal personen dat besmet geweest is.

Aangezien lang niet iedere besmette persoon getest is, kun je dat op 
basis van het aantal geregistreerde besmettingen niet uitrekenen. 
Onderzoekers proberen daarom te ontdekken hoeveel mensen antistoffen 
hebben. Als je dat weet, kun je met een grove rekensom inschatten hoe 
het aantal doden zich verhoudt tot het aantal besmettingen.

Onlangs verscheen een groot onderzoek van de Stanford Universiteit. 
Daarin wordt geconcludeerd dat maar 1 op de 434 gevallen tot de dood 
leidt. Bij mensen onder de 70 zou zelfs maar 1 op de 2000 besmettingen 
fataal aflopen. Collega-onderzoekers zijn echter kritisch. Het onderzoek 
zou zelfs 'misleidend' zijn, onder meer omdat het aantal mensen met 
antistoffen veel te hoog zou zijn ingeschat.

Het RIVM heeft voor Nederland een eigen berekening gemaakt, op basis van 
de eerste golf. 'We denken dat ongeveer 1 op de 100 besmettingen tot een 
overlijdensgeval leidt', vertelt Susan van den Hof, hoofd van het 
Centrum voor Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten. 'Dat is 
gebaseerd op de inschatting dat ongeveer 1 miljoen mensen dit voorjaar 
antistoffen hadden.'

De berekening komt aardig overeen met uitkomsten van onderzoek dat het 
Londense Imperial College gisteren presenteerde. Onderzoekers daar 
stellen dat in landen met een hoog inkomen, zoals Nederland, 1 op de 87 
besmettingen een fatale afloop kent.

Sterven vooral ouderen?

Ja. Ook nu, in de tweede golf. Van de 198 doden die het RIVM afgelopen 
week in zijn weekrapport meldde, zijn er maar 8 jonger dan 65. Het roept 
herinneringen op aan de dor hout-discussie. Tanja Traag (CBS) maakt een 
nuance. 'Als je kijkt naar het zware influenzaseizoen 2017/2018 zie je 
dat influenza echt een killer onder 80-plussers is. Daaronder zie je nog 
een paar doden in de categorie 65-80, en daaronder niets. Bij corona is 
dat echt anders. Daaraan sterven ook mensen onder de 50. Ik zou dat geen 
dor hout willen noemen.'

'Stel nou dat het er 1 op de 2000 zijn', vult Van den Hof (RIVM) aan. 
'Vertaal dat maar eens naar de gehele bevolking: dan zijn het er nog 
veel. En het zal je broer of moeder maar zijn.'

Beeld je een wereld in, zegt immunoloog Rijkers, waarin de jongeren die 
nu getroffen worden de enige slachtoffers zijn. 'Dat er een onbekend en 
besmettelijk virus rondwaart, dat jongeren erg ziek kan maken, of zelfs 
kan doden. Dat er geen medicijn is, geen vaccin. We zouden groot alarm 
slaan over hun lot. Nu wordt soms gedaan alsof het effect op jongeren 
niks voorstelt, omdat ouderen nog veel harder getroffen worden. Maar dat 
klopt natuurlijk niet.'

Toch lopen ouderen relatief echt veel meer risico. Onderzoekers van het 
Imperial College becijferden dat de kans om aan Covid-19 te sterven 
verdubbelt met elke acht jaar die iemand ouder is. Iemand van 80 heeft 
dus twee keer zoveel kans om aan een besmetting te overlijden als iemand 
van 72, en acht keer zoveel als iemand van 56.

En de griep?

Aan griep sterven wereldwijd enkele honderdduizenden mensen per jaar, 
denken onderzoekers. Vierhonderdduizend lijkt een redelijke inschatting. 
Het dodental van corona is tot nu toe 1,17 miljoen, ongeveer drie keer 
zoveel. Vermoedelijk is dat een onderschatting.

Helemaal eerlijk is de vergelijking niet, vertelt Van den Hof. 'Ook al 
zouden beide virussen in aanleg even dodelijk zijn, dan zouden aan 
corona toch meer mensen sterven. Tegen influenza zijn veel mensen 
beschermd. Door vaccins, door gedeeltelijke kruisimmuniteit. Daardoor 
raken minder mensen besmet dan bij corona, waartegen niemand bescherming 
heeft.'

Bij de griep, vertelt Rijkers, leidt 1 op de duizend besmettingen tot 
een sterfgeval, een aantal dat ook de Amerikaanse topviroloog Anthony 
Fauci reeel acht. Daarmee is corona volgens de RIVM-schatting ongeveer 
tien keer zo dodelijk als de griep, volgens de schatting van het 
Imperial College 11,5 keer zo dodelijk en volgens de omstreden 
berekening van Stanford 'slechts' twee keer zo dodelijk.

Hoe dodelijk is corona vergeleken met andere ziektes?

'Sommige virussen kun je rekenen tot ugly micro-organisms', zegt 
Rijkers. 'Zelfs met een goede afweer ben je kansloos. Ebola is daar een 
voorbeeld van, 30 procent van de besmettingen leidt tot de dood. Ook 
tetanus, waartegen wij gevaccineerd worden, is zo'n ziekte. Corona is 
dus geen griepje, maar ook niet zo ugly als sommige andere virussen.'

Als je kijkt naar de doodsoorzaken in het eerste half jaar van 2020, dan 
staat corona in Nederland op de vierde plaats. Aan kanker gingen ruim 
twee keer zoveel mensen dood, hart- en vaatziekten eisten ook fors meer 
slachtoffers.

Daarbij moet wel aangetekend worden dat het coronadodental zonder 
lockdown vermoedelijk veel hoger was geweest. Maar toch. Waarom al die 
ontwrichtende maatregelen  voor een aandoening die niet eens bovenaan de 
lijst met doodsoorzaken staat? 'Tegen mensen die dat zeggen, zeg ik dat 
je sterfte niet als maatstaf voor de ernst van de epidemie moet nemen', 
zegt Traag (CBS). 'De belangrijkste eigenschap van deze uitbraak is de 
druk op de zorg. Sterfte is daar een onderdeel van.'

Hoe doen andere landen het?

Internationaal vergelijken is erg lastig. Neem Belgie. Dat registreert 
sinds de eerste golf alle verdachte sterfgevallen in verpleeghuizen als 
coronadoden, en eindigt mede daarom fier bovenaan sommige dodenlijstjes. 
Voor Nederland grijpen onderzoekers meestal terug op de sterftecijfers 
van het RIVM, die ons dodental juist onderschatten. Daardoor komt ons 
land er vaak genadig van af. Maar of in Nederland echt minder doden 
vallen dan in Belgie, is de vraag.

Wat je wel uit internationale onderzoeken kunt afleiden: in Europa en 
Noord- en Zuid-Amerika sterven veel meer mensen aan corona dan in Afrika 
en Azie. Extreem voorbeeld: Vietnam telt 35 coronadoden. Waarom de 
verschillen tussen landen en continenten zo groot zijn, is onderwerp van 
heel veel onderzoek.

Voor Azie wordt geopperd dat de bevolking gemiddeld jonger is, dat er 
immuniteit is tegen eerdere coronavarianten, dat handhygiene en 
mondkapjes daar al gebruikelijk waren. Europa had juist weinig ervaring 
met virussen. Verzorgingshuizen namen pas laat de juiste 
voorzorgsmaatregelen. Ook klimatologische verschillen en luchtkwaliteit 
spelen mogelijk een rol.

Is de tweede golf minder dodelijk?

Deze zomer waren ic-artsen optimistisch. Met de behandelervaring uit de 
eerste golf, konden patienten beter geholpen worden. Bekend is welke 
medicijnen werken, en welke niet. En inderdaad: naar verhouding komen nu 
relatief minder mensen op de intensive care terecht. De afgelopen 
maanden leek het aantal sterfgevallen ook wat achter te blijven bij de 
groei in het aantal besmettingen. In augustus meldde het RIVM nog geen 
drie sterfgevallen per dag, in september zes. Dit voorjaar waren dat er 
soms 150 of 200.

Toch begint sterfte langzaam maar zeker weer zijn rol op te eisen. De 
laatste week meldt het RIVM gemiddeld 47 sterfgevallen per dag, ruim 
zeven keer zoveel als in september. Het virus sloeg sinds de zomer 
langzaam maar zeker over van jongeren naar ouderen. Van de eerste golf 
is bekend dat de meeste doden niet in de ziekenhuizen vielen, maar thuis 
en in verpleeghuizen. Alle maatregelen ten spijt is afgelopen maand in 
22 procent van de verpleeghuizen het coronavirus opgedoken. Dagelijks 
overlijden enkele tientallen bewoners.

Om echt in te schatten hoe dodelijk de tweede golf is, moeten we nog 
even geduld hebben, zegt Van den Hof. 'Het is nu nog te vroeg. Er zit 
tijd tussen een besmetting en overlijden, zeker bij mensen die op de 
intensive care liggen.'

En, zegt ze tot besluit: mocht de sterfte lager uitpakken, dan is dat 
geen reden tot vrolijkheid. 'We weten dat mensen die genezen veel last 
kunnen houden van het virus. Ze lopen nog maanden te hoesten, krijgen 
hun smaak en geur niet terug, blijven moe.'

Plaatje
https://localfocuswidgets.net/5f854269d107e

Hoort de dood niet gewoon bij het leven?

Toch nog even terug naar die dor hout-discussie. Er zijn mensen die 
zeggen dat het bij het leven hoort, doodgaan aan een virus dat te sterk 
voor je is. 'We zijn een kleine, zeer kwetsbare groep nu aan het 
beschermen ten koste van al het andere', zei Jort Kelder bijvoorbeeld 
onlangs. 'Dat vind ik een politiek lastige afweging.'

Alleen dit jaar al krimpt onze economie met meer dan 8 procent: het is 
een enorm bedrag dat we opofferen om sterfte te voorkomen. Maar wat voor 
situatie krijgen we als we het over een andere boeg gooien? Bij 
immunoloog Rijkers roept het herinneringen op aan zijn ervaringen in 
Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh.

'Daar heerste de cholera. Het ziekenhuis waar ik was, kreeg tijdens de 
piek tweeduizend nieuwe patienten per dag. Artsen stonden bij de ingang 
en verdeelden de patienten in drie groepen. De mensen uit groep een 
moesten meteen weer weg, omdat ze toch wel zouden genezen. Groep twee 
moest weg omdat ze toch wel zouden sterven. Groep drie werd behandeld. 
Is dat niet moeilijk, vroeg ik een arts? Ach, zegt hij. Na een dag weet 
je hoe het werkt, en gaat het vanzelf.'

'Maar stel je voor dat we dat in Nederland doen. Dat je patienten aan de 
deur moet weigeren. Dat durft niemand hier aan. En ik weet een ding 
zeker: iedere dokter die een patient met een acute virusinfectie ziet, 
zal die ook helpen.'

--------
(c) 2020 DPG Media B.V.