[D66] Nederlandse leger bespioneert verdachte groepen (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #419)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  15 november 2020
Auteur: Esther Rosenberg, Karel Berkhout
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/15/leger-verzamelde-data-in-nederland-a4020180


Leger verzamelde data in Nederland
----------------------------------
Een mandaat voor de grootschalige dataverzameling en analyses ontbrak. 
De bevoegdheden van defensie op Nederlandse bodem zijn beperkt.

De Nederlandse krijgsmacht heeft sinds de corona-uitbraak heimelijk op 
grote schaal informatie verzameld over de Nederlandse samenleving en die 
geduid en verspreid in rapporten. Daarbij hebben militairen zich 
maandenlang verdiept in het gedrag van maatschappelijke groepen als 
Viruswaanzin en Gele Hesjes en het als 'alternatief' aangeduide medium 
http://Jensen.nl in de gaten gehouden.

Ook hebben ze de distributiepunten van de papieren uitgave De Andere 
Krant in kaart gebracht en de branden in de 5G-zendmasten.

Grote hoeveelheden data over de meest uiteenlopende onderwerpen - van 
pollen tot faillissementen - belandden in een door defensie gebouwd 
computersysteem om er geautomatiseerd een coronagolf of maatschappelijke 
onrust mee te voorspellen.

Dit blijkt uit een reconstructie van het Land Information Manoeuvre 
Centre (LIMC), een eenheid die defensie half maart oprichtte om zicht te 
krijgen op de coronacrisis en de verspreiding van desinformatie. 
Defensie wilde al langer een centrum om te kunnen experimenteren met 
informatie als wapen en greep de pandemie daarvoor aan.

Een krijgsmacht die op eigen grondgebied onderzoek doet naar de eigen 
bevolking is omstreden, ook omdat defensie op Nederlands grondgebied 
niet veel mag. Ze mag bijvoorbeeld de politie, een ministerie of 
inlichtingendienst bijstaan als die erom vraagt. Militairen handelen dan 
volgens de regels en onder toezicht van die instantie. In dit geval 
handelt het LIMC op eigen initiatief.

Volgens militair historicus Christ Klep is het 'voor het eerst dat een 
militaire dienst structureel wordt gebruikt voor het grootschalig 
verzamelen van inlichtingen die eigenlijk voor civiele doeleinden 
bedoeld zijn'. Hij vindt dit principieel 'geen taak van de krijgsmacht'.

Defensie stelt in een reactie dat de militairen van het LIMC niet naar 
individuen kijken omdat ze dat niet mogen, dat ze enkel openbare bronnen 
gebruiken en hun analyses alleen voor intern gebruik zijn. Maar uit 
onderzoek van NRC blijkt iets anders. Vanaf het begin deelt het centrum 
de analyses met bijvoorbeeld terrorismecoordinator NCTV en de Nationale 
Politie. Het LIMC maakt naast open bronnen ook gebruik van 
'semi-gesloten bronnen', gedragsanalyses en informatie afkomstig van 
militaire liaisons in bijvoorbeeld de ziekenhuizen en verpleeghuizen. 
Ook staan vertrouwelijke bronnen genoemd in documenten, zoals het 
interne registratiesysteem van de politie en een technische briefing bij 
een ministerie. Eenmaal wordt als bron verwezen naar een tweet van een 
individu, PVV-leider Geert Wilders.

Daarnaast heeft zeker een militair zich volgens bronnen een tijdlang 
onder een schuilnaam op een online platform van complotdenkers begeven. 
'Apekool', reageert commandant Patrick Dekkers van het LIMC. 'Dat mogen 
we ook niet.'

De manier van werken van het LIMC zorgde voor onrust binnen de eenheid 
zelf, waar enkele militairen na het leveren van kritiek op een zijspoor 
belandden. Ook greep de defensietop in. Op 25 augustus kreeg Dekkers in 
het bijzijn van de directeur van de militaire inlichtingendienst MIVD te 
horen dat hij de rapporten niet meer extern mocht verspreiden.

Als reactie op de bevindingen van NRC noemt D66-Kamerlid Salima Belhaj 
de werkzaamheden van het LIMC 'zorgwekkend'. 'Defensie moet geen taken 
van politie of AIVD op zich nemen', meent Belhaj. Ze vraagt een 
Kamerdebat aan.

--------
(c) 2020 NRC

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  15 november 2020
Auteur: Esther Rosenberg, Karel Berkhout
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/15/leger-verzamelde-data-in-nederland-a4020180


Hoe het leger zijn eigen bevolking in de gaten houdt
----------------------------------------------------
Sinds de coronacrisis oefenen Nederlandse militairen met een nieuwe vorm 
van oorlogsvoering, maar dan in eigen land. Ze onderzoeken groepen die 
tegen 5G of coronamaatregelen zijn. De legertop greep in.

Leger verzamelde data in Nederland
* De Nederlandse krijgsmacht heeft sinds de corona-uitbraak heimelijk op 
grote schaal informatie verzameld over de Nederlandse samenleving en die 
geduid en verspreid in rapporten.
* Groepen als Viruswaanzin en Gele Hesjes en het medium http://Jensen.nl 
werden in de gaten gehouden, evenals de ditributiepunten van De Andere 
Krant. Het mandaat voor die dataverzameling ontbrak, omdat de 
bevoegdheden van defensie op Nederlandse bodem beperkt zijn.
* Dit blijkt uit een reconstructie van het Land Information Manoeuvre 
Centre (LIMC), een eenheid die defensie half maart oprichtte om zicht te 
krijgen op de coronacrisis en de verspreiding van desinformatie.

Acht dagen na de eerste persconferentie van minister-president Mark 
Rutte over de coronacrisis, staat luitenant-kolonel Patrick Dekkers op 
20 maart voor zijn troepen in de bossen van 't Harde. Zo'n twintig 
militairen hebben zich verzameld in een zaaltje op de eerste verdieping 
van gebouw 230 van de Luitenant-kolonel Tonnetkazerne. Ze zijn 
data-analist, programmeur, gedragsonderzoeker of hebben een 
inlichtingenachtergrond.

De meesten kennen elkaar niet. Van de ene op de andere dag zijn ze door 
hun bazen van afdelingen in heel het land hier naar de bossen geroepen. 
De opdracht is uitzonderlijk: voorspel hoe de coronacrisis zich in 
Nederland ontwikkelt. Hoe zal het kwetsbare mensen vergaan? Wanneer 
stort de economie in? Komen mensen door 'fake news' in opstand tegen de 
maatregelen? En zo ja, wie dan?

Dekkers vertelt hun dat ze een spannende tijd tegemoet gaan. 'Stel je in 
op experimenten. We zijn onszelf aan het uitvinden', waarschuwt hij. Ze 
zullen tegen 'onvoorziene zaken' aanlopen en dingen zullen niet geregeld 
zijn. 'Help mee dat wel voor elkaar te krijgen'. Hij maant ze hun werk 
in stilte te doen. Dekkers wil geen 'overmatige aandacht' van de 
buitenwereld voor hun activiteiten. Hij pleit voor 'low visibility'.

Het is algemeen bekend dat defensie tijdens de pandemie helpt met het 
verspreiden van patienten over ziekenhuizen, beademingsapparatuur 
levert, voedselpakketten uitdeelt. Defensie liet het trots weten. Waar 
defensie geen ruchtbaarheid aan gaf, is dat de landmacht vanaf dag een 
van de pandemie op Nederlands grondgebied op grote schaal data is gaan 
'verzamelen, verwerken en verspreiden'. Niet alleen over het 
coronavirus. Ook over desinformatie. Complottheorie QAnon. Onrust rond 
5G. Branden in zendmasten. In rapportages duikt ook een keer een Black 
Lives Matter-protest op en het draagvlak onder Nederlanders voor de 
Europese Unie.

Defensie richtte er zelfs een apart, experimenteel datacentrum voor op, 
het Land Information Manoeuvre Centre (LIMC). Op papier moet dat de 
krijgsmacht 'en civiele overheden' helpen de pandemie te bestrijden. 
Maar er is een dringende andere reden. Defensie, en dan met name de 
landmacht, wil vooruit. Ze wil oefenen met een vorm van oorlogsvoering 
die draait om het verzamelen en verwerken van informatie. Alleen zo kan 
ze op buitenlandse missies inspelen op wat de bevolking en de vijand van 
plan is. Maar omdat er nauwelijks missies zijn om dit te trainen, grijpt 
defensie de coronacrisis aan. Dan maar oefenen op Nederlands 
grondgebied.

Dat is ongekend, het leger mag nauwelijks iets in Nederland. Militairen 
mogen online net als andere ambtenaren hooguit op de website van de NOS 
kijken welke demonstraties tegen coronamaatregelen eraan komen, of zien 
wat trending topics zijn op Twitter. Maar een Facebookaccount van een 
individu bestuderen mag niet, sowieso niets wat tot individuen leidt. 
Laat staan online groepen bezoeken om een protestbeweging in kaart te 
brengen. Dat is inlichtingenwerk en aan strenge regels gebonden.

Enkele militairen bij het LIMC vinden al vanaf de oprichting in maart 
dat de experimenten te ver gaan; sommigen belanden op een zijspoor. Er 
zijn ook militairen die juist verder willen gaan en gefrustreerd raken 
omdat hun mooie plannen sneuvelen op juridische beperkingen. 
Uiteindelijk grijpt de legertop in. Dekkers en zijn mensen worden 
teruggefloten.

De informatieoperatie in Nederland is een schoolvoorbeeld van hoe de 
ambities van de krijgsmacht hard botsen met de realiteit, blijkt uit een 
reconstructie van NRC op basis van interne rapportages, evaluaties en 
gesprekken met betrokkenen die anoniem willen blijven.

Commandant Patrick Dekkers van het LIMC is na enig aandringen bereid tot 
een interview. Met zwart mondkapje en een LIMC-badge op zijn uniform 
loopt hij langs kamers in 't Harde waarin militairen achter 
beeldschermen zitten. Op borden boven hun hoofden staan diagrammen met 
pijlen en lijnen. Bij een kamer hangt een bord: 'Desinformatie'.

De opdracht van defensie aan het LIMC was om 'alle beschikbare en 
relevante informatie, uit open en semi-gesloten bronnen' over de 
pandemie te onderzoeken. Wat houden ze hier in de bossen nou eigenlijk 
precies in de gaten? 'We kijken altijd breed', zegt Dekkers. 'Dat zit in 
ons systeem. Als wij naar Afghanistan of Mali gaan, dan spelen alle 
aspecten een rol: bevolking, economie, we nemen alles in ogenschouw en 
dan baken je pas af.'

En wat bakenen ze in Nederland af? 'Alles met Covid-19 dat militair 
relevant is.'

In de wekelijkse rapporten van het LIMC is te zien wat dat kan 
betekenen. Een schema toont hoe 'alternatieve' groeperingen zich tot 
elkaar verhouden. Op een kaart staan zelfs de fysieke distributiepunten 
van De Andere Krant, een krant waarin onder meer de Russische 
betrokkenheid bij de MH17-ramp wordt ontkend.


Grijs gebied

In Afghanistan ziet defensie zo rond 2015 pas echt goed wat je met data 
kunt. Daar wil ze in de jaren erna mee verder. De gedachte is dat we met 
z'n allen in een 'hybride oorlog' zijn beland, een grijs gebied waarin 
vijanden wellicht geen bommen gooien op Nederland, maar wel 
desinformatie verspreiden en computers hacken.

De projectnamen voor een gespecialiseerd informatiecentrum wisselen, 
'Greyzone', 'Trafisac', maar de wens blijft. Het centrum moet opereren 
als een backoffice in Nederland tijdens missies. Of als plek waar 
militairen in vredestijd alvast potentiele brandhaarden opsporen in 
pakweg westelijk Afrika, voor de regering besluit er troepen op af te 
sturen. Ook willen ze er experimenteren met nieuwe technieken.

Onhaalbaar, zeggen de juristen van defensie keer op keer. Maar de 
hoogste baas van de landmacht, luitenant-generaal Martin Wijnen, legt 
zich daar niet zomaar bij neer. Ook hij diende in Afghanistan. In 
augustus 2019 treedt hij aan. Hij gelooft in wat in defensiejargon 
'informatiegestuurd optreden' heet en zet er vol op in. Een maand na 
zijn aantreden is er een bijeenkomst over het informatiecentrum en op 24 
februari van dit jaar opnieuw. De naam LIMC valt voor het eerst, maar 
nog steeds mag het niet.

Een paar weken later komt corona.

Eerder nog dan de scholen sluiten geeft Wijnen zijn mensen de opdracht 
om een centrum op te richten dat de maatschappij 'per onmiddellijk' 
helpt om de pandemie te bestrijden.

De formele opdracht: ondersteun defensie en overheden met nieuwe 
inzichten 'in een experimentele vorm' bij de coronabestrijding.

Minder formeel: onderzoek desinformatie.

Waarom zo'n informatieoperatie op Nederlands grondgebied nu ineens wel 
kan? Dat blijkt uit een interne evaluatie van het centrum drie maanden 
na de oprichting: 'door de reden van het ontstaan van het LIMC 
(COVID-19) bleek er sowieso meer te kunnen op een snellere manier. Ook 
op het gebied van juridische randvoorwaarden leek er een andere 
grondhouding dan normaal van toepassing.'


'Het kan wel'

Het is te begrijpen waarom juist Dekkers wordt gevraagd het LIMC op te 
zetten. Hij leidde militaire afdelingen op de grens van inlichtingen en 
nieuwe technologie en onderhield namens de krijgsmacht warme banden met 
terrorismecoordinator NCTV. Terwijl Dekkers zijn mensen vraagt om 
stilte, ook op sociale media, is zijn eigen LinkedIn-pagina lang de 
enige plek waarop het LIMC online te vinden is, met hem als 'founding 
commander'. 'Een bevlogen, energieke, betrokken en ondernemende 
vernieuwer, dat ben ik', zo stelt hij zich daar voor. Zijn motto: 'Het 
kan wel.'

Dekkers gelooft heilig dat moderne oorlogsvoering grotendeels digitaal 
plaatsvindt en in het hoofd van mensen. Een klein jaar voor de 
oprichting van het LIMC zegt hij op de militaire academie in Breda: 'We 
moeten gaan kijken naar persona's, avatars, e-mailadressen, 
Twitteraccounts. Daar kun je beinvloeden wat mensen te zien krijgen, 
onder meer door grootschalige microtargeting op bijvoorbeeld Facebook.' 
En, vol vuur: 'We moeten de ballen hebben om gewoon aan de slag te gaan 
in de grey zone.'

Zijn eerste hindernis: een mandaat regelen. Het leger mag van alles op 
missies in het buitenland. Maar in vredestijd? In eigen land? In 
Nederland mag defensie hooguit bijstand verlenen. En dan alleen als de 
politie, een ministerie of inlichtingendienst daarom vraagt. Pas na een 
reeks handtekeningen mogen militairen dan bijspringen, voor een 
specifiek project, onder toezicht en volgens de regels van die 
instantie.

Alleen, geen enkele overheidsorganisatie vraagt het LIMC om de 
coronacrisis te analyseren en te voorspellen. Het NCTV, het RIVM en de 
ministeries van Volksgezondheid en Binnenlandse Zaken kunnen dit zelf 
prima.

Dekkers zoekt naar een mandaat, blijkt uit die eerste presentatie van 
maart. Hij wil dat zien te krijgen 'in het verlengde van de politiewet' 
of, als dat niet lukt, 'op basis van een steunverlening openbaar 
belang'. Hij bezoekt zijn contacten bij de NCTV. Hebben zij geen 
interesse in voorspellende analyses van het LIMC?

De kabels voor het centrum worden dan al getrokken, muren worden 
verplaatst, werkkamers opnieuw ingericht. Dekkers is vol aan de slag. 
Het is nu of nooit.

Zijn tweede hindernis: er is al een afdeling die de contacten met 
overheden onderhoudt namens de krijgsmacht, het Territoriaal 
Operatiecentrum (TOC). Die is opgericht om militaire crisisoperaties op 
Nederlands grondgebied te coordineren en is vol op dreef met de 
patientenspreiding en beademingsapparatuur. Ze voeden ministeries, 
politie en zorg al met informatie over wat Nederland kwetsbaar maakt. Al 
weken briefen ze elke ochtend generaals en topambtenaren. Formeel biedt 
het team van Dekkers alleen ondersteuning aan het TOC, maar in de 
praktijk gaan ze al snel hun eigen gang.

Tot slot heeft Dekkers data nodig, veel data. Hoe meer informatie hij in 
de computers stopt, weet hij, hoe beter het beeld dat eruit komt. Hij 
vraagt die bij allerlei organisaties op en belooft er inzicht en 
verdieping voor terug te geven. Bij het LOT-C in Zeist bijvoorbeeld. Dat 
maakt coronascenario's voor de veiligheidsregio's. De economische 
situatie in het land staat op de ene as, de zorgcapaciteit op de andere. 
Dekkers biedt aan de scenario's verder te ontwikkelen en in ruil 
daarvoor wekelijks te rapporteren waar Nederland zich in de kwadranten 
bevindt.

Op 25 maart vergadert hij met collega's van onder meer het TOC over de 
coronadata. Die van ziekenhuizen zijn 'vervuild'. De informatie van de 
Koninklijke Marechaussee over 'fake news' kunnen ze om juridische 
redenen niet zomaar krijgen, omdat die naar personen leidt. De 
militairen verdelen de taken. Dekkers heeft veruit de meeste mensen en 
middelen.

Nog geen twee weken na de oprichting is het 'een planningsfeit' dat het 
LIMC blijft bestaan, corona of geen corona.


Zendmasten

De ochtenden op het LIMC beginnen steevast met een 'zeepkistmoment' van 
een kwartier, waarin ze elkaar bijpraten. Dan gaan de militairen aan de 
slag, verspreid over twee aparte vleugels. Ertussenin houdt de leiding 
kantoor.

De ene vleugel richt zich op het dagelijks leveren van een zo goed 
mogelijk beeld van de pandemie. Hoeveel IC-bedden zijn er, hoeveel 
zieken? Welke 5G-zendmasten zijn in brand gestoken? Waar zijn 
demonstraties? In het begin is dat niet veel meer dan wat media melden.

De andere vleugel krijgt alle ruimte om te experimenteren. Het maakt 
Dekkers niet uit waar ze mee komen of hoelang dat duurt, als het maar 
nieuw en zinvol is en het te maken heeft met corona.

Hier zitten ook de militairen die zijn opgeleid in de methode voor 
gedragsbeinvloeding Behavioural Dynamics Methodology (BDM), waarover NRC 
eerder publiceerde. Daarbij interviewen Nederlandse militairen de lokale 
bevolking in een missiegebied, bepalen ze welke groep het meest geneigd 
is het gedrag te veranderen en bedenken ze hoe ze dat voor elkaar 
krijgen. BDM is ontwikkeld door moederbedrijf SCL van het inmiddels 
verguisde Britse marketing- en databedrijf Cambridge Analytica. Een 
Nederlandse oud-directeur onderwees defensie in de methode. Ze is ook nu 
kandidaat om een nieuwe cursus BDM te geven en adviseert even de 
analisten van het LIMC.

De BDM-specialisten richten zich nu niet op Iraakse vluchtelingen of 
Malinese terroristen, maar op Nederlanders. Ze onderzoeken welke groepen 
burgers zich niet aan de maatregelen houden en wiens gedrag te 
beinvloeden is.

In de vleugel zitten ook experts in het ontsluiten van data, het maken 
van scenario's en algoritmes, machine learning, geotechnici. Er werken 
reservisten, een Rotterdamse promovendus, een Leidse 
universiteitsdocent, een directeur van een voormalig technologiebedrijf, 
studenten, een econoom, een viroloog.

Data-architecten bouwen een computersysteem waarmee ze zien wat real 
time gaande is in de maatschappij, of liever nog wat gaat gebeuren. De 
voorspeller heet de Data Science Cell en is het pronkstuk van beide 
vleugels.

Zie dat systeem als een wiel. Geautomatiseerd gaan daar voor een mens 
onoverzichtelijke hoeveelheden gestructureerde en ongestructureerde data 
in: Google-mobiliteitsdata, informatie over het weer, 
luchtverontreiniging, stikstof, pollen, oversterfte, 
werkloosheidscijfers, gedragsdata. Ook dat wat militaire liaisons in de 
ziekenhuizen en verpleeghuizen komen te weten, wordt eraan toegevoegd.

Dat is de eerste stap van dat wiel. De data worden opgeslagen, 
geanalyseerd, er worden patronen uit ontward, de data worden 
gevisualiseerd, er worden voorspellende analyses op losgelaten en 
analyses volgens de BDM-methode aan toegevoegd en kunstmatige 
intelligentie (de laatste stap) leert van al die gegevens.

Dan worden weer verse data toegevoegd en draait het wiel opnieuw. Na een 
aantal weken is het systeem volgens betrokkenen nauwkeurig genoeg om te 
gebruiken. Defensie hoopt dat het wiel het menselijk redeneren 
verbetert.

Het LIMC laat het gedragsonderzoek na een paar maanden los. 'We hebben 
gekeken naar componenten van BDM', zegt Dekkers nu. Het bleek moeilijk 
te gebruiken. 'BDM maakt gebruik van interviews, wat wij niet mogen doen 
omdat er geen grondslag voor is.' Meerdere bronnen vertellen NRC dat tal 
van bevolkingsgroepen zijn vastgesteld met BDM. Dekkers ontkent dit.


Brandblusser

Vindt commandant Dekkers het eigenlijk lastig, dat hij dingen wil en 
niet mag? 'Dat is soms een dilemma', zegt hij. 'Dat mag je best weten. 
We proberen mensen hier zo goed mogelijk voor te bereiden op een taak. 
Het is net als met de brandweer: je weet dat je straks een brandend huis 
in moet. Maar als ik een brandend huis in moet, heb ik een brandblusser 
nodig. Dan krijg ik te horen: je mag niet zomaar aan die brandblusser 
komen, daar zijn regels voor.'

Wat mag het LIMC wel? 'Een burger mag alles tenzij het verboden is. De 
overheid mag niets, tenzij er een wettelijke grondslag is.'

Naar die wettelijke grondslag blijft het zoeken. In elk rapport staat 
het. Dat ze beperkt zijn in wat mag en dat het 'vooralsnog' niet 
mogelijk is om materiaal met persoonsgegevens te verwerken. 'Daarnaast 
beperken de juridische restricties het LIMC om de intentie van bronnen 
te onderzoeken.'

Alleen met een officieel verzoek van een overheidsorganisatie om steun, 
kan het team voluit aan de slag. Dekkers blijft volhardend allerlei 
organisaties binnenwandelen om kenbaar te maken wat ze doen. Dekkers 
brengt de rapportages ('Weekly Update') van het LIMC twee keer per week 
onder de aandacht van onder meer het LOT-C, de NCTV, het Openbaar 
Ministerie en de Nationale Politie. Een gaat over corona, een over 
desinformatie.

De NCTV heeft geen interesse, dit doen ze zelf. Dekkers geeft de politie 
meer ongevraagd advies. Twee dagen voor de demonstratie op 21 juni in 
Den Haag tegen coronamaatregelen, mailt hij de politie. Hij voegt een 
rapport bij van twintig pagina's met vier scenario's over hoe de 
demonstratie kan verlopen en wat dat betekent voor de maatschappij. Het 
rapport waarschuwt voor een mix van demonstranten, een hoge opkomst en 
een 'harde kern'.

Het pakt precies zo uit. De demonstratie loopt uit de hand. Dekkers zegt 
dat hij de maandag erna een telefoontje kreeg van de politie. 
'Dankjewel, we waren te laat. Maar bedankt voor je bericht.'

Als de pandemie in ernst afneemt, besluit defensie op 3 juli alle 
corona-activiteiten af te bouwen. Alleen het LIMC blijft bestaan. Het 
gaat 3,47 miljoen euro kosten inclusief exploitatie voor drie jaar, 
staat in een intern document. Het LIMC zegt in een evaluatie 
'baanbrekende stappen' te hebben gemaakt die ze 'voor die tijd niet voor 
mogelijk hadden gehouden'. Ook is er bijvangst zoals een zelflerend 
systeem dat gesproken woord naar geschreven tekst omzet. Handig voor 
collega's die de radiocommunicatie volgen.

Het LIMC wil de experimenten voortzetten, 'ook al lijkt het dat de druk 
en urgentie' nu afneemt. Je weet maar nooit waarvoor het handig is. Er 
zou weleens een tweede golf kunnen komen of een 'bio hazard of een 
andere gebeurtenis'. De organisatie wordt opnieuw ingedeeld. Een team 
blijft zich met Covid-19 bezighouden, een ander richt zich alleen nog op 
desinformatie. Dat onderzoekt hoe invloedrijk de heersende 'narratieven' 
zijn: 5G, Bill Gates, het virus en 'Rusland versus de Europese Unie'.

Wat gebeurde er deze week? Welke kant gaat het op? De bevindingen, 
opgediend met assenkruisen en kwadranten, zijn eerst geruststellend. 
Spookverhalen krijgen weinig aandacht in traditionele media en dus is de 
schade beperkt, menen ze. Toch doen ze aanbevelingen om een 
'contra-desinformatie narratief' te schrijven tegen het misleidende 
verhaal uit Rusland, vaak over MH17, en om online platformen te 
'reguleren'. Ook is het 'noodzakelijk' dat de overheid desinformatie op 
Telegram gaat monitoren.


'Mag wat we doen eigenlijk wel?'

Al snel roept niet alleen wat het LIMC doet vragen op, maar ook hoe het 
gebeurt. Er ontstaat onrust, binnen het centrum en erbuiten.

Dekkers zegt tegen NRC dat zijn analisten alleen werken met openbare 
data. Dat ze filters hebben die voorkomen dat ze op sociale media per 
ongeluk op individuen stuiten.

Maar uit documenten en gesprekken blijkt dat de militairen ook 
informatie van liaisons in bijvoorbeeld de ziekenhuizen en 
verpleeghuizen in het datawiel stoppen. In een rapportage van begin 
oktober noemt het team als bron een tweet van PVV-leider Geert Wilders. 
Een Weekly Update van begin november over aantallen jongeren die zich 
niet aan de coronamaatregelen hielden en door de politie zijn 
gewaarschuwd, verwijst naar een vertrouwelijke bron: het interne 
registratiesysteem van de politie. Die van begin oktober verwijst naar 
een technische briefing van het ministerie van Volksgezondheid.

In een overzicht van half juni staan vier namen van militairen die bij 
het LIMC aan social media engagement doen - het beinvloeden via social 
media. Dekkers ontkent dat het LIMC aan social media engagement doet.

En er is nog iets. Meerdere bronnen vertellen hoe zeker een militair bij 
het LIMC zich een tijdlang onder een schuilnaam op een online platform 
van complotdenkers begaf. 'Apekool', reageert Dekkers, 'dat mogen we ook 
niet.'

Meerdere medewerkers bij en rond het LIMC vinden dat ze grenzen 
overschrijden. Ze zeggen dat ook hardop. Tijdens een bijeenkomst voor 
officieren en onderofficieren half mei loopt de spanning op. 'Hoezo 
bepaalt defensie wat desinformatie is? Mag wat we doen eigenlijk wel? 
Hoe zit het met onze betrouwbaarheid op lange termijn? Wie zijn wij om 
te bepalen welke media niet-traditioneel zijn?'

In de wekelijkse rapporten worden bijvoorbeeld NRC en RTL Nieuws 
steevast als 'traditionele media' geduid, Elsevier, Vrij Nederland, 
LINDA. en Shownieuws als 'niet-traditionele media' en The Post Online of 
Viruswaanzin als 'alternatieve media'.

Ook vraagt een medewerker waar het mandaat blijft. Dekkers schermt met 
een conceptsteunverzoek en zegt dat het juridisch allemaal bijna is 
geregeld, nog even geduld.

Wie kritiek heeft, wordt soms vervangen of stapt zelf op. Het LIMC moet 
door.

Ook de defensietop maakt zich inmiddels zorgen. Op 25 augustus wordt 
Dekkers op het matje geroepen door de staf op het ministerie in Den 
Haag. Ook de directeur van de militaire inlichtingendienst MIVD is 
aanwezig. Die heeft kritiek op de informatievergaring door het LIMC. Wat 
zij doen is inlichtingenwerk. Het mag niet. Met de evaluatie van de 
politiek gevoelige inlichtingenwet WIV op komst, is het zeker ongewenst.

De staf in Den Haag is evengoed huiverig om landmachtmilitairen op 
Nederlands grondgebied informatieoperaties te laten doen. De club van 
Dekkers kan zich beter richten op gebieden waar Nederland op missie is. 
Bijvoorbeeld in Letland, waar Russen proberen om NAVO-militairen daar 
het leven zuur te maken.

Dekkers: 'De bedoeling van het gesprek was om met elkaar af te ballen 
'wie is nou waarvan?' Iedereen kan informatie genereren.' Hij zegt dat 
het LIMC de rapporten niet zelf verspreidde, maar dat dit via het TOC 
gebeurde. 'We hebben gezegd: jongens, zet nou niet verder door, dat is 
niet de bedoeling.' Maar in een presentatie over het LIMC deze zomer 
staat: 'Product afnemers: TOC, LOT-C, LOCC, NCTV, OM, NP etc.' NP is 
Nationale Politie.

De defensietop beslist dat het LIMC niets meer extern mag verspreiden. 
Volgens bronnen is dit een schijnoplossing, omdat degenen die de 
rapporten ontvangen nauw samenwerken met externe instanties en de 
informatie er evengoed belandt. Externe partijen zeggen de rapporten nog 
altijd te ontvangen.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Reactie Defensie: 'Geen wettenlijke barriere'

Het ministerie van Defensie stelt na het lezen van dit artikel dat wat 
het LIMC doet, mag, ook zonder mandaat. De redenering is dat het centrum 
alleen gebruikmaakt van openbare bronnen, dat die niet te herleiden zijn 
tot individuen en dat de rapporten alleen intern verspreid worden. Zelfs 
als het LIMC de rapporten extern zou willen delen, is er volgens 
Defensie 'geen enkele wettelijke barriere'.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
'Dit is geen taak van de krijgsmacht'

Het is voor zover militair historicus Christ Klep kan nagaan 'voor het 
eerst dat een militaire dienst structureel wordt gebruikt voor het 
grootschalig verzamelen van inlichtingen die eigenlijk voor civiele 
doeleinden bedoeld zijn. En ik vind het principieel onjuist.' Dit zegt 
hij na lezing van het artikel over het LIMC. Klep sluit niet uit dat het 
juridisch misschien wel mag, zoals de landmacht volhoudt: 'Maar dan nog 
vind ik het verzamelen en bewerken van data over ontwikkelingen in de 
samenleving geen taak van de krijgsmacht. In een democratie hoor je dat 
niet onder te brengen bij dit soort gemilitariseerde diensten.'

Er is te weinig juridisch en parlementair toezicht op, zegt hij. 'De 
ervaring leert ook dat organisaties als deze de neiging hebben hun 
reikwijdte op te rekken.'

Nederland heeft nu geen grootschalige missies in het buitenland lopen. 
De krijgsmacht heeft daardoor geen gelegenheid om te oefenen met 
'geintegreerde inlichtingenverzameling, met databases en slimme 
software', zegt Klep: 'De krijgsmacht zit daardoor in een spagaat.' 
Daarom kijkt ze naar mogelijkheden om er in Nederland mee te oefenen. 
'De afbakening is tot nu toe altijd geweest: zolang het de eenheid ter 
plekke operationeel ten goede komt, is het geen probleem.' Met het LIMC 
gaat de landmacht volgens hem 'zitten op het niveau van de binnenlandse 
veiligheid. Dat moet je niet doen.'

Veel militairen vinden dat de krijgsmacht ver weg moet blijven van het 
'manoeuvreren met politiek-maatschappelijke informatie', zegt Klep, 
zoals de strijd tegen desinformatie en het verzamelen van 
persoonsgerelateerde data: 'Ze vinden dat dit uberhaupt niet bij de 
krijgsmacht hoort en de legitimiteit van de krijgsmacht kan ondergraven 
als het een keer misgaat.' De krijgsmacht mag na een ingewilligd 
steunverzoek bijvoorbeeld de politie helpen. 'Dan is steeds de vraag: 
wat is ondersteunend? Heeft de politie die drones echt niet zelf? En 
moeten we die niet bij de politie onderbrengen als we die vaker 
gebruiken? Ik vind dat je extreem terughoudend hierin moet zijn, want 
als het eenmaal een structureel deel van de krijgsmacht is geworden, dan 
raak je het ook niet snel meer kwijt.'

--------
(c) 2020 NRC