[D66] Corona-software GGD ongeschikt voor gebruik tijdens pandemie (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #413)
Dr. Marc-Alexander Fluks
fluks at combidom.com
Thu Nov 12 08:37:26 CET 2020
Bron: Volkskrant
Datum: 12 november 2020
Auteur: Jurre van den Berg en Charlotte Huisman
URL:
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/corona-software-ggd-is-niet-geschikt-voor-gebruik-tijdens-een-pandemie~b62babf8/
Corona-software GGD is niet geschikt voor gebruik tijdens een pandemie
----------------------------------------------------------------------
Het computerprogramma dat de 25 Nederlandse GGD's gebruiken en waaruit
het RIVM de dagelijkse besmettingscijfers haalt, is niet geschikt voor
toepassing tijdens een pandemie. Dat stelt de ontwikkelaar van het
programma in de handleiding ervan. GGD's en RIVM erkennen
onvolkomenheden, maar stellen in crisistijd te moeten roeien met de
riemen die zij hebben.
Het programma, HPZone, is een cruciale schakel in de corona-ict-keten
van GGD's en het RIVM. Het is de digitale basis voor bron- en
contactonderzoek. Het vormt bovendien de verbinding tussen het
GGD-coronatestsysteem (CoronIT) en het RIVM-systeem voor het monitoren
van de verspreiding van het virus (Osiris).
De kwetsbaarheid van HPZone werd vorige week publiekelijk duidelijk
tijdens twee storingen, op een cruciaal moment. Terwijl kabinet en
samenleving gespannen wachtten op de nieuwe besmettingscijfers (waaruit
zou moeten blijken of de 'gedeeltelijke lockdown' al effect sorteerde of
dat er extra maatregelen nodig zouden zijn), kreeg het RIVM door
technisch malheur niet de volledige aantallen positieve tests door.
Koppeling
In het eerste geval ging het mis in de koppeling tussen het
GGD-coronatestsysteem en HPZone. In het tweede geval kookte HPZone over
toen er 4000 bron- en contactonderzoekers tegelijkertijd inlogden. Het
resulteerde in beide gevallen in onderrapportage van het aantal nieuwe
besmettingen.
Een verklaring is dat het programma nooit als centraal systeem bedoeld
is. 'HPZone biedt enkel ondersteuning op het niveau van een lokale
gezondheidsdienst', stelt de ontwikkelaar, de Britse zorg-ict'er en
hoogleraar Chakib Kara-Zaitri in een handleiding die verspreid is door
GGD-koepel GGD GHOR. 'Het biedt geen ondersteuning tijdens een
ingrijpende landelijke publieke gezondheidscrisis.' Onder zo'n crisis
verstaat Kara-Zaitri een uitbraak van 'een infectieziekte die het niveau
van een enkele gezondheidsdienst overstijgt.' Als voorbeeld geeft hij
'een landelijke sars-uitbraak'. Corona is zo'n uitbraak.
Margreet de Graaf, directeur publieke gezondheid bij de GGD in Friesland
en namens de landelijke GGD-koepel GGD GHOR Nederland verantwoordelijk
voor informatiesystemen, erkent de kwetsbaarheid van de software. Vooral
in de koppeling met andere systemen en bij intensief gebruik vanaf
verschillende locaties kunnen problemen optreden.
Beter pakket
Het programma is in 2010 in Nederland geintroduceerd door acht GGD's.
'Er is destijds gekozen voor wat toen het beste paste. Onder normale
omstandigheden voldoet het prima. Maar dit zijn geen normale
omstandigheden. De eerste golf was niet het moment om rustig om ons heen
te kijken en ons af te vragen: misschien is er een beter
softwarepakket.'
'Het klopt dat onze ict-systemen niet zijn ingericht op een situatie als
nu met covid', zegt Susan van den Hof, epidemioloog en hoofd van de
cijferverwerking van het RIVM. 'Maar het is niet zo dat we daardoor geen
goede besmettingscijfers kunnen brengen. Meestal gaat dat vloeiend, op
enkele storingen na. Geen enkel ict-systeem is ideaal.'
Ontwikkelaar Chakib Kara-Zaitri is ondanks herhaaldelijke verzoeken niet
ingegaan op vragen van de Volkskrant over zijn programma HPZone. De
Inspectie oordeelde er onlangs ook kritisch over. 'Door de complexiteit
van dit programma verschilt ook de werkwijze tussen GGD's. Als het
landelijke bron- en contactonderzoekteam ingezet wordt bij het
opschalen, is uniform werken essentieel voor de inzetbaarheid en behoud
van kwaliteit.'
Aan het gelijkschakelen van de werkwijze wordt gewerkt, benadrukt De
Graaf. Maar het staat volgens haar niet vast dat de GGD's met HPZone
blijven werken. 'We zullen om ons heen blijven kijken, zeker als er in
de crisis een rustiger moment komt om ons te herorienteren. Bedenk ook
dat het introduceren van een nieuw ict-systeem een enorme impact heeft.
Als we dat midden in een pandemie hadden gedaan, was de chaos nog groter
geweest.'
--------
(c) 2020 DPG Media B.V.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Bron: Volkskrant
Datum: 12 november 2020
Auteur: Jurre van den Berg en Charlotte Huisman
URL:
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/waarom-is-de-ggd-ict-niet-coronaproof-de-deltawerken-zijn-ook-pas-na-de-watersnoodramp-gebouwd~bffdf742/
Waarom is de GGD-ict niet coronaproof? 'De deltawerken zijn ook
pas na de watersnoodramp gebouwd'
---------------------------------------------------------------
Het gebeurde opeens een aantal keren achter elkaar: een storing in het
computersysteem van de GGD, en dus geen accurate cijfers over de nieuwe
coronabesmettingen die dag. Bron- en contactonderzoekers klagen steen en
been over het computerprogramma, blijkt uit onderzoek van de Volkskrant.
'Ik weet niet hoe het u vergaat, maar mijn bloeddruk is elke keer licht
stijgend als de besmettingscijfers van het RIVM binnenkomen.'
Premier Mark Rutte is er tijdens de coronapersconferentie op 3 november
duidelijk over hoe belangrijk ze voor hem zijn. De dagelijkse
besmettingscijfers zijn verworden tot het kompas waarop niet alleen de
premier, maar het hele land lijkt te varen. Spannender dan de
aandelenkoersen op het moment van een beurscrash. Zeker op momenten dat
het erom spant: leiden de genomen maatregelen al tot een daling van het
aantal besmettingen? Of zijn er toch extra ingrepen nodig die de leuke
dingen in het leven verder beperken?
Dat er uitgerekend woensdag 28 oktober opnieuw een storing optreedt in
de computersystemen, is dan ook erg ongelukkig. Net die week moet worden
besloten of de teugels verder worden aangehaald. Het is de tweede keer
dat het RIVM niet het volledige aantal nieuwe besmettingen kan melden.
De zaterdag ervoor hebben de systemen van de GGD het instituut ook al in
de steek gelaten.
'Houtje-touwtje' is een kwalificatie die past bij de ict achter
infectieziektebestrijding in Nederland. De kern van het probleem is
volgens Margreet de Graaf dat de publieke gezondheid in Nederland 'sinds
de tijd van de pestdokters in de 17de eeuw' decentraal georganiseerd is,
nu in de vorm van 25 regionale GGD's. Als corona Nederland bereikt,
werken ze niet eens allemaal met hetzelfde programma.
De uitwisseling van gegevens is bovendien niet geautomatiseerd. Voor de
corona-uitbraak voert een GGD de aantallen besmettingen met bijvoorbeeld
kinkhoest, verzameld in het computerprogramma HPZone, handmatig in in
het systeem van het RIVM, Osiris.
Dat wordt een onhoudbare werkwijze als begin dit jaar het aantal
coronabesmettingen snel toeneemt. 'We waren al bezig met de
voorbereidingen om die twee programma's, HPZone en Osiris, op elkaar te
laten aansluiten', zegt Susan van den Hof, epidemioloog en hoofd van de
cijferverwerking van het RIVM. Dat proces is versneld door corona.' Eind
april, dus midden in de eerste golf, worden de programma's op elkaar
aangesloten.
Vanaf dat moment komen de data van besmette personen voor wie de GGD's
bron- en contactonderzoek opstart, met de een druk op de knop direct
terecht bij het RIVM. In principe. 'Meestal gaat dat vloeiend, op enkele
storingen na', zegt Van den Hof.
'Het kan honderd keer beter'
Maar veel bron- en contactonderzoekers die met HPZone werken, klagen
steen en been. Het programma is onlogisch opgebouwd en omslachtig in
gebruik, met een wirwar aan menu's met vaak onbegrijpelijke
aanduidingen. Elke GGD heeft zijn eigen afgesloten omgeving in het
systeem, waardoor gegevensuitwisseling tussen regio's erg lastig is. Dat
wreekt zich als een besmet persoon in een andere regio is besmet dan
waar hij woont en geregistreerd staat.
Ook komt er niet automatisch een melding als meerdere besmette personen
vertellen dat ze in bijvoorbeeld een bepaald winkelfiliaal zijn geweest.
Met een beter ict-systeem zou het bron- en contactonderzoek efficienter
kunnen worden uitgevoerd, zeggen verschillende gebruikers. Bovendien
zouden er dan zeer waarschijnlijk meer besmettingsbronnen kunnen worden
achterhaald.
'Je moet zo'n programma zo simpel en doorzichtig mogelijk maken', zegt
een bron- en contactonderzoeker, die niet met haar naam in de krant wil.
'Het kan honderd keer beter dan HPZone. Met dit programma kost bron- en
contactonderzoek extra werk en gaat veel informatie verloren. En dan kan
het ook nog gemakkelijk crashen en ben je soms een half uur bezig om
weer te kunnen inloggen.'
Ontwikkeld in Groot-Brittannie
HPZone maakt tien jaar geleden de oversteek over het Kanaal met
Christian Hoebe, hoogleraar infectieziektebestrijding aan de
Universiteit Maastricht en hoofd infectieziekten bij de GGD
Zuid-Limburg.
Hoebe is er dan van overtuigd dat de GGD's een goed ict-programma nodig
hebben voor infectieziektebestrijding. Hij hoort positieve dingen over
HPZone, waarmee de gezondheidsdiensten in Groot-Brittannie al werken.
'Ze liepen daar op ons voor. Met een collega ben ik toen naar Bradford
gereisd om met de Britse ontwikkelaars te spreken.'
Daarna introduceert Hoebe het programma in 'zijn' GGD Zuid-Limburg. Om
daarin besmettingen met bijvoorbeeld kinkhoest, meningokokken en tbc te
verwerken. Daarna schakelen snel meer GGD's over op het programma. Begin
dit jaar gebruiken bijna alle GGD's HPZone, op Amsterdam en Drenthe na.
Maar ook op de drukste dagen zitten er dan niet meer dan vierhonderd
mensen tegelijkertijd in het programma.
Niet geschikt voor een epidemie
In mei zijn de 25 GGD's druk met het opschalen van het testen en het
bron- en contactonderzoek, in aanloop naar 1 juni. Vanaf die datum kan
iedereen met lichte klachten zich laten testen op corona.
Koepelorganisatie GGD GHOR voorziet dat er voor deze grootschalige
operatie een landelijke data-infrastructuur nodig is. Daarom vraagt de
koepel aan de GGD's wat hun voorkeur heeft: doorgaan met HPZone, of
wellicht een ander programma introduceren?
Bekend is dan al dat HPZone niet geschikt is voor gebruik in
grootschalige epidemieen, zoals de maker ervan zelf aangeeft.
Epidemioloog Arnold Bosman: 'Alsof je het schrijfprogramma Word wil gaan
gebruiken als een rekenmachine en je er een chatfunctie aan wil
toevoegen.'
Bovendien is er een alternatief. The World Health Organisation (WHO)
stelt gratis het programma Go.Data beschikbaar. Dat is speciaal
geschreven voor gebruik voor bron- en contactonderzoek tijdens
epidemieen. Tientallen landen gebruiken het daarvoor.
Bosman werkt in die periode voor een GGD als adviseur. Namens die GGD,
hij wil niet zeggen welke, adviseert hij dan om Go.Data te
implementeren. Maar bijna alle andere GGD's zeggen dat zij liever
doorgaan met HPZone. Daarvoor kiest de GGD-koepel dan.
Bosman begrijpt die keuze wel, gemaakt in zo'n hectische tijd. 'HPZone
is vertrouwd voor de GGD's, ze zijn eraan gewend. Er kwam al zo veel op
de GGD's af met het opbouwen van al die teststraten. Het is een rotklus
om over te stappen op een ander programma.'
Hectische periode
Er kwam inderdaad toen veel op ons af, zegt Margreet de Graaf namens de
GGD's. 'We moesten een heel nieuw systeem van het inplannen van testen
uit de grond stampen. We moesten een koppeling maken met het systeem van
het RIVM. We moesten een hele schil nieuwe bron- en contactonderzoekers
aantrekken en inwerken. Je kunt maar een beperkt aantal prioriteiten
hebben.' Daarom is het gebruik van Go.Data nooit serieus overwogen. 'De
eerste golf was niet het moment om rustig om ons heen te kijken en ons
af te vragen: misschien is er een beter softwarepakket.'
Daarom wordt HPZone omgebouwd voor gebruik in de coronapandemie. Voor de
teststraten en de laboratoria wordt wel een nieuw programma opgezet,
CoronIT.
Het verbaast Bosman destijds dat de GGD GHOR nauwelijks expertise heeft
op het gebied van ict en grootschalige uitbraken. 'het was vooral
administratie en bestuur. Er zaten geen organisatiedeskundigen.'
Externe ict'ers
Het onderliggende probleem is volgens hem dat er weinig ict'ers zijn die
kennis hebben van publieke gezondheidszorg en andersom. 'In de VS heb je
nu een specialisatie, public health Informatics, waarin die twee
gebieden terugkomen. Dergelijke deskundigen missen wij. Daarbij zijn de
GGD's uitgekleed tot op het bot.'
Koepelorganisatie GGD GHOR is tijdens de coronacrisis verdubbeld in
omvang. 'Omdat de kennis nog niet in huis was, zijn er vooral externe
ict'ers ingehuurd', zegt Margreet de Graaf. De storingen zijn volgens
haar 'zo snel als mogelijk' verholpen. 'Maar daardoor zijn we wel in
sterke mate afhankelijk van de leverancier, het Britse ict-bedrijf
InFact.' Ondertussen wordt er 'keihard gewerkt' aan het stabieler maken
van het ict-systeem. Dat moet mogelijk maken dat er zonder problemen
veel mensen tegelijk kunnen inloggen en dat de administratieve belasting
vermindert.
RIVM-epidemioloog Van den Hof is niet ontevreden over hoe de ict
functioneert, 'gezien de de enorme hoeveelheden meldingen die moeten
worden verwerkt'. Het had beter gekund, zegt ze.' Het is ook een
afweging die je dan moet maken. Het implementeren van een nieuw systeem
midden in een crisis kan ook helemaal misgaan. De vraag is of je zo'n
risico had willen nemen.' In de woorden van Margreet de Graaf: 'De
deltawerken zijn ook pas gebouwd na de watersnoodramp.'
--------
(c) 2020 DPG Media B.V.
More information about the D66
mailing list