[D66] Terugkijken: Zo verloor het kabinet kostbare tijd in strijd tegen coronavirus (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #177)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

[Geen evaluatie door de Onderzoeksraad voor de Veiligheid of een 
parlementaire enquete; hier dient de strafrechter over te gaan ! Dit 
gebeurde bij Volkert van der Graaf toch ook ? Dit soort misdaden behoort 
te resulteren in zware gevangenisstraf of in een langdurige 
psychiatrische opname. In een echte democratie zou hierover een 
referendum gehouden worden, maar in referendumloos Nederland gaan 
'experts' er wederom mee op de loop - terwijl de 'experts' ALLES - 
doelbewust - fout hebben gedaan]


Bron:  RTL Nieuws
Datum: 9 mei 2020
URL:   
https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5116111/coronacrisis-reconstructie-kabinet-rivm


Reconstructie: Zo verloor het kabinet kostbare tijd in strijd tegen
coronavirus
-------------------------------------------------------------------
'Dom en grenzeloos naief'

Geen paniek zaaien over het corona-virus, is het motto. De sfeer is 
begin maart in politiek Den Haag ronduit lacherig. 'Ik geef u gewoon een 
hand hoor!' Experts en het kabinet willen uitstralen dat alles in 
Nederland onder controle is - op basis van onjuiste en achterhaalde 
inschattingen van het RIVM. Pas als het topje van de ijsberg zich 
manifesteert, komt het kabinet in actie: 'Heel dom en grenzeloos naief.'

Precies op de dag waarop het kabinet Nederland wil laten zien dat alles 
onder controle is, is de controle al verloren. Het is dinsdag 3 maart 
als de Ministeriele Commissie Crisisbeheersing (MCCb) voor het eerst 
bijeenkomt. Er waart dan een virus rond door Nederland, een onzichtbare 
sluipmoordenaar 'die je in de rug aanvalt', zoals premier Mark Rutte 
later zal zeggen. Dat coronavirus was al ergens halverwege februari ons 
land binnengekomen, onder de radar, als een veenbrand, net zoals eerder 
in andere landen in Europa. Zoals in Italie.

Die 3 maart markeert een moment van tragische bestuurlijke 
noodlottigheid in de Nederlandse aanpak van de crisis. In Nederland zijn 
dan al 23 coronabesmettingen bekend. De eerste dode zal drie dagen later 
vallen.  De ministeriele commissie met Rutte aan het hoofd komt bijeen 
op de zevende verdieping van het ministerie van Justitie en Veiligheid. 
Het is een soort mini-ministerraad die bijeenkomt bij rampen en crises, 
zoals MH17, de tramaanslag in Utrecht, of de orkaan op Sint Maarten.


Coronacrisis: hoe het kabinet te laat in actie kwam

De aanpak van de coronacrisis kwam moeizaam op gang in Nederland. Dit is 
hoe het kabinet in actie kwam - toen het al te laat was. Een 
reconstructie.


Containment al achterhaald

Op tafel ligt die dag een advies van het Outbreak Management Team (OMT), 
de experts onder leiding van het RIVM. Het is pas het tweede advies, na 
dat van eind januari, waarin werd gesteld dat Nederland goed is 
voorbereid op een pandemie. Nog steeds is na de eerste Nederlandse 
besmettingen de strategie officieel gericht op 'containment', op het 'de 
kop indrukken' van het virus. Isoleren, quarantaine, uitdoven.

Maar in het tweede advies, gedateerd op 28 februari, is er een omslag in 
toon en inhoud. Nederland moet zich voorbereiden op 'mogelijk grote 
aantallen' besmettingen, zegt het OMT. Sterker - we moeten ons 'erop 
voorbereiden' dat containment al achterhaald is. Dat uitdoven niet meer 
lukt. Dat we naar de volgende fase gaan: zo veel mogelijk vertragen.

Tussen de regels door blijkt al in dit advies dat er een tekort is aan 
testmateriaal, dat artsen moeten gaan nadenken over 'triage': welke 
patient helpen we wel, wie niet. En: het OMT vraagt om centrale inkoop 
van materialen, die pas weken later op gang zal komen.


'Haagse stroop'

De crisisaanpak verloopt tot die dinsdag de derde - bijna - volgens het 
officiele Haagse boekje. De crisisstructuur wordt pas opgetuigd na de 
eerste vastgestelde besmetting, is eerder besloten.

Buiten Den Haag wordt al een tijd voor de eerste Nederlandse besmetting 
met lede ogen gekeken naar de 'Haagse stroop', zoals de besluitvorming 
vanuit veiligheidsregio's genoemd wordt. Sommige regio's vragen wanneer 
de nationale crisisstructuur wordt geactiveerd. Maar de 
verantwoordelijke ministeries (Justitie en Veiligheid en 
Volksgezondheid) willen wachten op het eerste geval in Nederland. Een 
legitiem moment, is het bericht van de ministeries. Geen paniek zaaien.

En zo gaat het. Bijna. Gealarmeerd door het oprukken van het virus in 
Europa komt het OMT op 26 februari bijeen. Die avond wordt een eerste 
Nederlandse patient met coronaverschijnselen opgenomen; de bevestiging 
van de besmetting volgt een dag later. Ook de ambtelijke raderen 
beginnen te draaien. Topambtenaren van de Interdepartementale Commissie 
Crisisbeheersing (ICCb) komen die 26ste februari voor het eerst bijeen. 
En op vrijdag 28 februari nogmaals.


Geen paniekvoetbal

De bedoeling was dat ook de ministersploeg na de eerste besmetting 
bijeen zou komen. Maar eind februari is het reces; bewindslieden zijn 
niet allemaal in Den Haag. Sommigen zijn op vakantie. Moeten zij 
halsoverkop terugkomen? De inschatting is nog steeds dat Nederland er 
klaar voor is met de experts van het RIVM en de talloze epidemiologen, 
virologen en microbiologen. En de Nederlandse GGD die z'n zaakjes pico 
bello op orde heeft. Besloten wordt de ministers niet bijeen te roepen. 
Als je een crisis wilt beheersen, moet je geen paniekvoetbal spelen.

Er gaan vijf kostbare dagen verloren, waarbij een klassieke regel uit de 
infectiebestrijding werd vergeten. Zorg dat je klaar bent voor het 
ergste. En 'act now!'. 'Heel dom en grenzeloos naief', oordeelt een hoge 
ambtenaar in de crisisbestrijding. 'Wie wacht op het eerste 
besmettingsgeval, loopt altijd achter de feiten aan. We wisten dat er te 
weinig beschermingsmiddelen, te weinig personeel en te weinig 
ic-capaciteit waren. Die analyses waren er. Als je eerder de 
crisisstructuur had geactiveerd, had je eerder mondkapjes, mensen en 
locaties kunnen voorbereiden.'


Alles onder controle, niets aan de hand

En zo wordt het dinsdag 3 maart. De sfeer is nog lacherig. In politieke 
kringen werd eerst gedacht dat het virus Nederland niet zou bereiken, en 
toen het er eenmaal was, dat het wel zou loslopen. De crisisstructuur is 
met vertraging op gang gekomen, maar in Den Haag heerst nog geen 
crisisgevoel. Na afloop van de MCCb wil premier Rutte laten zien dat het 
bestuur draait zoals het moet draaien. De minister-president stelt 
Nederland gerust: 'Kinderen kunnen gewoon naar school, vergaderingen 
kunnen gewoon doorgaan.'

Twee dagen later debatteert minister Bruno Bruins van Medische Zorg over 
een wereldwijde pandemie. Bruins meldt die dag dat er in Nederland 
inmiddels meer dan 80 mensen besmet zijn met het coronavirus.

Voorafgaand aan het debat loopt de minister buiten de plenaire zaal 
Kamervoorzitter Khadija Arib tegen het lijf. 'Ik geef u gewoon een hand, 
hoor!' roept de voorzitter uit. Als minister Bruins vervolgens de 
nationale vergaderzaal betreedt, neemt ook hij de tijd om elke 
aanwezige, Kamerleden en bodes, de hand te schudden. Alles onder 
controle, niets aan de hand.


Verontrustende bijlage

Een dag later, op vrijdag 6 maart, na afloop van de wekelijkse 
ministerraad, benadrukt ook premier Rutte nogmaals: 'Er ligt geen advies 
om geen handen te schudden.' Het is de dag waarop het OMT voor de derde 
keer bijeenkomt. En in de verontrustende bijlage van het advies - dat 
pas op 11 maart openbaar wordt - als (mogelijke) maatregel opneemt: geen 
handen schudden.

In die bijlage staan alle 'additionele' maatregelen opgesomd die achter 
de schermen toen al zijn besproken met bestuurders. Scholen dicht. 
Horeca en sportclubs sluiten. Openbaar vervoer platleggen. Thuiswerken. 
Geen bijeenkomsten met meer dan 10 of 50 personen.

Het zal nog tien cruciale dagen duren tot de 'intelligente' lockdown. 6 
maart wordt de RIVM-koers voor Brabant slechts licht bijgesteld: als je 
niest of verkouden bent, blijf thuis.


Advies al ingehaald

In de dagen daarvoor is eigenlijk al waar te nemen dat de strategie van 
'containment' mislukt is voordat we echt begonnen zijn. Dat we te laat 
zijn. Dat het OMT-advies van 28 februari al is ingehaald door het 
verraderlijke virus.

Want terwijl in Nederland op 27 februari het eerste geval bekend wordt, 
blijken achteraf de eerste gevallen al weken eerder rond te lopen. Een 
vrouw die op 21 februari op de intensive care van het Beatrixziekenhuis 
in Gorinchem terechtkomt en een man die op 22 februari in het 
Maasstadziekenhuis in Rotterdam wordt opgenomen, blijken later besmet 
met het coronavirus. Beiden waren niet in een risicogebied geweest.

Ook medewerkers van het Amphia-ziekenhuis in Breda blijken op maandag 2 
en dinsdag 3 maart - uitgerekend de dag van de eerste ministeriele 
bijeenkomst - positief.


Verwoestend effect carnaval

Er is maar een conclusie mogelijk: het virus waart al rond. Containment 
als strategie is waardeloos. Carnaval - van 23 februari tot 25 februari 
- heeft een verwoestend effect gehad: het uit Italie en Oostenrijk 
geimporteerde virus is al overgedragen. Een 'bombardement' van 
besmettingen.

Dat bij het bekend worden van het eerste geval veel meer onbekende 
gevallen rondliepen, hadden we kunnen weten, zegt een betrokkene. 'Onder 
zo'n eerste geval hangt altijd een ijsberg. Je ziet alleen het topje.' 
Ook epidemiologen en virologen wijzen daarop. Een goed ingevoerd 
politicus: 'De ernst van deze pandemie is op alle fronten ernstig 
onderschat.'


Wintersport ging gewoon door

Dat zegt ook Gowri Gopalakrishna, als infectieziektenepidemioloog 
destijds betrokken bij de bestrijding van het sars-virus in Singapore. 
Ze doet nu bij VUmc onderzoek naar medische research. Zij vermoedt dat 
de psychologische neiging bestaat om risico's te onderschatten als je 
een gevaarlijke pandemie niet zelf hebt meegemaakt. 'Je moet juist 
zorgen dat je paraat bent voor dat moment, voor alles, want anders 
overvalt het je: testcapaciteit, ic-capaciteit, beademing, persoonlijke 
beschermingsmiddelen. Virussen als deze zijn verraderlijk. Ze 
verspreiden zich razendsnel, ongezien, onder de radar. Ik denk dat de 
Nederlandse beleidsreactie te afwachtend was. Zeker toen we in februari 
de verspreiding overal zagen toenemen, het dodental zagen stijgen en 
overduidelijk was dat Covid-19 een zeer risicovol, grillig virus is. 
Maar het reizen ging gewoon door, ook naar de wintersport. Carnaval ging 
gewoon door. De import via reizigers en vliegverkeer ging gewoon door, 
zonder controle en opsporing, zonder te testen.'


Onderschat

'We hebben te laat gezien hoe ernstig het was', zegt een betrokken 
burgemeester. Terwijl de hele wereld in brand stond, hebben wij gewacht 
met blussen tot de brand ontstond, terwijl je het dak alvast nat had 
kunnen houden, verzucht een insider in een regionale crisisorganisatie.

Niet alle betrokkenen delen die mening. 'Achteraf kijk je altijd een koe 
in de kont', zegt een topambtenaar. Hij wijst erop dat alle landen de 
impact en de verspreiding van het virus hebben onderschat. Toen de 
rijksoverheid eenmaal de crisisstructuur had geactiveerd, kwam de 
crisisbestrijding wel degelijk op gang.


Ver-van-mijn-bedshow

Wie wil begrijpen wat er is gebeurd, moet terug naar januari. De 
lockdown in China was een ver-van-mijn-bedshow. Experts waren wereldwijd 
gealarmeerd. Dit kon weleens een zeer ernstige uitbraak zijn, met een 
hoog sterftecijfer.

Het was de reden om het Outbreak Management Team (OMT) bijeen te roepen. 
Ook de eerste RIVM-cijfers waren verontrustend. In het Bestuurlijk 
afstemmingsoverleg infectieziektebestrijding (BAO), bestaande uit 
topambtenaren van het ministerie van Volksgezondheid, de GGD, en lokale 
bestuurders, werd al gewaarschuwd voor een groot tekort aan persoonlijke 
beschermingsmiddelen buiten de ziekenhuizen.


Weinig bewijs

Toen het RIVM later naar de Chinese data en de andere internationale 
gegevens ging kijken, werden de eigen scenario's juist minder 
alarmerend. Het leek er volgens de deskundigen op dat de Chinese aanpak 
effectief was geweest. Dat er wel verspreiding was, maar niet heel 
eenvoudig.

Omdat het RIVM zich - net als de WHO - wil laten leiden door wat 
wetenschappelijk vaststaat en omdat de lockdown in China inderdaad 
effectief leek, was de kans op verdere verspreiding geringer. Er waren 
aanvankelijk slechts enkele gevallen buiten China. Dat duidde erop dat 
het beheersbaar zou zijn.


'Een soort griep-plus'

Het aanvankelijke crisisgevoel maakte plaats voor terughoudendheid en 
behoedzaamheid. Modellen werden bijgesteld. Volgens goed ingevoerde 
bronnen ging het RIVM er in februari vanuit dat corona eigenlijk niet 
veel erger zou zijn dan de jaarlijkse griepgolf. 'Dat was de mindset, 
een soort griep-plus. Men hield intern toen rekening met een sterfte van 
0,3 tot 0,4 procent. Ach, een soort seizoensgriep. Valt te overzien.'

Het RIVM wil geen paniek zaaien. Politici willen dat ook niet. Dat is de 
reden waarom Thierry Baudet nul op het rekest kreeg toen hij eind 
januari in de Tweede Kamer om een debat vroeg en waarom begin februari 
de PVV geen poot aan de grond kreeg toen die partij - samen met Forum en 
Van Haga - het vliegverkeer van en naar China wilde stilleggen en een 
voorbereiding wilde op inktzwarte scenario's.


Kantelpunt

Maar in de derde week van februari groeit toch ook in Den Haag de 
onrust. In fracties wordt voor het krokusreces, dat op 19 februari 
begint, ongerust de vraag gesteld of Nederland er echt wel klaar voor 
is. Achter de schermen ontstaat politieke spanning - is het kabinet niet 
te laks? Is het RIVM niet te sussend? 'Er was te weinig tegenspraak, en 
onder wetenschappers te veel group think', zegt een insider.

Een oppositiepoliticus: 'Het is begrijpelijk dat een kabinet zich 
beroept op experts, maar er wordt politiek verstoppertje gespeeld. Na de 
experts is er altijd de eigen, politieke afweging.' Maar het kabinet 
blijft terughoudend.

In die vakantieperiode nemen de zorgen hand over hand toe. Ook binnen 
regeringspartijen CDA en D66 rijzen vragen over vliegbewegingen en of 
het kabinet wel voldoende doet in de strijd tegen het virus. De vragen 
leiden tot ergernis bij met name coalitiepartner VVD. Die vindt dat het 
kabinet niet moet worden gestoord met allerlei vragen. Het kabinet is 
een crisis aan het managen.


Te weinig aandacht voor verpleeghuizen

In die sfeer begint de maand maart met geruststellende geluiden. Scholen 
blijven open, handen schudden is geen probleem en Nederland is goed 
voorbereid. Pas op 9 maart doet premier Rutte het handen schudden in de 
ban (om vervolgens zelf de hand van RIVM-chef Jaap van Dissel te 
schudden). En op 15 maart volgt dan het besluit scholen en horeca te 
sluiten.

Omdat het kabinet koste wat kost Italiaanse toestanden in ziekenhuizen 
wil voorkomen, is daar veel aandacht voor. 'Alle aandacht ging naar ic's 
en beademingsapparatuur. We hadden te weinig aandacht voor de 
verpleeghuizen en thuiszorg', zegt een ingewijde. Pas op 20 maart wordt 
bezoek aan verpleeghuizen niet langer toegestaan. Achteraf had dat veel 
eerder moeten gebeuren, zeggen betrokkenen.


Wintersport

En met de kennis van nu had Nederland alle wintersport naar Italie en 
Oostenrijk moeten verbieden, vertelt een bron, want veel Nederlandse 
besmettingen kwamen uit die gebieden. Want ook als al duidelijk wordt 
dat Italie een besmettingshaard is, gaan vluchten door. Nederland 
handelsland is huiverig om vliegverkeer te verbieden - met 
passagiersvliegtuigen komen ook goederen mee. Als code rood voor 
Noord-Italie op 8 maart geldt, duurt het nog vijf dagen voordat vluchten 
worden verboden.

Alles overziend mag worden geconcludeerd dat het kabinet en het RIVM in 
het begin de ernst van het virus hebben onderschat en te laat actie 
hebben ondernomen. Of, in de woorden van een hoge regeringsbron: 
'Terugkijkend hadden we reizen naar Oostenrijk moeten verbieden en 
verpleeghuizen eerder op slot moeten doen.'


Zandstorm

De beslissingen en afwegingen van het kabinet worden onderzocht. 
Inmiddels is de Onderzoeksraad voor de Veiligheid officieel gevraagd om 
de crisisaanpak te evalueren. Een eerste stap, aldus betrokkenen, want 
in Den Haag wordt alom verwacht dat een parlementaire enquete volgt.

Ondertussen is de coronacrisis nog lang niet voorbij. De zorgcrisis 
verandert nu in een economische crisis en sociaal-maatschappelijke 
crisis die Nederland niet eerder heeft meegemaakt. Daarnaast blijft het 
virus onvoorspelbaar. Een lid van crisisteam verzucht: 'We rijden niet 
meer af op een afgrond, maar nog altijd in een zandstorm.'

--------
(c) 2020 RTL Nieuws