[D66] Interview: Viroloog Marion Koopmans (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #228)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  19 juni 2020
Auteur: Evelien van Veen en Maarten Keulemans
URL:    
https://www.volkskrant.nl/mensen/viroloog-marion-koopmans-leuk-was-het-niet-om-op-deze-manier-gelijk-te-krijgen~bf6e41bd/


Viroloog Marion Koopmans: 'Leuk was het niet om op deze manier
gelijk te krijgen'
--------------------------------------------------------------
Viroloog Marion Koopmans (63) werd als lid van het nationale Outbreak 
Management Team in enkele maanden tijd een soort BN'er - en mikpunt van 
grote kritiek. Hoe navigeert Koopmans zich door deze tijd?


Virologen, u ook, waarschuwden al jaren voor de komst van disease X, een 
onbekende, levensbedreigende ziekte die een wereldwijde pandemie ging 
worden. Is dit hem, covid-19?

'Ik vind dit wel een goede kandidaat, ja. Het is een ziekte met een 
enorme impact wereldwijd, waarop we totaal niet voorbereid waren. 
Diagnostiek, behandeling, we hadden niets in handen.'


En had u dan niet de neiging om de straat op te rennen en te roepen: zie 
je wel, ik had gelijk?

'Nee. Of ja, natuurlijk, maar nee, that's how things go. Het is nu wel 
de uitdaging voor ons wetenschappers om de aandacht vast te houden. Dit 
is het dus, waar we het al die tijd over hadden. Hoe gaan we nu zaken 
structureel veranderen om zulke pandemieen in de toekomst te voorkomen?'


Na sars in 2003 en na de vogelgriep H7N7 die ook mensen besmette, zei u 
precies hetzelfde.

'Klopt, ja.'


En er veranderde niets. Moet je dan als topviroloog niet veel 
activistischer zijn? Op de barricaden?

'Tja, dat is lastig, want voor je het weet, zegt iedereen: daar heb je 
haar weer. Ik denk weleens: we moeten de kunst afkijken bij de mensen 
die in Nederland over de dijkverhogingen gaan. Het overstromingsrisico 
is een op de zoveel honderden jaren en toch gaat daar heel veel geld 
naartoe. Dat vinden we allemaal prima, sterker: het is onze nationale 
trots.'


De watersnoodramp van 1953 heeft daarvoor natuurlijk enorm geholpen. Is 
corona de watersnoodramp die u nodig had?

'Misschien. Kijk, ik was met anderen al bezig met heel breed onderzoek 
naar de effecten van zaken als klimaatopwarming en intensieve 
veehouderij op het ontstaan van dit soort virusziekten, en met de vraag: 
zitten er niet gewoon grenzen aan de groei? Leuk was het niet om op deze 
manier gelijk te krijgen, maar als je te veel gaat roepen: 'Zie je wel, 
ik had het wel gezegd!', dan word je cynisch. Dat zit niet zo in mijn 
aard. Daarbij: ik vind het zonde van mijn energie om heel veel irritatie 
en boosheid te stoppen in dingen die toch niet te veranderen zijn.'

Waar de coronacrisis voor de doorsnee-Nederlander niet minder dan een 
enorme schok was, is het voor viroloog Marion Koopmans (63), nou ja, 
misschien niet business als usual, maar wel iets wat ze vaker heeft zien 
gebeuren. In 2014 was ze betrokken bij de operatie in West-Afrika om 
ebola in te dammen, bij de uitbraak van het zikavirus in Zuid-Amerika 
een jaar later ook. 'Een wereldleider binnen het onderzoek naar 
virusverspreiding', zegt de Koninklijke Nederlandse Akademie van 
Wetenschappen over haar. Ze is hoogleraar en hoofd van de afdeling 
Viruswetenschappen van de Erasmus Universiteit in Rotterdam en maakt 
deel uit van het Outbreak Management Team dat het kabinet nu, in tijden 
van corona, adviseert.

De wereldleider zit in haar tuin in Huis ter Heide - het is 
vrijdagmiddag vier uur en man Ad ('Ik heet Huijsmans en ik doe mijn naam 
eer aan') brengt thee en koekjes. Later zal hij het huis laten zien dat 
hij - kunstdocent, musicus, lang grijs haar, een hele rits 
kralenarmbandjes om de polsen - en zijn vrouw jarenlang naar eigen smaak 
verbouwden: de woonkamer met leemkachel, de pergola in de tuin waar een 
bedoeienentent overheen kan als hij optreedt met zijn folkband, het 
tuinhuis waar hij doedelzak speelt, de keuken met zelfontworpen aanrecht 
met mosselschelpen erin verwerkt. Geen plastic pompfles met 
desinfecterende gel naast de gootsteen, zoals je zou verwachten: 'We 
gebruiken altijd gewoon een stukje zeep.'

Het is onmiskenbaar het huis van bewoners die bewust omgaan met de 
aarde; als er iemand veel afweet van het verband tussen 
klimaatverandering en virusinfecties is het Marion Koopmans. Honderden 
keren heeft ze het uitgelegd, in hoorcolleges, lezingen, voor studenten, 
collega-onderzoekers en leken: de opwarming van de aarde leidt tot 
overstromingen bijvoorbeeld, en die weer tot vervuiling van gewassen, 
waardoor mensen infectieziekten kunnen krijgen. Andere oorzaken van de 
steeds veelvuldiger virusuitbraken waar ze onderzoek naar doet: 
overbevolking en verstedelijking (waar veel mensen op elkaar zitten, 
zoals in sloppenwijken, kunnen virussen makkelijk overspringen), 
intensieve veehouderij, veelvuldig vliegverkeer - dat complete plaatje 
kwam in haar vele tv-optredens de afgelopen maanden nauwelijks aan bod. 
Daarin gaat het, logisch, vooral over corona: mevrouw Koopmans, wat is 
de stand van zaken? Hoe zit het met de tweede golf? Wanneer zijn we hier 
eindelijk definitief vanaf?


U werd binnen een paar maanden van redelijk onbekende wetenschapper een 
bekende Nederlander, met alle gevolgen van dien. Op sociale media moet u 
het nogal eens ontgelden. De ene helft van Nederland zegt: Koopmans zat 
te slapen toen het virus op ons afkwam, de andere helft roept: dat enge 
mens heeft ons hele land op slot laten gooien. Hoe dealt u daarmee?

'Dat is niet leuk, natuurlijk. Ik probeer er niet te veel aandacht aan 
te besteden, maar als iemand op Twitter suggereert dat virologen als ik 
moeten verdwijnen, gaat dat wel naar onze afdeling beveiliging. We 
hebben er hier thuis wel discussie over. Mijn zoon zegt: je moet het 
negeren, maar gewoon maar accepteren dat het erbij hoort tegenwoordig, 
vind ik eigenlijk belachelijk.

'Het is fantastisch om op Twitter, pats, nieuws uit Wuhan te kunnen 
krijgen zodra daar iets speelt. Maar er is een keerzijde, en iedereen 
die in the picture is, krijgt daarmee te maken.'


De Britse epidemioloog Neil Ferguson, 'professor Lockdown', moest 
opstappen omdat hij tegen de coronaregels in zijn vriendin thuis 
ontving. De Duitse viroloog Christian Drosten werd bedreigd. Zaken waar 
wetenschappers niet aan gewend zijn.

'Nou, ik heb het al bij Roel Coutinho en Ab Osterhaus zien gebeuren, dus 
ik denk nu niet: why me? Roel (Coutinho, die als toenmalig directeur van 
het RIVM het hpv-vaccin tegen baarmoederhalskanker voor meisjes 
introduceerde, red.) heeft een enorme anti-beweging over zich heen 
gekregen, hij was op sociale media al veroordeeld voordat hij in 
discussie kon gaan. En dan zie je dat zelfs voor iemand die 
communicatief zo goed is, zo gepokt en gemazeld, de discussie bijna niet 
meer te winnen is.'


Van viroloog Ab Osterhaus deugde niets meer toen in 2009 de Mexicaanse 
griep op ons afkwam en er op zijn advies in Nederland grootschalig een 
vaccin werd ingekocht - waarbij hij volgens critici financieel belang 
zou hebben.

'Precies. En dan gaat er niet een heel cordon mensen om je heen staan om 
je te steunen, als je zulke kritiek krijgt. Dat heb ik destijds ook wel 
gezien.'


U bent Osterhaus opgevolgd in Rotterdam en bent daarmee op de stoel gaan 
zitten van iemand die is afgebrand. Dat afbreukrisico geldt ook voor u.

'Zeker. Dat geldt voor iedereen die veel in beeld is. En zeker nu: ons 
vakgebied is opeens publiek domein.'


Wat is uw drive om zich nog steeds, op uw 63ste, op dit speelveld te 
begeven?

'Hoho, ik ga me oud voelen zo. Het is gewoon een ontzettend boeiend vak. 
Ik heb in Amerika gezeten, ik heb bij het RIVM gewerkt, maar als je in 
de virologie zit, is Rotterdam the place to be. Er gebeurt zo veel qua 
technologische ontwikkelingen. Er zitten fantastische jonge virologen 
die allemaal beroemd willen worden. Ik vind dat super, ik wil het ook 
echt nog een tijd doen.'


U studeerde diergeneeskunde maar bent, net als het virus, op de mens 
overgestapt. Waarom eigenlijk?

'Ik ben er niet helemaal vanaf gestapt, ik onderzoek immers hoe virussen 
tussen dier en mens bewegen. Ik zeg altijd: ik hop heen en weer over het 
hek.'

Volgt een verhaal over hoe ze de virologie in rolde: liever wetenschap 
dan weekenddiensten die weinig uitdaging boden. 'Ik heb tijdens de 
opleiding tot dierenarts-internist eens een bizar drukke dienst gedraaid 
van vrijdagmiddag tot maandagochtend en ik heb niet een keer iets hoeven 
opzoeken. Toen dacht ik: jezus, als ik dit nu al kan, wordt het heel 
snel saai.'


Kleeft er aan virologie ook meer glamour? Over virologen worden 
Hollywoodfilms gemaakt. Dierenartsen zijn toch de mensen die met hun arm 
in de achterkant van een koe staan te graaien.

'Dat kon ik heel goed, haha, omdat ik smalle schouders heb. Maar glamour 
- nee, het is echt mijn fascinatie voor virussen. Zo'n klein, coderend 
pakketje dat een lichaamscel binnendringt, zijn eigen nakomelingen gaat 
genereren en vervolgens de boel totaal overhoop stuurt...'


Zoals nu?

'Ja. En wat ik steeds interessanter vind: het is allemaal onderdeel van 
het herstellen van ecosystemen. Want dat is wat virussen doen.'


Hoe? Kunt u dat uitleggen?

'Neem het oceaanonderzoek van de Amerikaanse bioloog Craig Venter, die 
nam een heleboel emmers oceaanwater en onderzocht: wat gebeurt daar nou 
precies in? Daaruit bleek dat als bepaalde algen een explosieve groei 
doormaakten, er virussen in het geweer kwamen om die algen een infectie 
te bezorgen, waardoor die groei werd genivelleerd. In feite is dat wat 
er nu bij ons ook gebeurt. Als er steeds meer mensen en steeds meer 
dieren steeds dichter op elkaar komen te zitten, komt er toename van het 
risico op virusinfecties, wat voor een soort natuurlijk herstel van het 
evenwicht zorgt.'


Het virus grijpt in bij overbevolking.

'Zo zou je het kunnen zeggen, ja. We worden er steeds beter in oude of 
zieke mensen lang te laten leven, ook al hebben ze allerlei aandoeningen 
en een verzwakt immuunsysteem. En al is het natuurlijk heel goed dat we 
dat kunnen, je krijgt er dus nieuwe virusproblematiek door, want die 
virussen evolueren mee. Dat is, uiteindelijk, mijn wetenschappelijk 
fascinatie: de kracht van zo'n virus. Het verandert waar je bij staat, 
het is je steeds weer te slim af.

'Je kunt ook denken: maakt al dat harde werken van mij nou eigenlijk wel 
zoveel verschil? Sta je daar met al je kennis. Die pandemie is er 
evengoed.'


Zijn we verleerd te accepteren dat we nu eenmaal ergens aan doodgaan? 
Als je terugzoekt in het archief hoe virologen in 1968 reageerden op de 
naderende Hongkonggriep, met duizenden verwachte doden, vind je een 
uitspraak van viroloog Nic Masurel, de grondlegger van uw afdeling in 
Rotterdam: 'Ten opzichte van de vorige epidemieen niets bijzonders. 
Bovendien zijn de sterfgevallen mensen die een paar maanden later toch 
zouden zijn overleden aan iets anders.'

'Dat vind ik wel erg darwinistisch geredeneerd. Het is behoorlijk 
dramatisch, al die sterfgevallen, ook voor oude mensen is het een heel 
nare manier om te gaan. Daarbij weet je aan het begin van zo'n pandemie 
niet wie er wel en niet ziek zullen worden. De impact op de ic's was 
gigantisch, en de helft van de mensen die er lagen hoorden niet tot een 
risicogroep. Ik snap dat het een economisch en voor veel mensen ook 
persoonlijk drama is, de lockdown, maar ik ben toch blij dat we zo zwaar 
hebben ingezet.'


Dus de 'dor hout'-discussie...

'Die stuit me tegen de borst. Ik vind niet per se dat je alles moet doen 
wat maar mogelijk is om levens te verlengen, helemaal niet, maar dit 
lijkt me niet het moment om die discussie te beslechten. Doodgaan hoort 
bij het leven, ja, maar dat mag toch wel een beetje in banen geleid 
worden als we dat kunnen met elkaar? Ik kan er echt boos en verdrietig 
van worden als mensen roepen: laat die oudjes toch gewoon gaan.'


Uw ouders leven nog.

'Ja, dat speelt natuurlijk mee, maar ik hoop dat ik er ook zo over zou 
denken als dat niet zo was.'


Zijn ze netjes achter de geraniums gebleven of waren ze ongehoorzaam?

Lacht: 'We hebben daar stevige gesprekken over gehad, maar dan helpt het 
als je het ook op televisie zegt. Dat scheelt echt, haha, dan is het 
kennelijk pas echt waar.'

'Ze zijn beiden 91 en wonen nog op zichzelf, in Limburg. Ze zitten nog 
steeds behoorlijk opgesloten, maar ze hebben zich er inmiddels mee 
verzoend. Aanvankelijk was het vervelend, want de laatste keer was 
tijdens de oorlog, dus de associatie was onderduiken met angst en 
nachtmerries tot gevolg. Maar alles went. Ze hebben het beeldbellen 
onder de knie gekregen, dus elke zaterdag hebben we een beeldborrel en 
dan nemen we het leven door.'


Komt u uit een academisch milieu?

'Helemaal niet. Mijn vader ging werken na de hbs, hij heeft met heel 
lang 's avonds studeren alsnog zijn accountantspapieren gehaald. Ik kan 
me nog goed heugen dat hij afstudeerde, ik zat in de laatste klas van de 
lagere school.' Lacht: 'Toen kregen we tv.'

'Mijn moeder was huisvrouw. Ze zei altijd dat ze kinderrechter had 
willen worden, maar ze had een hoop broers om voor te zorgen, dus 
studeren was er voor haar niet bij. Maar zowel bij mijn vader als bij 
ons kinderen heeft ze er altijd achteraan gezeten: kom op, leren, zorg 
dat je wat kan.'


Waarom werd het diergeneeskunde voor u?

'Ik kan me niet anders herinneren dan dat ik dat altijd heb gewild. 
Daktari (een tv-serie uit de jaren zestig over een dierenarts, red.) 
vond ik fantastisch. Op een gegeven moment regelde mijn vader dat ik kon 
meelopen met een dierenarts bij ons in de buurt. Die man heeft me de 
hele week geprobeerd duidelijk te maken dat het echt niks was voor een 
meisje. Nou, dat werkte.' Grijns: 'Andersom.'


In Utrecht bent u in de alternatieve scene terechtgekomen, toch? Uw haar 
verraadt nog steeds een verleden in de tegencultuur.

'Ha, wie maakte daar geen deel van uit in die tijd? Ik heb veel aan 
toneel gedaan, ja, met allerlei kleinkunststudenten in een oud pand van 
de gemeente waarin ateliers en theatertjes waren gebouwd. Ik heb zo ook 
mijn man leren kennen toen ik saxofoon ging spelen, hij gaf me les. Het 
was een groot feest.'


U hebt weleens gezegd, ook toen u allang werkte: 'Ik acteer nog steeds 
eigenlijk.'

'Dat was een grapje. Hoewel: ik was vroeger heel verlegen en als je dan 
presentaties moet geven, helpt het als je aan theater doet. Zeker als je 
zenuwachtig bent. Ik zeg het nog wel eens tegen jonge collega's: kom op, 
stem omlaag, zet gewoon theatertechnieken in.'

Kunst, zegt ze, hoort er nog steeds bij in haar leven en in hun gezin: 
man Ad is kunstdocent en muzikant, zoon Mischa heeft een acteeropleiding 
in Londen gedaan. 'Ik heb best veel gereisd en overal ter wereld zie je 
dat mensen hun leven verrijken, of dat nou met muziek is of door hun 
huis mooi te maken. Ik heb een jaar als dierenarts in India gewerkt. 
Kwam ik bij mensen thuis waar het armoe troef was, niks meer dan een 
lemen hut, maar als het feest was namen ze kleurkrijt en koeienpoep en 
daarmee versierden ze de muur.'


Wel onhygienisch, qua virussen.

'Zeker, haha, maar als je net tot je schouder in een buffel hebt 
gezeten, maakt dat ook niet meer zoveel uit.'

De mannen in haar gezin zijn van de kunst, dus, de vrouwen van de 
wetenschap; dochter Anoek doet een masteropleiding in, jawel, infecties 
en immuniteit. 'Nee, ik vind niet dat ze in mijn voetsporen treedt. Ze 
gaat haar eigen pad zoeken. Je kunt roepen: 'makkelijk, met zo'n 
moeder', maar dat is flauwekul.'


Mannen wordt zelden gevraagd naar hun weg naar de top of de combinatie 
werk en gezin. Toch wagen we het erop, omdat u zich in de wetenschap 
sterk maakt voor meer vrouwen in topposities. Waarom is dat zo 
belangrijk?

'Omdat het gewoon gezond is om een goede afspiegeling van de samenleving 
in de toplagen te hebben. Daarom hebben we in Rotterdam ook 
supportprogramma's voor vrouwen, al vind ik dat die er net zo goed voor 
mannen moeten zijn. Want, hallo, je kunt de vrouwen wel bewapenen, maar 
wat doen hun leidinggevenden tegen dat glazen plafond?'


Is de wetenschap wel toegerust om vrouwen meer kansen te geven? Juist in 
de fase dat je kinderen krijgt, ben je vaak postdoc: keihard werken, 
veel reizen, alsmaar concurreren om onderzoeksvoorstellen erdoor te 
krijgen.

'Ik heb ook mannelijke postdocs die hier tegenaan lopen, het eerste wat 
moet veranderen is de opvatting dat kinderen krijgen alleen een 
vrouwenzaak is. Maar natuurlijk is het aanpoten, daarom snap ik heel 
goed dat veel jonge ouders ermee worstelen. Toch denk ik dat het een 
kwestie is van organiseren. En van dingen uit handen geven: dat 
vanzelfsprekende dat moeders de school komen poetsen, kom op zeg, ik zei 
dan: daar betaal ik wel iemand voor. Ik heb altijd wel dingen gedaan op 
school, de jaarlijkse cultuurdag of een project vogels kijken, maar 
schoonmaken, nee, sorry. Ad heeft daar altijd meer in gedaan. Daar wordt 
dan over gepraat op het schoolplein, he, dat merk je wel.'


U werkte altijd fulltime, uw man parttime.

'Ja, dat was ook wel luxe, natuurlijk. En tegen een man wordt dan 
gezegd: wat goed dat je dat doet.'


Denkt u dat het ook kan als je allebei zo'n topbaan hebt?

'Dan hou je niet dramatisch veel vrije tijd over, maar dat is een keuze. 
Je moet doen waar je gepassioneerd over bent en het krijgen van kinderen 
hoeft daarbij geen barriere te zijn, het is iets wat je moet managen. Ik 
heb altijd een thuiswerkdag gehad, bijvoorbeeld, maar werkte wel de 
avonden door.'


Hebt u nooit in de welbekende spagaat gezeten?

'Natuurlijk, zeker wel. Het lastigst is nog wat anderen vinden. Als ik 
op mijn werk zei: ik ben weg, want ik moet mijn kinderen halen, voelde 
ik wel dat men daar iets van vond. Op een bepaald moment ben ik gaan 
zeggen: ik heb een volgende afspraak. Toen kon het wel. Andere jonge 
vrouwen die daar in werksituaties last van hadden heb ik ook aangeraden 
de dingen zo te doen.'


Hebt u tegenwerking gehad als vrouw in de wetenschap? Of bent u alleen 
maar de juiste mensen tegengekomen die u naar voren hebben geholpen?

'Nee, natuurlijk niet, zeker niet. Daarom heeft dat acteren geholpen: je 
moet jezelf er af en toe gewoon tussen duwen. Want het begon steeds 
frustrerender te worden dat je er in zo'n mannelijke omgeving als vrouw 
gewoon vaak niet tussenkomt. Daar heb ik hier thuis met Ad veel 
gesprekken over gehad, zo van: het gaat me verdomme toch niet weer 
gebeuren.

'Ik was al hoogleraar toen het me nog overkwam dat ik in een 
oppositiepanel zat bij een promotie en de voorzitter handjes kwam 
schudden. Dag professor die, en professor die, en tegen mij: en u bent 
de vrouw van? It really happens. Ik heb daar toen bij de organisatie wel 
een klacht over ingediend. Ik heb in het begin ook eindeloos veel 
brieven onbestelbaar retour gestuurd met de aanhef 'Dear sir.' Ik ben 
geen sir.' Lachje: 'Dat was in mijn felle tijd.'


Waar kwam u niet tussen? Ging het dan om banen, subsidies?

'Het ging er vooral om dat je niet gehoord wordt, dat er over je heen 
wordt gewalst. In discussies was ik te braaf, te beleefd, ik liet 
anderen altijd veel ruimte. Ik heb daarom ook af en toe trainingen 
gevolgd, want dat kun je oefenen, he, wat meer plek innemen als vrouw.'


Nu drukt u een enorm stempel op het beleid in Nederland, als lid van het 
Outbreak Management Team. Hoe voelt dat, die verantwoordelijkheid?

'Ik denk dat het wel meevalt met dat enorme stempel. Uiteindelijk maken 
wij het beleid niet, we leveren vooral informatie aan.'


Is dat zo? Mark Rutte heeft door te zeggen dat hij blind vaart op het 
OMT in feite een stap opzij gezet en het stuur van de bv Nederland uit 
handen gegeven aan wetenschappers.

'Tja, ik denk dat het bij zo'n acute infectiecrisis bijna niet anders 
kan, althans: in die eerste fase. Wat mij raakte was dat we technocraten 
werden genoemd, want dat is verdorie echt niet zo. Dat suggereert dat er 
alleen op cijfers werd gestuurd, terwijl er voortdurend vanuit allerlei 
invalshoeken werd gediscussieerd. Wel op snelkookpanniveau, de afgelopen 
maanden.'


Een collega van u zei in het FD: Marion Koopmans werkt 7 dagen per week, 
18 uur per dag.

'Dat was wat overdreven.'


Hoeveel is het wel?

'Wel 7 dagen per week, ja. En, hm... Ja, wel lange dagen.'


Wat opvalt als je terugkijkt: uw relativerende toon eind februari, begin 
maart. 'De kans dat je met het virus besmet wordt is ongelooflijk 
klein', zei u. En: 'Het virus is te stoppen.' Hoe kijkt u daarop terug?

'Ik krijg het op Twitter ook nog regelmatig voor de voeten geworpen en 
dan antwoord ik: ik baseerde me op de gegevens die we toen hadden. Ik 
heb echt met de fascinatie van de wetenschapper naar China zitten 
kijken, ze hadden in Wuhan zo'n waanzinnige stunt uitgehaald met die 
massale quarantaine dat ik dacht: ze brengen het virus tot staan. 
Achteraf moet je constateren dat de manier van verspreiding gewoon veel 
ondergrondser is geweest dan ik aanvankelijk had ingeschat. Dan kun je 
zeggen: wat heb je nou aan al je kennis? Je houdt er niets mee tegen. 
Ja, dat klopt in dit geval.'


Knaagt dat aan u? Het is uw levenswerk, u waarschuwt al heel lang voor 
zo'n pandemie. En dan bent u uitgerekend degene die aan het begin zegt: 
mwah, geen paniek.

'Daar sta ik nog achter, aan paniek heeft niemand iets. En er zijn dus 
ook de mensen die zeggen: het is alleen maar een inhaalslag, de 
coronadoden waren toch wat later ergens anders aan overleden. Maar nee, 
het is zo: je werkt met de informatie die je op dat moment hebt. De 
toekomst voorspellen is gewoon heel lastig. Nu ook weer: gaan we wel of 
niet een tweede golf krijgen? Ja, je moet er serieus rekening mee 
houden. Maar gaat hij er ook komen? Dat hangt ervan af.'


Wat denkt u?

'Dat virus blijft wel circuleren. Dus mijn drive is: door met dat 
vaccin.'


Er zijn twee stromingen onder virologen. Degenen die zeggen, zoals u nu: 
dat virus blijft, en anderen, onder wie Ab Osterhaus, die zeggen: als we 
alles op alles zetten, krijgen we het weg. Is het niet defaitistisch om 
het op te geven?

'Nou, het zou me verbazen als Ab zegt dat dit virus wereldwijd wordt 
uitgeroeid. Ik denk dat je het wel Nederland uit kunt krijgen met heel 
strenge maatregelen, maar dan? De pandemie is ook losgegaan in 
Zuid-Amerika en Afrika, het virus duikt dan natuurlijk toch weer op. We 
kunnen beter voorzichtig blijven bewegen. En blijven onderzoeken: hoe 
verspreidt het virus zich precies? Dat betekent meer bron- en 
contactonderzoek op plekken als verpleeghuizen, nertsenfarms, 
slachthuizen, bij tuinders, om te achterhalen: wat is hier nou fout 
gegaan? Zodat je op een gegeven moment onderbouwd kunt stellen: hier 
zijn de risico's het grootst en daar - de scholen, de horeca 
bijvoorbeeld - kan de zaak weer helemaal open. Terug naar normaal zal 
nog wel even duren, afstand houden en drukte mijden blijven belangrijk, 
net als thuisblijven bij klachten, maar we moeten toch doorgaan met 
leven. En als je ziet hoe het virus zich wereldwijd onder de radar 
verspreidt - dit roei je niet uit zonder vaccin.'


Hoe lang duurt het voordat het er is?

'Zeker een jaar, denk ik.'


En daarna dient de volgende pandemie zich aan.
'Ja, het is een utopie dat we ervan af zijn. Linksom of rechtsom, die 
grootschalige virusuitbraken duiken weer op.'

Hoe moeten we de wereld inrichten om dat te voorkomen? Wat moeten we 
hierna echt anders gaan doen?
'Ja, dat is een lastige vraag. Erkennen dat we daar serieus naar moeten 
gaan kijken. Het begint met de grenzen-aan-de-groei-discussie. Hoeveel 
moeten we willen reizen? Hoeveel vlees moet je willen blijven eten?'


Bent u door dit vak iemand geworden die direct over klimaatopwarming en 
pandemieen begint als iemand een hamburger bestelt?

'Helemaal niet, nee, ik wil niet met het vingertje zwaaien. Ik ben zelf 
al ongeveer mijn hele leven vegetarier, maar mensen moeten hun eigen 
keuzes kunnen maken. Maar wat je doet, heeft impact, daar moet je je wel 
bewust van zijn.

'We hadden op het werk al de afspraak dat je bij minder dan 7 uur 
reistijd niet gaat vliegen. Maar een uitnodiging voor een praatje van 
een half uur in Australie - dat gaat ook niet meer gebeuren, denk ik, 
dat kan eigenlijk niet meer.'


Dat zegt u nu, maar als straks het vaccin er is, gaan die congressen 
toch weer gewoon door?

'Ik hoop minder. Er is nu toch wel iets doorbroken, dat is eigenlijk 
heel mooi.'


CV MARION KOOPMANS

21 september 1956 Geboren in Steyl.
1974 Studie diergeneeskunde aan de Rijksuniversiteit Utrecht.
1990 Promoveert in Utrecht.
2001 - 2013 Hoofd laboratorium infectieziekten RIVM.
2007 Bijzonder hoogleraar Virologie aan de Erasmus Universiteit 
Rotterdam.
2013 - heden Hoofd afdeling Viruswetenschappen aan de Erasmus 
Universiteit Rotterdam.
2014 - heden Adviseert WHO over de bestrijding van nieuwe 
infectieziekten.
2018 Toekenning Stevin-­premie (2,5 miljoen euro) voor onderzoek.
2020 Lid Outbreak Management Team dat het kabinet adviseert over 
bestrijding corona.
Marion ­Koopmans is ­getrouwd, heeft een zoon en een dochter en woont in 
Huis ter Heide.

--------
(c) 2020 DPG Media B.V.