[D66] De heilige dogma’s van de politieke markteconomie bij het oud vuil | groene.nl

[R.O.]

https://www.groene.nl/artikel/het-begin-van-een-nieuw-hoofdstuk


Essay Een filosofische aardbeving
Het begin van een nieuw hoofdstuk

De catastrofale aardbeving van Lissabon in 1755 leidde tot alomvattende 
twijfel aan de goddelijke ordening van de wereld. Kan de coronacrisis op 
dezelfde manier ons blinde geloof in het voortrazende hyperkapitalisme 
doen kantelen?

Philipp Blom

17 juni 2020 – verschenen in nr. 25

[...]
> Op kortere termijn roept de geestbeving van Covid-19 de vraag op naar de 
> almacht van de markt. Decennialang is mensen die een alternatief zochten 
> voor het suïcidale hyperkapitalisme dat de ontwikkelde wereld erop 
> nahoudt verteld dat zo’n alternatief niet bestaat, dat er geen betere 
> manier is om de dingen te regelen, dat ze al in de beste van alle 
> mogelijke werelden leven en dat het zowel gerechtvaardigd als 
> noodzakelijk is om de markt alle vrijheid te geven, zelfs in die mate 
> dat vitale diensten als onderwijs, gezondheidszorg, culturele 
> gebeurtenissen en het justitieapparaat dienen te worden gezien als 
> commerciële activiteiten waarmee winst moet worden gemaakt.
> 
> Vele heilige dogma’s van de politieke markteconomie zijn de laatste drie 
> maanden bij het oud vuil gezet
> 
> De weigering om zich in te laten met welk idee ook over een echte 
> economische of maatschappelijke verandering was categorisch. Het systeem 
> is het systeem, het heeft heel veel succes en is heel traag, het mag en 
> kan niet worden veranderd. Economische groei moet de topprioriteit 
> blijven waarvan alles afhankelijk is. De klimaatcrisis mag al dan niet 
> reëel zijn, maar helaas is er weinig aan te doen, of, zoals een 
> voormalige kanselier van een middelgroot Europees land eens tegen me 
> zei: ‘Natuurlijk moeten we de klimaatverandering aanpakken – als die 
> maatregelen maar geen sociale impact hebben en de economie niet schaden.’
> 
> Het is de moeite waard na te denken over wat er sinds corona veranderd 
> is. Het onmogelijke is gebeurd, binnen enkele dagen, en met 
> verbazingwekkend veel discipline en solidariteit. Regeringen die 
> verstandig genoeg waren om naar experts te luisteren en om snel 
> drastische maatregelen te nemen wisten het dodental te beperken en te 
> zorgen voor economische buffers ten behoeve van mensen die het hardst 
> getroffen waren. Regeringen die te amateuristisch, te eigenwijs, te 
> onwetend of te chauvinistisch waren om het gevaar serieus te nemen zijn 
> nu verantwoordelijk voor de enorme ellende van hun bevolking, met 
> sterftecijfers die tien maal hoger liggen dan elders en met veel sociale 
> en economische nadelen op de lange termijn.
> 
> De gevolgen van de coronacrisis en de mogelijke economische nachtmerrie 
> zullen ons decennialang blijven vergezellen, en het debat erover ook. Ze 
> zullen woekeren op de ruïnes van de liberale visie die een samenleving 
> ziet als een markt, en van de onstuitbare ontwikkeling naar een 
> liberale, democratische markteconomie (die in 2008 al averij opliep, 
> maar nu compleet ingestort is. Tik ertegen en je hoort niets anders dan 
> een doffe ‘tok’).
> 
> —————
> 
> In de debatten die zich zullen ontwikkelen zal het niet langer mogelijk 
> zijn te zeggen dat er geen alternatief bestaat voor de wereld en het 
> economische systeem zoals ze nu zijn, dat we niet zouden kunnen kiezen 
> voor verandering en niet zouden kunnen hopen op samenwerking vanuit de 
> samenleving zelf. Het onmogelijke is gebeurd, en de meeste mensen leven 
> nog en hebben een toekomst.
> 
> Het is verbazingwekkend hoeveel belangrijke en vroeger heilige dogma’s 
> van de politieke markteconomie in de laatste drie maanden bij het oud 
> vuil zijn gezet. Hele samenlevingen hebben besloten dat het belangrijk 
> is kwetsbare mensen te beschermen, ook al kosten ze meestal geld en zijn 
> ze economisch niet productief. Om dat te bereiken zijn markten 
> stilgelegd, is de handel stopgezet, is er geld in schijnbaar onbeperkte 
> hoeveelheden gecreëerd en krijgen mensen gratis geld. Het is ook goed om 
> op te merken dat de markten weinig gedaan hebben om het vertrouwen in 
> hen te versterken. In tegenstelling tot wat er in de economische 
> wetenschap verkondigd wordt waren markten niet in staat om prompt te 
> reageren op een vraag. Voorraden met medische uitrusting waren in veel 
> landen rampzalig beperkt, artsen werden gereduceerd tot kopers van 
> essentiële voorraden op de zwarte markt, met eigen geld.
> 
> Tezelfdertijd hebben mensen echte verandering kunnen waarnemen. Ze 
> hebben met eigen ogen de scheuren in het sociale web van hun gemeenschap 
> kunnen zien, toen ze de grote ongelijkheid tijdens de lockdown zagen, de 
> social distancing, de precaire werkomstandigheden, de toegang tot de 
> gezondheidszorg, scholen. Maar ze hebben ook gezien hoe snel de natuur 
> de leegte vult die was ontstaan toen de inbreuk van de mens op de natuur 
> werd gestaakt, een drastische teruggang van de luchtverontreiniging, een 
> hemel die niet vergeven is van de vliegtuigen, de terugkeer van vogels 
> en dieren, en van de stilte. Ook dat zal in de herinnering blijven 
> hangen. Dingen, zo blijkt nu, kunnen anders, als we dat willen en als we 
> ons ertoe zetten.
> 
> Vóór de coronacrisis ervoeren de West-Europese samenlevingen de 
> ambivalentie van de vooruitgang. 75 jaar lang is er geen oorlog gevoerd 
> tussen grote Europese landen, een eeuw lang heeft er zich geen pandemie 
> voorgedaan. Het leven in het naoorlogse Europa leek inderdaad een 
> ongekend succesverhaal van economische groei en toenemende 
> democratisering, onderwijs, liberalisering, groeiende welvaart en 
> sociale rechtvaardigheid. Paradoxaal genoeg leek dat de samenleving niet 
> altijd te versterken.
> 
> Misschien is het iets te speculatief, maar het lijkt op z’n minst 
> mogelijk dat de toenemende scheidslijnen en ongelijkheden in Europa iets 
> te maken hebben met het ontbreken van een sterke gedeelde ervaring, een 
> gemeenschappelijke resonantieruimte, die meer mogelijkheden openlaat 
> voor andere en uiteenlopende identiteiten, of die nu gebaseerd zijn op 
> klasse of leeftijd, culturele achtergrond, religie of seksuele 
> oriëntatie. Omdat we niet langer verbonden waren door een gedeelde 
> ervaring, werden we gekenmerkt door onze verdraagzaamheid jegens 
> verschillen.
> 
[...]

-- 
Forum http://adynaton.nl