[D66] Covid-19 in Amsterdams rioolwater stijgt in 1 week met factor 10 (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #226)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:  RTL Nieuws
Datum: 19 juni 2020
URL:    
https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5159266/corona-amsterdam-rioolonderzoek


Coronabesmettingen nemen toe in Amsterdam, blijkt uit rioolonderzoek
--------------------------------------------------------------------

Een alarmerend bericht uit het Amsterdamse riool. Het aantal 
coronabesmettingen in de hoofdstad lag vorige week een stuk hoger dan de 
week daarvoor. Dat concludeert microbioloog Gertjan Medema na 
rioolonderzoek. 'Het is duidelijk dat het virus in Amsterdam nu meer 
rondwaart dan een week eerder', zegt Medema bij Kennislink, een website 
over wetenschapsnieuws.


Met factor 10 toegenomen

Medema werkt bij het wateronderzoeksinstituut KWR. Daar doen ze 
wekelijks proeven in het rioolwater. Uit het onderzoek valt nu op te 
maken dat de concentratie coronavirusresten in het rioolwater in een 
week met factor 10 is toegenomen naar ruim 40 virus-gen-deeltjes 
(stukjes RNA van het coronavirus) per milliliter.

'Maar dat de virusconcentratie in het afvalwater een factor 10 hoger is, 
zegt niet automatisch dat er tien keer meer mensen besmet zijn', zegt 
Medema. Wel durft hij te stellen dat er sprake is van een toename in het 
aantal besmettingen.

Overigens is er ook bij de GGD in Amsterdam sinds eind mei een toename 
te zien in het aantal mensen dat positief getest is. Het aantal 
ziekenhuispatienten in Amsterdam is relatief gezien hoger dan in de 
provincie Noord-Holland als geheel.

De stijging hoeft niet te betekenen dat tweede golf begonnen is, zegt 
het KWR. Het rioolwater wordt op zeven plekken in Nederland gemeten, en 
de stijging treedt niet overal op. In Utrecht en Den Haag zakte de 
besmettingsgraad juist een beetje. En op Terschelling werden helemaal 
geen virusdeeltjes gevonden.

--------
(c) 2020 RTL Nieuws

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Bron: NEMO Kennislink
Datum: 18 juni 2020
Auteur: Marlies ter Voorde
URL: 
https://www.nemokennislink.nl/publicaties/aantal-coronabesmettingen-in-amsterdam-loopt-op-meldt-het-riool/


Aantal coronabesmettingen in Amsterdam loopt op, meldt het riool
----------------------------------------------------------------

Rioolwateronderzoek wijst uit dat het aantal coronabesmettingen in 
Amsterdam vorige week een stuk hoger lag dan de week daarvoor. In 
Utrecht en Den Haag zakte de besmettingsgraad juist een beetje. Maar wat 
betekent dat eigenlijk?

In Amsterdam is de concentratie van coronavirusresten in het riool in 
een week toegenomen met een factor 10. Dat blijkt uit metingen van het 
wateronderzoeksinstituut KWR. Op woensdag 10 juni bevatte het rioolwater 
ruim 40 virus-gen-deeltjes (stukjes RNA van het coronavirus) per 
milliliter, terwijl de concentratie een week eerder slechts 4 deeltjes 
per milliliter bedroeg.

De eerste keer dat de virusconcentratie in het Amsterdamse riool deze 
hoogte bereikte, was in de eerste helft van maart, en telde Amsterdam 
tussen 10 en 20 vastgestelde besmettingen. Dat was een paar dagen voor 
de lockdown werd afgekondigd, en een week voor de toespraak van Rutte 
tot het Nederlandse volk. Zo snel kan het dus gaan.

Toch hoeft dit niet te betekenen dat de gevreesde 'tweede golf' nu 
begonnen is, zegt microbioloog Gertjan Medema van het 
wateronderzoeksinstituut KWR. Onderzoekers van KWR meten de concentratie 
aan stukjes RNA van het coronavirus in het rioolwater op zeven plekken 
in Nederland, en de stijging treedt niet overal op.

'In Amsterdam en Amersfoort gaat de trend omhoog', zegt Medema. 'Maar in 
Utrecht en Den Haag is de concentratie juist naar beneden gegaan, in 
Tilburg is het min of meer constant gebleven, en op Terschelling treffen 
we het virus helemaal niet meer aan.' Op Schiphol, waar het aantal 
reizigers varieerde, schommelde de gendeeltjes-concentratie de afgelopen 
weken sterk.

Bovendien is de virusconcentratie niet eenduidig naar het aantal 
besmette personen te vertalen. 'Het is duidelijk dat het virus in 
Amsterdam nu meer rondwaart dan een week eerder', zegt Medema. 'Maar dat 
de virusconcentratie in het afvalwater een factor 10 hoger is, zegt niet 
automatisch dat er tien keer meer mensen besmet zijn.'


Beproefde methode

De hoeveelheid virus die een besmette persoon uitscheidt is per individu 
verschillend, en hangt waarschijnlijk ook af van de hevigheid van de 
ziekteverschijnselen, legt Medema uit. Datzelfde geldt voor de periode 
waarin iemand virusdeeltjes in het riool blijft lozen.

Het wordt beaamd door veld-epidemioloog en microbioloog Amrish Baidjoe 
van de London School of Hygiene and Tropical Medicine en het ICRC 
(International Comittee of the Red Cross) in Geneve, die zelf niet bij 
dit Nederlandse onderzoek betrokken was.

'Rioolwateronderzoek is een beproefde methode om de aanwezigheid van 
sommige virussen vast te stellen', zegt Baidjoe. 'We zetten het ook wel 
in op plekken waar individueel testen te lastig of te duur is, zoals in 
vluchtelingenkampen.' Zo is de methode in Roemenie wel eens gebruikt 
voor de zoektocht naar sporadische gevallen van polio, in delen van de 
bevolking waar de vaccinatiegraad laag is en het risico dus hoog.

Voor het bepalen van het aantal mensen dat besmet is, leent de methode 
zich echter minder goed, vertelt Baidjoe. 'De orde van grootte kan je 
heel misschien wel bepalen - dus of het om slechts enkele of duizenden 
mensen gaat. Maar daarmee houdt het wel ongeveer op.'

De hoeveelheid virus in de ontlasting kan per individu verschillen van 
100 deeltjes tot meer dan een miljard, legt hij uit, dat is mede 
afhankelijk van de fase van de infectie. Bovendien kunnen ook mensen die 
alweer beter zijn nog (inactieve) virusdeeltjes verspreiden. Baidjoe: 
'Het is dus buitengewoon lastig om een verband te leggen tussen wat je 
meet en hoe dat zich verhoudt tot het werkelijke aantal gevallen.'

'Wij kijken daarom vooral naar trends in de concentratie', reageert 
Medema. 'Die laten hetzelfde zien als trends in besmettingen en 
ziekenhuisopnames.' Dat beeld rijst ook op uit onderzoek in andere 
landen in Europa en de Verenigde Staten.


Meldingen bij de GGD

Het rioolwateronderzoek lijkt vooral geschikt als vroeg 
waarschuwingssysteem voor corona-uitbraken - als er tenminste vaak 
gemeten en snel geanalyseerd wordt. De methode is gevoelig en snel, en 
kan het virus al opsporen voor mensen last krijgen van 
ziekteverschijnselen.

Voordeel is bovendien dat de methode niet alleen de covid-19-patienten 
meet die zich voor een test hebben aangemeld, zegt medisch viroloog 
Mariet Feltkamp van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) - ook 
zij is zelf niet betrokken bij het rioolonderzoek in Nederland. 'Mensen 
gaan pas naar een teststraat als ze symptomen hebben', zegt Feltkamp, 
'maar iedereen gaat voortdurend de wc. Dat lijkt me de belangrijkste 
toegevoegde waarde van deze methode.'

Wie naar het aantal door de GGD's vastgestelde besmettingen kijkt, 
krijgt inderdaad een net wat ander beeld dan uit het rioolonderzoek komt 
rollen. De website van het RIVM - dat rekent met tijdsintervallen van 
twee weken - laat na 3 juni een stijging zien in Amsterdam (van 95 naar 
203 besmettingen), Amersfoort (van 7 naar 8 besmettingen) en Den Haag 
(van 164 naar 180). In Utrecht en Tilburg zakte het aantal vastgestelde 
besmettingen, respectievelijk van 129 naar 113 en van 44 naar 31, en op 
Terschelling bleef het ongewijzigd - namelijk 0.

De stijgingen zijn logisch, zegt Feltkamp, en zeggen maar weinig over 
het werkelijke aantal geinfecteerden. 'Vanaf 1 juni zijn we veel meer 
gaan testen - nationaal gezien ongeveer twee keer zo veel als daarvoor.' 
Voor de dalingen in Utrecht en Tilburg heeft Feltkamp niet zo snel een 
verklaring. 'Maar bedenk wel dat we wat het aantal ziektegevallen 
betreft op dit moment echt laag zitten. Dan hebben toevallige 
schommelingen meteen veel invloed, in beide onderzoeksmethoden', zegt 
Feltkamp.


Zorgen?

'In feite heb je met de GGD-testen en onze rioolwateranalyses dus twee 
imperfecte methoden te pakken', vat Medema het probleem samen.

Maar toch.

Intussen komt Amsterdam in beide methoden op een ruime stijging van het 
aantal geinfecteerden uit. Wat betekent dat? Zijn Amsterdammers minder 
voorzichtig dan de mensen in Utrecht? Is het er krapper, dus sneller te 
druk? Heeft de anti-racisme-demonstratie op de Dam tot extra 
besmettingen geleid?

Ook dat vertellen de cijfers er niet bij, zegt Medema - al denkt hij dat 
de resultaten waarschijnlijk niet toe te schrijven zijn aan de 
demonstratie op de Dam. 'Je weet helemaal niet of al die mensen uit 
Amsterdam kwamen.'

Daar komt bij dat zich tot nu toe nog niemand heeft gemeld die na de 
demonstratie ziek is geworden, zoals Het Parool deze week nog schreef, 
en dat de kans op een uitbraak door de demonstratie toch al klein was, 
zoals de Volkskrant eerder uitlegde.

Al met al is de belangrijkste vraag natuurlijk wanneer we ons zorgen 
moeten gaan maken of (beter nog) nieuwe maatregelen moeten nemen. 
Wanneer kijken we naar het begin van een lokale oplaaiing van het virus 
- die dan heel snel kan gaan - en wanneer slechts naar wat toevallige 
schommelingen? Wanneer moeten we ingrijpen?

Medema: 'Dat weten we simpelweg nog niet. Maar ik heb de resultaten toch 
maar doorgestuurd naar het RIVM en de GGD.'

--------
(c) 2020 NEMO Kennislink