[D66] Interview: RIVM rekenmeester Wallinga (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #242)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  13 juli 2020
Auteur: Niels Klaassen
URL:    
https://www.ad.nl/binnenland/rivm-rekenmeester-waarschuwt-reken-niet-op-snel-vaccin-dit-kan-lang-duren~af3033b4/


RIVM-rekenmeester waarschuwt: 'Reken niet op snel vaccin, dit
kan lang duren'
-------------------------------------------------------------
Ook de belangrijkste rekenmeester van het RIVM is weleens 'coronamoe'. 
Modellenmaker Jacco Wallinga over de tweede golf en de 
mondkapjesdiscussie.

Jacco Wallinga gaat deze zomer ook op vakantie. Met zijn gezin naar een 
huisje in Frankrijk is het plan, maar hij maakt zich een beetje zorgen 
over de situatie bij de aires, de Franse rustplaatsen langs de snelweg. 
'Ik wil drukke plekken mijden, dus we vertrekken niet op zaterdag. En we 
gaan niet stoppen bij die volle tankstations. Voor de zekerheid nemen we 
mondkapjes mee.'

Ruim vier maanden na de uitbraak van het coronavirus in Nederland maakt 
de belangrijkste modelleur van het RIVM zich even drukker om de aire dan 
om de R, de reproductiefactor van het coronavirus, de graad die staat 
voor het aantal andere mensen dat een coronapatiënt gemiddeld besmet. 
'Die is stabiel, schommelt rond de één, al een tijdje. Maar het gaat 
verrassend goed, ook na de versoepelingen. Dat had ik ook niet verwacht 
dit voorjaar.'

Wallinga leidt de afdeling Modellering van Infectieziekten bij het RIVM 
en maakt prognoses over het aantal patiënten, de ziekenhuisopnames en 
sterftecijfers. Die grafieken domineerden maandenlang het virusbeleid. 
In een steriel vergaderzaaltje van het RIVM - 'niet meer dan vier 
personen!' dicteert de coronawaarschuwing op de deur - vertelt de 
hoogleraar over zijn rekenwerk met dit nog altijd mysterieuze virus. 
Wallinga - in spijkerbroek en overhemd - is bedachtzaam, voelt soms even 
met zijn handen in het haar tijdens een denkpauze. 'Bedenk wel: 
luchtweginfecties hebben vaak een jaarlijkse cyclus, we hebben nu nog 
geen jaar ervaring. De vraag is ook hoe een eventuele tweede golf 
eruitziet. Alles is erop gericht dat die klein wordt, dat we lokaal grip 
houden op de situatie. We krijgen straks ook zicht op meer dan 
driehonderd rioolwaterzuiveringen, hopelijk geven die een vroeg beeld 
van een eventuele opflakkering.'


Waarom weten we eigenlijk nog zo weinig van het virus? De epidemie is 
hier een tandje teruggeschakeld, maar we weten niet goed waarom.

'We weten dat onze maatregelen gewerkt hebben om de snelle verspreiding 
te remmen. Nu pellen we die één voor één weer af. Maar ondertussen 
kijken we goed naar wat er gebeurt in andere landen. Ik vind het heel 
fijn om te merken dat er zoveel vertrouwen is in de wetenschap, dat we 
na een halfjaar verwachten zo'n beetje alles wel te weten, maar dat is 
niet zo. We hebben wel veel geleerd over het virus, maar we zijn er echt 
nog niet. Tuberculose wordt al sinds 1850 bestudeerd, het vaccin 
daartegen is nog altijd niet super-effectief. Bij aids wordt al zolang 
gezocht naar een vaccin, dat is er ook nog niet. Het is fijn als mensen 
optimistisch zijn en rekenen op een snel vaccin, maar met je beleid kun 
je daar niet op leunen. Je moet gewoon rekening houden met het feit dat 
het best langer kan duren.'


In de nieuwe cijfers zien we meer jongeren die positief testen dan 
ouderen. Is dat slecht nieuws?

'Nee. We zien dat het aantal zieken onder ouderen daalt, dat is goed 
nieuws. Daardoor neemt het relatieve aantal jongeren toe. De vrees is 
dat door de versoepelingen het aantal jongeren dat ziek wordt 
daadwerkelijk hard stijgt, maar dat zien we nu nog niet. Ze komen ook 
niet zo snel in een ziekenhuis terecht: de aantallen op de ic's dalen 
flink.'


Wat is de komende tijd dan het spannendst?

'Er is nog heel veel dat duidelijk moet worden. Je gaat zo'n virus toch 
benaderen als de virussen die je kent, als influenza bijvoorbeeld, de 
griep. Maar dit is toch echt anders. Ik ben vooral benieuwd naar de 
immuniteit: in hoeverre ben je langere tijd beschermd tegen corona als 
je het hebt doorgemaakt? Er zal een zekere vorm van immuniteit zijn, 
anders zou je binnen gezinnen elkaar steeds aansteken, maar hoe lang en 
hoe sterk? Daar ben ik echt benieuwd naar.'

Wallinga heeft geen sociale media - 'bewust niet'. Als er al tijd over 
is, leest hij vakliteratuur en onderhoudt hij contact met buitenlandse 
vakgenoten. 'Elke vrijdag hebben we virtueel overleg. Ik snap dat 
discussies online soms hoog oplopen, maar ik denk dat ik aan die 
internationale vergelijking meer heb. Dan hoor je van collega's in 
andere landen hoe het bij hen gaat, je wisselt kennis uit. En dan merk 
je ook de verschillen: in Zwitserland zijn minder gevallen dan bij ons, 
dus daar klinkt meer ontspanning. Terwijl in het Verenigd Koninkrijk 
versoepeld wordt terwijl er nog tamelijk veel besmettingen zijn, daar 
zijn dan zorgen. Maar in die vergaderingen probeer je ook voortdurend 
jezelf een spiegel voor te houden: missen we iets? Zien we zaken over 
het hoofd?'


En wat hebben jullie onderweg over het hoofd gezien? Waarvan begint 
Jacco Wallinga te zweten als hij denkt aan de parlementaire enquete die 
mogelijk komt?

'Dat klinkt misschien arrogant, maar niet zo heel veel. Althans: echt 
grote fouten zijn er niet gemaakt, denk ik. Maar we merken wel dat wat 
voor de wetenschap normaal is, met nieuw bewijs pas je je inzichten aan, 
voor de buitenwereld soms lastiger te begrijpen is. Toen we erachter 
kwamen dat de ligtijden op intensive cares langer waren, verwerkten we 
dat bijvoorbeeld direct. Al werd dat in de media uitgelegd als een 
'modelfout'. En we zagen begin maart in onze data dat het virus ook al 
heel vroeg, en zelfs voor de eerste symptomen, verspreid kon worden. Dat 
hebben we ook meteen meegenomen.'


Dat werd zo duidelijk niet gecommuniceerd. Je zou kunnen zeggen dat die 
1,5 meter afstand houden juist nodig is om deze pre-symptomatische 
verspreiding tegen te gaan.

'Dat is ook een communicatie-aspect, je kunt ook niet alles in één keer 
vertellen. Maar ons beleid is robuust, is erop gericht dat je ook met 
nieuwe inzichten nog steeds het goede doet. Afstand houden, met klachten 
thuisblijven en testen, zoveel mogelijk thuis werken, dat is allemaal 
effectief gebleken. Volgens onze berekeningen zijn zo 36.000 ic-opnames 
voorkomen. Dat is natuurlijk theorie, maar het geeft wel de orde van 
grootte aan van het potentiële probleem dat op ons afkwam.'


Mondkapjes laten we hier achterwege. In België zijn ze verplicht in veel 
gebouwen. Dat is merkwaardig: wetenschap wordt toch niet door 
landsgrenzen gehinderd?

'Ik ben geen expert als het aankomt op mondkapjes, maar weet wel dat wij 
die 1,5 meter afstand houden. Als je dat doet, is de meerwaarde van een 
mondkapje er niet.'


Een econoom zegt dan misschien: doe ons maar die mondkap, dan kunnen 
veel sectoren weer volop draaien.

'Dat kan een econoom zeggen inderdaad, wij adviseren vanuit het 
volksgezondheidsaspect.'


Hoe groot is de kans dat wij straks allemaal met een mondkapje lopen in 
september?

'Geen idee, maar ik sluit het ook niet uit. Als er meer aanwijzingen en 
bewijs komen, dan kan dat leiden tot nieuwe inzichten.'


Toch is dat soms lastig te volgen. Zo schuift het RIVM nu voorzichtig 
als het aankomt op virusverspreiding door minidruppels, de aerosolen. 
Aanwijzingen waren er al langer, onderzoekers van Erasmus MC zagen deze 
besmettingen onder fretten al in april.

'Je zoekt altijd naar bewijs, hier bij het RIVM is daar nu ook onderzoek 
naar gedaan. En een heel klein deel van de virusverspreiding gebeurt 
mogelijk via die kleinste druppels, blijkt. We gaan er ook al langer van 
uit dat een heel klein deel van de mensen verantwoordelijk is voor een 
groot deel van de besmettingen, maar we kunnen geen voorspellende 
karakteristiek geven, zo van: dit is de superverspreider. Je ziet 
besmettingen in veel verschillende omstandigheden: in gezinnen, in 
cafés, bij koren, slachthuizen. Dat volgen we. Dat is voortschrijdend 
inzicht, zo werkt de wetenschap. Dat is goed. En het is echt niet zo dat 
we in deze crisis de hele tijd gewacht hebben tot er sluitend, 
onweerlegbaar bewijs was voor het een of het ander. Ik begreep dat ook 
in het OMT steeds gezegd is: met de kennis van nu lijkt ons dit de beste 
stap.'

Maar straks eerst: en route, op vakantie, naar Frankrijk. Wallinga is 
eraan toe, al is hij de man er niet naar om te klagen over werkdruk of 
stress. 'Mijn vrouw was veel thuis bij de kinderen, dat was ook niet 
altijd makkelijk, denk ik dan. Maar het is fijn even weg te zijn. Wij 
zijn hier soms ook coronamoe hoor, net zo goed als de rest van het 
land.'

--------
(c) 2020 DPG Media B.V.