[D66] Transitieblues

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  21 februari 2020
Auteur: Ton Voermans
URL:    
https://www.ad.nl/binnenland/energienota-hoger-door-warmtepomp-en-laadpaal~a32dfb44/


Energienota hoger door warmtepomp en laadpaal
---------------------------------------------

Het Nederlandse elektriciteitsnetwerk is veel te zwak voor de hausse aan 
elektrische auto's en warmtepompen die eraan komt. Netbeheerders zeggen 
dat ze miljarden moeten investeren en sluiten niet uit dat de 
energierekening met tientallen euro's stijgt.

Tot 2030 moeten er 1,7 miljoen openbare laadpalen geplaatst worden, 
daarnaast gaan er 1,5 miljoen huizen van het aardgas af. Als die 
allemaal in bedrijf komen, vergt het een ongekende hoeveelheid stroom. 
Een Tesla Model 3 slurpt evenveel elektriciteit als tien huishoudens; en 
een warmtepomp heeft evenveel stroom nodig als een handvol wasdrogers. 
De kabels in de grond en de transformatorhuisjes zijn te dun en te zwak 
om al die energie te kunnen leveren. Er wordt nu al gewerkt met 
laadpalen die op piekmomenten slechts de helft van het vermogen leveren 
om te voorkomen dat de wijktransformator het begeeft.

De drie grote netbeheerders melden enorme toenames van de investeringen 
om de exploderende vraag naar elektriciteit te kunnen leveren. Enexis 
investeert dit jaar 878 miljoen euro, Liander 882 miljoen euro en Stedin 
669 miljoen euro. Dat is bij deze drie grootste netbeheerders bijna een 
verdubbeling van de investeringen in 2015, een groot deel is nodig voor 
de energietransitie.

Overal in Nederland zal komende jaren worden gegraven om dikkere kabels 
in de grond te leggen. Liander zegt dat er 'een verdubbeling' van het 
netwerk nodig is om alle elektriciteit bij de laadpalen en warmtepompen 
te krijgen. Volgens Liander 'een opgave waar we normaal gesproken 
veertig jaar over doen en die we nu in tien jaar moeten realiseren'.

Stedin-baas Marc van der Linden verwacht dat de netbeheerders de komende 
tien jaar 25 tot 30 miljard euro kwijt zijn aan het onderhoud en de 
aanleg van een robuuster elektriciteitsnetwerk. Tennet, de beheerder van 
het landelijk netwerk met de hoogspanningsmasten, is ook nog eens ruim 
10 miljard kwijt. Waar dat geld vandaan moet komen is nog niet 
duidelijk. De tarieven die netbeheerders via de energienota mogen 
berekenen worden vastgesteld door de Autoriteit Consument & Markt. Van 
der Linden verwacht dat de tarieven hoe dan ook moeten stijgen. 'Reken 
minimaal op enkele tientjes per jaar.'

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Wat hebben die aanpassing aan het elektriciteitsnetwerk voor invloed op 
het verbruik thuis? Lees hieronder hoe het gaat lonen om de vaatwasser 
aan te zetten als de zon schijnt en de windmolens draaien.

Ondanks de tientallen miljarden euro's die in het elektriciteitsnetwerk 
worden geinvesteerd gaat het niet lukken om iedereen op ieder moment van 
de dag onbeperkt stroom te kunnen leveren. 'Er zit een grens aan wat we 
kunnen elektrificeren.'

De vlag ging afgelopen weekeinde nergens uit, maar daar was eigenlijk 
wel alle reden toe. Storm Dennis raasde over het land en inkopers bij de 
energiebedrijven zaten met open mond naar hun schermen te kijken. Voor 
het eerst in de geschiedenis was de prijs van elektriciteit in Nederland 
negatief. Windturbines draaiden op volle toeren en er werd samen met 
energiecentrales die op de weekendstand stonden zoveel geproduceerd dat 
energieproducenten moesten betalen om de energie op het net kwijt te 
kunnen. Inkopers kregen de kilowatturen gratis. Het feestje duurde maar 
twee uur, maar toch, dit was een inkijkje in de toekomst. 'Dat is straks 
het moment om je Tesla te laden. Als er veel aanbod is waardoor de 
prijzen laag zijn', zegt ceo Marc van der Linden van netbeheerder 
Stedin.

De energietransitie gaat veel veranderen in Nederland en iedereen krijgt 
ermee te maken. Vooral de elektrische auto zorgt voor een ongekende 
vraag naar stroom. Een aantal netbeheerders en energiebedrijven probeert 
de te verwachten capaciteitsproblemen op het elektriciteitsnetwerk te 
sturen door het vermogen van laadpalen op piekmomenten sterk te 
reduceren. In Amsterdam, Overijssel en Gelderland komt er uit een aantal 
laadpalen minder stroom als er veel vraag is. Dat moet ervoor zorgen dat 
de wijk niet op zwart gaat. De komende tien jaar worden er 1,7 miljoen 
laadpalen geplaatst en die kunnen niet allemaal tegelijk aan.


Pan piepers

Volgens Van der Linden is knijpen van de laadpaalvermogens de verkeerde 
insteek. Met prijsdifferentiatie is hetzelfde te bereiken, denkt hij. 
Wie zijn Tesla wil laden als half Nederland de pan piepers op de 
inductieplaat heeft staan, zal fors meer moeten betalen. 'Het knijpen 
van je laadpaal is het allerlaatste wat je wil. Wij geloven in prikkels 
om het gedrag van klanten te sturen. Noem het nachtstroom 2.0 waarbij de 
prijs van de elektriciteit voortdurend varieert, afhankelijk van vraag 
en aanbod en capaciteit van het netwerk. Wie toch op piektijden tussen 
18.00 en 21.00 uur wil laden zal daarvoor extra moeten betalen. Wie 
laadt als er veel zon en wind is, is goedkoper uit. Dat moet heel 
gebruiksvriendelijk gaan. Op je app geef je aan hoeveel stroom je nodig 
hebt en wanneer je vertrekt en vervolgens gaat het laden automatisch op 
tijden dat de vraag laag is. Het maakt veel mensen niks uit wanneer de 
auto laadt, als hij maar laadt.'

Er zijn meer 'transitiepijntjes', zoals Van der Linden het noemt. Ook 
thuis zal het nodige veranderen. 'Er is een grens aan het 
elektrificeren. We zijn er altijd vanuit gegaan, en dat was ook zo, dat 
het transport van elektriciteit geen enkel probleem is. Maar die snelweg 
waarop geen enkele file staat, bestaat niet meer. Als we allemaal alles 
tegelijkertijd willen, en ook de industrie, glastuinbouw en vervoer 
komen op het elektriciteitsnet; dan gaat dat niet. Dan is de grens 
bereikt. We weten nog niet waar die grens precies zal liggen. Met 
prijsprikkels kun je ook voor elkaar krijgen dat mensen zeggen: de 
inductieplaat gaat nu aan, daarna de wasdroger en dan pas laad ik de 
auto. Eigenlijk willen we de vraag afstemmen op het aanbod in plaats van 
andersom.'


23.000 volt

De afname sturen door prijsprikkels is nodig om te voorkomen dat er nog 
eens tientallen miljarden nodig zijn om een nog zwaarder netwerk te 
maken. 'We verzwaren nu op alle spanningsniveau's. Dikkere kabels, 
grotere transformatorstations. In Rotterdam bijvoorbeeld verhogen we de 
middenspanning, zeg maar de ringweg voor de elektriciteit, van 10.000 
volt naar 23.000 volt om de capaciteit te verhogen. We denken dat dat in 
Den Haag en Utrecht ook nodig is. Kabels die we vervangen zijn al 
geschikt voor die hogere spanning.'

Nieuwe woonwijken zijn al voorbereid op de energietransitie. De kabels 
in de grond zijn dik genoeg voor warmtepompen en laadpalen en het gasnet 
kan eventueel ook waterstof transporteren. Maar in oudere wijken is dat 
volstrekt niet het geval. De kabels zijn te dun, de verdeelstations niet 
sterk genoeg en gas stoomt er nog door oude gietijzeren leidingen. 'Die 
oude gasleidingen moeten eruit en vervangen worden door leidingen die 
ook geschikt zijn voor waterstof. We denken dat we voor 700 miljoen euro 
alle distributienetten in Nederland geschikt kunnen maken voor 
waterstof.'


Discussie

Stedin investeert tot 2030 7 miljard euro in het elektriciteitsnetwerk. 
Tot dusver werden alle investeringen betaald door alle gebruikers via de 
maandelijkse energierekening. Dat systeem moet op de schop, vindt Van 
der Linden. 'We willen niet dat de discussie over de energierekening de 
discussie over de energietransitie gaat beheersen. Aanleg van snelwegen 
of nieuwe rails en stations worden ook niet direct door de gebruikers 
betaald. Dat komt uit de staatskas, want de discussie over zo'n snelweg 
moet niet zijn of iemand in Groningen wel zijn deel betaalt voor dat 
stukje snelweg daar.'

Daarnaast gaan de netbeheerders praten met de aandeelhouders. In het 
geval van Stedin zijn dat de gemeenten in het verzorgingsgebied. Van der 
Linden wil dat zij 'honderden miljoenen' investeren in het 
elektriciteitsnetwerk en is met de gemeenten hierover 'stevig in 
gesprek'. Voor de gemeenten in Zuid-Holland betekent dat de opbrengst 
van de verkoop van hun aandelen Eneco voor een deel weer in het 
elektriciteitsnetwerk moet.

Een gemiddelde energierekening in Nederland is toch al gauw meer dan 
honderd euro. Met de nieuwste technieken kunnen we vast volledig 
zelfvoorzienende huizen maken, toch? Bouwkundige Elphi Nelissen (TU 
Eindhoven) legt je uit wat er wel en niet kan met zonnepanelen, 
windturbines, rioolwarmte en nog veel meer... [Film]

---------
(c) 2020 DPG Media B.V.