[D66] Interview, Terugkijken: Gommers (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #482)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  17 december 2020
Auteur: Frederiek Weeda
URL:    
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/12/17/diederik-gommers-als-ik-jongeren-kan-bereiken-via-famke-louise-dan-doe-ik-dat-a4024252


Diederik Gommers: 'Als ik jongeren kan bereiken via Famke Louise,
dan doe ik dat'
-----------------------------------------------------------------

De verhalen van 2020 Intensivist Diederik Gommers werd in 2020 een 
Bekende Nederlander en een publiekslieveling. Mensen wilden hem horen 
over het virus. 'Vlak voor de zomer zeiden mijn vrienden: Diederik, nu 
ben je te vaak op tv.'

RTL Boulevard heeft gebeld - een roddelrubriek op tv. Diederik Gommers 
lacht verlegen. Hij is niet op de uitnodiging ingegaan. Maar het zegt 
veel: het hoofd van de intensive care van het Erasmus MC is op zijn 
56ste een Bekende Nederlander geworden. Zeker sinds hij eind september 
begrip toonde voor de 21-jarige influencer Famke Louise in de talkshow 
van Eva Jinek. Succesvol in de beeldcultuur van Instagram (een miljoen 
volgers) en YouTube (365.000 abonnees), maar niet erg welbespraakt, las 
de jonge zangeres in de studio van een briefje op dat het maar eens 
afgelopen moest zijn met de beperkende maatregelen die het coronavirus 
moeten indammen.

Gommers ging er op in. Hij deed live wat niemand kennelijk verwacht had 
van een hoogleraar intensive care - hij nam haar serieus. Een week later 
opende hij een eigen Instagram-account, waarop hij - met hulp van zijn 
nieuwe kennis Famke Louise - binnen een paar weken 380.000 volgers had. 
Daar waarschuwt hij jonge mensen voor het gevaar van corona. En daar zie 
je hem een beetje als privepersoon: met zijn hockeystick, in de tuin 
werken, bij de kapper en op een zeilbootje.

Waarom? 'Simpel: ik heb maar een doel en dat is het coronavirus 
bestrijden. Ik wil de sceptici meekrijgen. Als je in gesprek blijft, kun 
je het uitleggen. Als ik jongeren kan bereiken via haar en via 
Instagram, dan doe ik dat. Een programma als Jinek is leuk, maar daar 
bereik je alleen weldenkende vijftigplussers.'

En hij had ook met Famke Louise te doen, tijdens de uitzending. 'Vooral 
erna, toen ze werd afgemaakt op sociale media. Ik heb kinderen van die 
leeftijd. Het ene moment zetten ze zich tegen je af en zeggen ze dat je 
er niks van begrijpt, het andere moment hebben ze je keihard nodig.' 
Voor de uitzending had hij overigens nog nooit van Famke Louise gehoord.

De ochtend na de uitzending belde premier Mark Rutte hem op. 'Met 
Mark!', hoorde ik. Ik dacht even dat een hockeyvriend een grap met me 
uithaalde. Het klonk alsof we elkaar al lang kenden. Maar heel leuk en 
aardig van Rutte. Hij feliciteerde me met mijn optreden.'

Eind oktober is Famke Louise alweer gestopt als partner in zijn strijd, 
vertelt hij begin november. 'Ze heeft ook een management, he. Ze zei dat 
ze niet alleen met corona geassocieerd wil worden.'


Wie is...?

Diederik Gommers werd geboren in Gorinchem in 1964. Hij haalde zijn 
VWO-diploma in Vught en studeerde geneeskunde in Gent, Rotterdam en 
Amsterdam. In 2014 werd hij bijzonder hoogleraar intensive care 
geneeskunde aan de Erasmus Universiteit. Hij is getrouwd en heeft drie 
kinderen.

Diederik Antonius Maria Paulus Johannes Gommers groeide op in het 
Brabantse Udenhout. Zijn drie broers studeerden economie. Zijn vader was 
zelfstandig ondernemer in meubelen, zijn moeder was huisvrouw. Ze zijn 
allebei tachtig plus en wonen nog thuis.

Gommers wilde volgens zijn ouders al arts worden vanaf zijn elfde. 'Ze 
zeggen dat ik er vrij resoluut over was. Waarom weet ik niet goed. Maar 
op mijn tiende belandde ik in het ziekenhuis na een auto-ongeluk. 
Misschien dat dat de reden is.'

Hij ontvangt op zijn kantoor, naast de intensive care op de vierde 
verdieping van het kolossale Erasmus MC in Rotterdam. Witte jas en witte 
broek. Hij lacht steeds, een beetje verlegen. Het is een gezellig 
kantoor - van iemand die duidelijk niet geeft om uiterlijkheden. Zijn 
bureau ligt bezaaid met papieren, op het whiteboard aan de muur staan 
onnavolgbare schema's geschreven in stift.

Gommers is sinds maart met grote regelmaat op de televisie te zien 
geweest. Hij spreekt dan rustig over ingewikkelde zaken: het beperkte 
aantal intensive care-bedden in Nederland, het personeel dat ervoor 
nodig is, de beademingsmachines, het belang van corona-bestrijding. Het 
heeft hem het afgelopen jaar enorme populariteit opgeleverd.

Maar Gommers komt opvallend bescheiden over. Hij ziet in de reacties op 
sociale media na zijn televisieoptredens een reden om te blijven 
aanschuiven in talkshows. 'Ik voel me rustiger als ik hem hoor spreken', 
schrijven mensen. Dat soort dingen. Er is veel angst voor het 
coronavirus. Dus ik ben wel blij als ik mensen geruststel. Dat is ook je 
taak als dokter. Mensen verwachten rust en kennis van je. En dat je, op 
grond van kennis, het niet mooier maakt dan het is.'

Begin september was hij op bezoek in Buren, waar hij als eerste een 
dichtbundel in ontvangst nam van bewoners die gedichten hadden 
geschreven in de corona-tijd. 'Dat vind ik leuk, mensen die met zoiets 
bezig zijn. Maar ik werd steeds gefotografeerd en toen dacht ik wel: 
poeh!...' Hij lacht weer verlegen.

Er staat een nieuwe fles wijn op zijn bureau. Al maanden wordt hij 
overspoeld met cadeaus, vertelt hij, en bloemen, berichten, 
uitnodigingen, brieven. 'Kijk daar, vijf schilderijen!' Ze staan tegen 
de muur opgesteld. Achter hem hangt een schilderij van hem en 
ziekenhuisdirecteur Ernst Kuipers, met 'Bedankt'. Hij kreeg zelfs per 
post een zilveren pillendoosje. Uit het hele land komen e-mails van 
ouderen, die vervolgens verbaasd zijn als hij niet snel antwoordt. 'Dan 
schrijven ze: 'U heeft nog niet gereageerd'. Dat vind ik ook erg! Ik heb 
van mijn ouders geleerd dat ik altijd moet antwoorden.'

Zijn ouders volgen zijn optredens. 'Als mijn vader belt, zegt hij: 'Je 
zult het wel druk hebben, jongen'.' Soms, zoals vlak voor de zomer, 
wordt het te veel. Dan zeggen zijn vrienden: 'Diederik, nu ben je te 
vaak op tv.' Of zijn jongste zoon zegt: 'Pap, nu weer gewoon de 
afwasmachine inruimen hoor.' 'Daar luister ik wel naar. Maar 
televisieprogramma's bellen me elke dag. Veruit de meeste verzoeken sla 
ik af.'

Die plotse heldenstatus is dus een beetje ongemakkelijk, vindt Gommers. 
'Het gaat niet om mij. Ik was gewoon toevallig de voorzitter van de 
Nederlandse Vereniging voor Intensive Care toen de coronacrisis 
uitbrak.'


Televisieprogramma's bellen me elke dag. Veruit de meeste verzoeken sla 
ik af

De coronacrisis begon voor Gommers op zaterdag 7 maart. 'Ik werd die 
avond gebeld door mijn collega-intensivist Jozef Kesecioglu van het 
UMCU, die net een Italiaanse collega-intensivist had gesproken. We 
hebben lang gepraat. Ik sliep er slecht van. De volgende ochtend ben ik 
een brief gaan schrijven aan de zeshonderd intensivisten in het land.'

Dit schreef hij: 'Bericht van de voorzitter, zondag 8 maart. Collega's, 
het is nog stilte voor de storm en wij nuchtere Nederlanders 
bagatelliseren graag en denken dat het allemaal wel mee zal vallen. Ik 
wil graag een oproep doen dat iedereen ervoor zorgt dat de intensive 
care van elk ziekenhuis er klaar voor is. [...] De collega's uit Italie 
zijn ten einde raad en doen een dringende oproep om je goed voor te 
bereiden want de aanslag op IC-capaciteit is groot (10 procent van de 
gevallen). Dus als je een voorspelling zou mogen doen dan hebben we 
mogelijk volgend weekend 800-1200 coronapatienten en dus is er een 
behoefte aan 80 tot 120 IC bedden. En het weekend erop is dat dan weer 
verdubbeld (160 tot 240 IC bedden). Dit kan lokaal verspreid zijn en dus 
is het belangrijk dat we elkaar gaan helpen!!!!'

En zo riep hij, eerst wekelijks maar al snel elke dag, zijn collega's in 
het land op om corona serieus te nemen. 'Bericht van de voorzitter, 
zondag 15 maart. Collega's, er is inmiddels van alles in werking gezet. 
Ik heb nu dagelijks contact met de leden van het OMT.'

Gommers achteraf: 'Ik was die zondag de hele ochtend op het Catshuis 
geweest. Er was echt spanning, echt een crisisgevoel.'

Het OMT (Outbreak Management Team) bestond en bestaat hoofdzakelijk uit 
microbiologen, infectiebestrijders en virologen, vertelt Gommers. 'Ik 
was een buitenbeentje. Ik heb het kabinet wel van veel actuele 
informatie kunnen voorzien vanuit de ziekenhuizen en dat werd 
gewaardeerd.'

De positie van de ziekenhuizen was sterker dan die van de 
verpleeghuizen, vertelt hij ook. 'Want wij ziekenhuizen kregen allemaal 
per definitie met Covid-19 te maken. Wij vingen de ziekste patienten op. 
Dus wij moesten beschermingsmaterialen hebben voor ons personeel. Dat 
was duidelijk. Bij verpleeghuizen was het afwachten welke wel en welke 
niet een Covid-patient zouden krijgen. Maar dat ze dicht moesten, omdat 
daar allemaal kwetsbare mensen wonen, dat was wel meteen duidelijk.'

Het tekort aan mondkapjes, dat in het begin van de eerste golf bijna 
alle zorginstellingen parten speelde, was in het Erasmus MC geen punt. 
'We hadden toevallig net veel mondkapjes ingekocht, omdat we die altijd 
uit Engeland haalden en anticipeerden op de Brexit.'

Maar de ziekenhuizen hadden zorgen genoeg.

Bericht van de voorzitter, dinsdag 17 maart. 'Collega's, we hebben 
vannacht problemen ervaren met het overplaatsen van coronapatienten.'

Er waren toen nog ziekenhuizen die coronapatienten van buiten hun regio 
weigerden omdat al hun bedden vol lagen. Maar al snel werden complete 
operatieschema's geschrapt en patienten afgebeld. Onder druk van Gommers 
en Kuipers in Rotterdam, maakten ziekenhuizen in hoog tempo ruimte voor 
de coronapatient.

Op 18 maart schoof Gommers voor het eerst aan bij de technische briefing 
in de Tweede Kamer. 'Dat was de dag dat [PvdA-fractieleider] Lodewijk 
Asscher vroeg: 'En als we nou drieduizend IC-bedden nodig hebben, meneer 
Gommers?' Ik antwoordde: 'Dan denk ik dat we het niet meer aankunnen.' 
Er volgde een ijzingwekkende stilte in de Kamer. Maar zo was het wel.'

Een dag later waarschuwde hij opnieuw zijn IC-collega's in het land. 
'Collega's, er is een scheve verdeling van Covid-patienten over de 
intensive cares. Ze liggen vooral in Brabant. We verwachten volgende 
week 500 tot 1000 patienten.'

De druk werd steeds groter. Op vrijdag 20 maart klonk lichte paniek door 
in zijn bericht. 'Ik ben gisteren in Bernhoven [Uden] geweest... schaal 
op en train het personeel!'
Vijf dagen later, na een crisisweekend waarin Brabantse ziekenhuizen 
vele honderden patienten naar andere regio's moesten vervoeren, volgde 
dit: Bericht van de voorzitter, woensdag 25 maart. 'Collega's, we hebben 
vandaag gesproken over beademing van meer mensen via een machine [...] 
En: opschalen! Het wordt steeds drukker.'
Bericht van de voorzitter, donderdag 26 maart. 'Er is nu enorme druk op 
de capaciteit. Houd svp 2 tot 3 bedden vrij voor CTC-patienten (operatie 
na hartaanval). Dank en sterkte.'
Bericht van de voorzitter, zaterdag 28 maart. 'De afdelingen raken vol! 
Help elkaar!! En houd nu svp via de stichting Nice drie keer per dag bij 
hoeveel IC-bedden bezet zijn door covid-patienten.'

Dat was het laatste bericht van Gommers dat duidde op paniek. Er lagen 
op het hoogtepunt van de eerste golf 1318 coronapatienten op de 
intensive cares, en nog eens ongeveer 2660 op de gewone afdelingen van 
ziekenhuizen. Op 8 april begon dat aantal te dalen, voornamelijk door de 
landelijke lockdown waarin bijna niemand nog de straat op ging. Het 
aantal besmettingen kelderde.

Maar er was nog een oorzaak voor die daling. Huisartsen waren eind maart 
begonnen iedereen boven de zeventig thuis op te bellen. De huisarts 
vroeg: 'Hoe gaat het met u? Als u onverhoopt Covid-19 krijgt en zo ziek 
wordt dat u opgenomen moet worden in het ziekenhuis of zelfs op de 
intensive care, wilt u dat dan ook?' Sommige ouderen voelden zich 
overvallen door de vraag, anderen vonden het juist prettig. Velen wilden 
helemaal niet meer naar een IC. Gemiddeld zijn zeventigplussers minder 
sterk dan jongeren en dus minder bestand tegen een ziekenhuisopname, 
laat staan een verblijf op de intensive care. De spieren raken ernstig 
verslapt, soms ontstaan doorligwonden en vaak krijgt de oudere patient 
een delier. Voor elke dag op de IC geldt een herstelperiode van een 
week.

Gommers zegt daar nu over: 'Dat praten met oudere patienten vooraf had 
altijd al moeten gebeuren, maar nu gebeurde het echt, onder druk van de 
omstandigheden. Dat heeft ons op de IC's een hoop werk gescheeld. We 
hadden misschien te weinig IC-bedden gehad als alle 
zeventigplus-coronapatienten ook waren gekomen. Je zag ook dat gedurende 
de crisis de gemiddelde leeftijd van de Covid-patienten die we opnamen 
op de IC steeds iets lager werd. Eerst nog wel tachtigplussers, later 
niet meer.'

Als er echt te weinig bedden waren geweest, dan waren de ziekenhuizen in 
de gevreesde 'oorlogstriage' beland. 'Dan gaat het niet meer om het 
individu. Dan ben je als regering het hele land overeind aan het houden. 
Do the most for the most.' Zo ver is het net niet gekomen.


Als we iets hebben geleerd van Covid-19, dan is dat het belang van 
menselijkheid

Intussen, half april, gingen Gommers en Kuipers vooruitkijken. Hoe 
gingen ze in hemelsnaam alle gewone patienten - met kanker of hart-, 
nier- of longproblemen - weer behandelen naast de coronapatienten die in 
een tweede golf zeker zouden terugkeren? Eind april publiceerden ze een 
analyse over het capaciteitstekort in de toekomst, bij ontbreken van een 
vaccin. 'We rekenden uit dat er zonder vaccin ongeveer 37000 
Covid-IC-patienten zouden komen in de komende drie jaar. Omdat de 
verblijfsduur op de intensive care van coronapatienten wel korter werd, 
zouden we in een tweede golf zeshonderd extra IC-bedden nodig hebben.'

Die bedden zijn er niet op tijd gekomen, want de tweede golf kwam al pal 
na de zomer. Gommers: 'Het kost veel tijd om extra verpleegkundigen op 
te leiden. En we hebben er als maatschappij voor gekozen in de zomer op 
vakantie te gaan naar het buitenland. Daardoor is het virus snel weer 
opgelaaid. In de tweede golf zijn ook veel meer verpleegkundigen besmet 
dan tijdens de eerste golf, omdat de verspreiding nu in het hele land 
gebeurt. Dus alle ziekenhuizen kampen met te weinig personeel om de 
tweede golf coronapatienten op te vangen en de gewone patienten te 
behandelen.'

Intensivisten, longartsen en internisten in de hele wereld hadden 
intussen wel veel opgestoken over de behandeling van Covid-19, waardoor 
veel patienten korter in het ziekenhuis hoeven te blijven dan in de 
eerste golf.

Er zijn meer verpleegkundigen nodig. Volgens Gommers is beloning dus 
belangrijk. Op de korte en de lange termijn - om meer verpleegkundigen 
te werven. In augustus liet hij bij talkshow Op1 blijken hoezeer hij 
baalde van de Tweede Kamer, die telkens tegen loonsverhoging voor 
verpleegkundigen stemde en bij een laatste stemming zelfs wegliep om 
niet te hoeven stemmen: 'Je verwacht van die verpleegkundigen dat ze 
straks weer leveren en iedere keer gebeurt dit. Vorige keer is er drie 
keer gestemd over salarisverhoging. Het kan zijn dat er geen geld is, 
maar zeg dat dan. Verwacht van ons geen geweldige dingen en heldendaden 
als we hier niet eens over kunnen praten. [...] Ik kan er echt kwaad om 
worden. Er was gezegd: jongens, wat we meegemaakt hebben, dat moeten we 
nooit meer doen. We moeten structureel werken aan betere plannen. Daar 
hebben we nu tijd voor. Maar als er dan gesprekken zijn, geeft niemand 
thuis. Dan voelen we ons niet gehoord. Terwijl we er wel weer moeten 
zijn als de patienten voor de deur staan. Natuurlijk gaan we hen 
behandelen, maar het voelt niet goed.'

Wat heeft 2020 Gommers geleerd? 'Dat we in het begin van de crisis 
telkens te optimistisch waren. Dat ik telkens net een week te laat 
ingreep. Maar vooral dat we in Nederland geen cultuur hebben voor een 
crisis. We polderen ons een ongeluk. De witte kolom [de artsen] is het 
niet gewend om orders te krijgen. Om iets uit te voeren dat is opgelegd. 
We overleggen alles - en daardoor duurde het opschalen soms lang. Je 
ziet het ook aan Rutte, de liberaal. Hij is ook het polderen gewend. Hij 
is niet autoritair.'


We hebben drie maanden gedaan over de vraag of het zin heeft om 
mondkapjes te dragen

En het wantrouwen dat in de loop van het jaar is ontstaan bij sommige 
burgers jegens het RIVM en het coronabeleid van de overheid? 'De 
discussies binnen het Outbreak Management Team hebben plaats achter 
gesloten deuren. Daar is kritiek op, maar het heeft een reden: ze gaan 
alle kanten op en je moet in vrijheid kunnen spreken. Dat doen we in het 
ziekenhuis ook bij patientenbesprekingen. Als je dat allemaal openbaar 
zou maken, zouden mensen die er minder van weten de verkeerde conclusies 
kunnen trekken. We hebben bijvoorbeeld drie maanden gedaan over de vraag 
of het zin heeft om mondkapjes te dragen. Maar die beslotenheid heeft 
het wantrouwen in de samenleving misschien wel gevoed.'

Het belangrijkste is misschien nog wel dat de zorg meer buffers moet 
hebben in de toekomst, vindt Gommers. 'Maar dat staat of valt met het 
aantal verpleegkundigen en daar bestonden al voor corona ernstige 
tekorten. Het gevolg is dat we heel efficient werken met een minimaal 
aantal mensen. We moeten investeren in het aantrekkelijk maken van het 
werk, met minder administratielast en betere ICT-systemen, zodat 
verpleegkundigen meer tijd krijgen om liefdevolle zorg te geven. Als we 
iets hebben geleerd van Covid-19, dan is dat het belang van 
menselijkheid. Het niet toelaten van familie van patienten op de 
intensive care en het overplaatsen van patienten over grote afstanden, 
dat was vreselijk.'

--------
(c) 2020 Mediahuis