[D66] Gommers kraakt tempo coronabeleid (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #454)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  12 december 2020
Auteur: Niels Klaassen
URL:    
https://www.ad.nl/binnenland/gommers-kraakt-tempo-coronabeleid-als-ik-zolang-twijfel-op-een-ic-is-de-patient-al-overleden~aea672da/


Gommers kraakt tempo coronabeleid: 'Als ik zolang twijfel op
een ic, is de patient al overleden'
------------------------------------------------------------

Het Outbreak Management Team kijkt 'te smal' naar de coronacrisis, de 
centrale patientenspreiding hapert en Nederland anticipeert niet snel 
genoeg op de coronacurve. Dat zegt Diederik Gommers, landelijke 
IC-voorzitter en OMT-lid in een uitgebreid eindejaars-interview met deze 
nieuwssite. 'Harder ingrijpen als de aantallen oplopen en sneller 
versoepelen als het beter gaat.'

Gommers groeide in het voorjaar uit tot een van de bepalende gezichten 
van de coronacrisis. Als voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor 
Intensive Care (NVIC) en afdelingshoofd van de intensive care van het 
Rotterdamse Erasmus-ziekenhuis vertelde hij in de Tweede Kamer en op 
televisie over de massale toestroom van coronapatienten en de dreigende 
'zwarte fase'.

Terugblikkend is hij kritisch over de Nederlandse corona-aanpak. 'We 
hebben heel hard gewerkt, ons best gedaan. Maar het testbeleid had beter 
gemoeten, we keken met te smalle blik naar de crisis, ook binnen het 
OMT. De landelijke patientenspreiding werkt knudde.' Ook vindt het 
OMT-lid dat Nederland sneller moet inspelen op het virus: 'Ik ben een 
ongeduldige intensivist natuurlijk, maar ik snap er niks van: eerst is 
er kabinetsberaad op vrijdag, op zondag in het Catshuis is er weer 
overleg en dan moet het tot dinsdag duren tot er een besluit valt dat 
weer later ingaat. Het virus houdt daar geen rekening mee. Als ik zolang 
twijfel op een IC dan is een patient al overleden.'

De coronapandemie maakte van Diederik Gommers een beroemdheid. 'Als ik 
zeg wat ik vind, valt iedereen daar overheen. Dan denk ik: ho ho, jullie 
hebben mij met z'n allen belangrijk gemaakt'.

Een, twee, drie, hup. Met een vloeiende beweging draaien Diederik 
Gommers en drie collega's een coronapatient om. De man van bijna tachtig 
jaar oud ligt aan de beademing op de intensive care van het 
Erasmus-ziekenhuis in Rotterdam. Hij heeft dagenlang op zijn buik 
gelegen om de druk op de longen te verminderen, nu mag hij even uit die 
kenmerkende covid-ligging. 'We gaan het zuurstof iets terugschroeven, 
hij moet meer zelf gaan ademen', zegt Gommers.

Het is maandagochtend iets na negen uur op de corona-ic. De piek van de 
tweede golf is voorbij, op de vierde verdieping van het Erasmus MC 
heerst een serene rust. Achter de isolatiedeuren liggen vandaag zeven 
coronapatienten aan de beademing op hun buik of rug, verpleegkundigen en 
artsen lopen van kamer naar kamer, mondkapjes, brillen en schorten 
worden per bezoek vernieuwd.

Gommers heeft vandaag weer eens zaaldienst en wandelt op witte 
ziekenhuisklompen door de gang. Dokter Diederik heeft het druk. Niet 
alleen met patienten: zo ongeveer het halve land wil wat van de 
voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care. En die 
zegt niet graag 'nee'. Zijn iPhone trilt voortdurend, soms neemt hij op: 
'Diederik. Ja hoor, dat kan straks. Daaaag!'

Maar eerst zijn eigen ic. Met de twee andere artsen bespreekt hij 
zuurstoftoediening, medicatie, eventueel ontslag of overplaatsing. Dat 
gebeurt in rap tempo. Gommers houdt van snel beslissen. Een patient kan 
nu van de beademing, vindt de intensivist. 'Detuberen dan. En dat moeten 
we snel doen, anders loopt het weer de avond in, moeten we het 
overdragen, wordt het gedoe.'

Het Instagram-account van Diederik Gommers telde in een maand tijd 
384.000 volgers - bijna acht keer zoveel als die van het RIVM. De foto's 
geven ook een aardig inkijkje in zijn priveleven. Weer of geen weer: 
bewegen moet, 12.000 stappen zelfs op deze dag.

Een monotoon waarschuwingssignaal - piep-piep-piep - klinkt geregeld uit 
een van de kamers, als een hartslag afwijkt of als het zuurstofgehalte 
te veel zakt. Panikeren doet niemand, rustig loopt een verpleegkundige 
naar een kamer. Even later zegt deze vrouw met Rotterdamse tongval: 'Hoe 
Diederik het doet? Heel relaxed. Hij draait nog gewoon z'n diensten, 
blijft er rustig onder, doet normaal, het is hem net als ons ook maar 
overkomen.'

Op zijn kantoor, zo'n twintig meter verderop, hoort Gommers daarna via 
Zoom hoe het de patienten vergaat op andere ic-afdelingen. Hij luistert, 
knikt, kijkt op zijn telefoon en krabbelt nog van alles op zijn to 
do-lijst, vandaag gevuld van zeven uur 's ochtends tot tien uur 's 
avonds, met behalve de zaaldienst ook een radio-interview, een gesprek 
met verpleegkundigen uit Brabant, intern overleg en 
beoordelingsgesprekken. 'Ik houd ervan om druk te zijn.'

Ondertussen praat hij met deze site over het jaar 2020, zijn plotselinge 
populariteit (en de soms felle kritiek), het virusbeleid, de politiek, 
onze zorg-na-corona en de soms nare gevolgen van zijn BN'er-schap.


Vooraf even: wat bezielt u om overal aan mee te doen? Een blik op uw 
schema bezorgt je bijna een burn-out.

'Ik vind het fijn om lekker bezig te zijn. Heerlijk. En informeren, 
voorlichting geven, dat hoort erbij. Mensen zitten met veel vragen, die 
probeer ik te beantwoorden. Maar ik zeg echt niet overal 'ja' op. Ik 
kreeg het verzoek om mee te doen aan de Sintshow van Paul de Leeuw en 
All You Need is Love: daar heb ik 'nee' tegen gezegd. En die meneer van 
de Tros, Ivo Niehe, wilde thuis komen filmen. Doen we niet. Ik houd het 
zakelijk. Mijn vrouw is ook streng: de familie blijft er verder buiten.'


Kunt u nog ongestoord over straat?

'Nou, eerder deed ik op zaterdag de boodschappen bij Albert Heijn, dat 
doe ik al een tijdje niet meer. Je wordt herkend ja, maar het gaat 
altijd vriendelijk, niks onaangenaams. Al draaien we nu thuis wel de 
deur op slot. Er ging online een lijst rond met namen en adressen van 
politici en artsen. Daar stond ik ook op. Dan zeg ik thuis: jongens, we 
doen uit voorzorg de deur dicht. Dat is naar. Maar daar blijft het bij.'


De kamer van Gommers staat vol met kaartjes, boeken en zelfs 
schilderijen als blijk van dank en bewondering. Een kind van twee 
stuurde een tekening naar de ic-voorman met 'een heel dikke pluim, ook 
namens mijn moeder', een ingelijst gedicht gaat over 's lands kapitein 
in het oog van de storm, op de kast staat een kaartje met de boodschap: 
'Van mij mag u minister van Volksgezondheid worden'. De heiligverklaring 
hoeft niet zo nodig van de arts, 'maar het is lief toch?'


U wordt als minister getipt door de kaartschrijver. Zou u de politiek in 
willen?

'Nee, dat is niks voor mij. Ik houd van discussieren en zeggen waar het 
op staat. En ik verander van mening als er nieuwe inzichten zijn. Ik 
hoef ook nooit te liegen in mijn huidige rol. In de politiek gaat het te 
veel om beeldvorming, vind ik. Ik probeer op mijn manier te helpen met 
de voorlichting rond corona. En ik gun dat het kabinet ook: waarom 
hebben Rutte of De Jonge geen podcast waarin ze perspectief schetsen? 
Tijdens de persconferenties komen telkens alleen maatregelen, maar er 
komt geen echt verhaal. Ik gun de ministers dat ze meer doen wat ik doe. 
Het is nu allemaal weinig transparant. Er is een routekaart voor 
lockdown-maatregelen, maar hoe we afschalen is niet duidelijk. Ik weet 
niet waarom dat ontbreekt, misschien vrezen ze dat ze met meer uitleg 
ook meer munitie aan de oppositie geven?'


Uzelf zat in het voorjaar nog bij briefings in de Tweede Kamer en bij 
het Catshuis-overleg. Waarom nu niet meer?

'Ik ben een van de medisch-specialisten he, dus het is op zich logisch 
dat ze na de acute fase terugvielen op bestaande structuren en dat de 
voorzitter van het landelijke verdeelpunt voor patienten, mijn baas 
Ernst Kuipers, aanschuift. Tijdens de crisis hebben ze gebruik gemaakt 
van mijn expertise, daar ben ik ook voor bedankt. En heel eerlijk: ik 
vind het ook fijn dat ik niet zo dichtbij het beleid zit, dat geeft me 
veel meer vrijheid mijn eigen mening te geven. Dan zeggen ze: 'Diederik 
roept de ene keer dit, de andere keer dat'. Dat vinden ze maar niks, in 
de politiek moet je vier jaar lang precies hetzelfde vinden. Wij 
doktoren en wetenschappers doen dat niet, we wisselen voortdurend van 
mening als er meer informatie is. En zo ben ik zelf ook heel erg: het 
resultaat telt. Soms draai ik 180 graden in een vergadering, om iets te 
forceren. Ik heb niet een lijn, ik ben meer een kameleon.'


Anderen zeggen: Gommers gaat wel erg snel van optimisme naar pessimisme. 
Eerst zei u: 'we moeten meteen versoepelen, de tweede golf zal 
meevallen' en daarna was het: de lockdown moet strenger, we slaan kerst 
over.

'Inderdaad: ik vind dat we sneller moeten reageren op het virus. Dus 
harder ingrijpen als de aantallen oplopen en sneller versoepelen als het 
beter gaat. Inspelen op de situatie. Ik ben een ongeduldige intensivist 
natuurlijk, maar ik snap er niks van: eerst is er kabinetsberaad op 
vrijdag, op zondag in het Catshuis is er weer overleg en dan moet het 
tot dinsdag duren tot er een besluit valt dat weer later ingaat. Het 
virus houdt daar geen rekening mee. Als ik zolang twijfel op een ic dan 
is een patient al overleden.'


Uw woorden wegen zwaar: als u zegt dat kermissen best open kunnen, is 
dat nieuws. Als u suggereert dat we kerst beter een jaartje kunnen 
overslaan, wordt het een headline.

'Ja en dus moet ik nog beter op mijn woorden letten, waarschuwen mensen 
steeds. Kijk: in deze crisis was er plotseling enorm vertrouwen in de 
arts, toevallig was dat Diederik. Aan het begin vind je het nog spannend 
op televisie of bij de radio, durf je amper wat te zeggen. En nu ben ik 
eigenlijk te ontspannen, dan ben ik te veel mezelf en flap ik er soms 
wat uit. Maar merk je niet dat ik voorzichtiger ben geworden?'


Bij de talkshow Beau zei u nog spontaan dat de politiek corona misbruikt 
voor het vuurwerkverbod, u voorspelde terloops dat Feyenoord in februari 
wel weer met publiek kon spelen.

'Ja, m'n dochter riep ook: pap, wat heb je gezegd over Feyenoord? Soms 
wordt mijn vrouw boos, krijg ik op m'n donder: 'wat heb je nu weer 
geroepen?' Gisteravond hadden we echt even ruzie over die 
kerst-uitspraak. Hoe heet die mevrouw van het CDA, ja Mona Keijzer: die 
werd bij Op1 kwaad dat ik gesuggereerd had om een jaartje geen kerst te 
vieren als vanouds. Die presentator Jort Kelder was ook enorm boos. Dan 
zeg ik: jongens, ik geef een heel genuanceerd interview, lees dat in 
zijn geheel terug, maar het wordt uit zijn verband gerukt. Daar komen 
mijn vrouw en ik dan even niet uit nee.'


Uw oproep om in strenge lockdown te gaan op onze site midden oktober 
wekte ook veel woede, columnisten waren des duivels.

'Toen kreeg ik veel reacties ja: columns, maar ook mailtjes van 
collega's, appjes van vrienden en familie. 'Pas nou op, Diederik.' Maar 
die dag zag ik de aantallen oplopen en dan zit ik daar mee, dan voel ik 
me verantwoordelijk, word ik gebeld door media en zeg ik wat ik vind. En 
dan valt iedereen daar overheen. Dan denk ik: ho ho, jullie hebben mij 
met z'n allen belangrijk gemaakt. Dus Diederik mag alleen wat roepen als 
het in je straatje past? Maar daarna denk ik ook: hebben ze niet gewoon 
gelijk? Dan neem ik me voor om vooral over de ic's te praten, dichtbij 
mezelf te blijven, een tijdje niet naar de tv te gaan.'


Lukt dat?

'Ja, dan neem ik even een tv-pauze. Maar ik ben ook mezelf en dat 
betekent dat ik soms dingen te direct zeg, geen blad voor de mond neem 
en niet politiek correct ben. Daar word ik om gewaardeerd, maar het is 
ook mijn valkuil. Eens in de zoveel tijd vlieg ik uit de bocht, dan ga 
ik over de schreef en moet ik excuses maken. Ik moet vaak 'sorry' zeggen 
in m'n leven.'


Tot maart van dit jaar maakte het voor het grote publiek niets uit wat 
Diederik Gommers (Gorinchem, 1964) vond, zei of deed. Als afdelingshoofd 
van de intensive care in het Erasmus-ziekenhuis was de in het Brabantse 
Udenhout opgegroeide arts alleen onder intensivisten een bekende naam. 
Hij promoveerde in 1998, publiceerde over beademingstechnieken en leidde 
andere ic-artsen op. In 2016 meldde professor doctor Gommers zich als 
voorzitter van de landelijke vereniging voor ic-artsen, de NVIC. 
Kandidaten stonden niet in de rij. 'Dan doe ik het wel', zei Gommers 
volgens een collega.

Plots blijkt die positie cruciaal. In maart kijkt iedereen bezorgd naar 
de intensive cares: stromen ze over? Het aantal nieuwe opnames 
explodeert tot zelfs meer dan honderd per dag, en die weken eind maart 
begin april ontpopt Gommers zich tot onomstreden steunpilaar voor een 
land in angst en onzekerheid.

In de Tweede Kamer en de talkshows hangen politici en presentatoren aan 
zijn lippen als hij zegt dat hij ook niet weet of we het gaan redden, 
dat 'Italiaanse toestanden' dreigen, dat 2400 ic-bedden de kritische 
grens zijn: 'Diederik wekte vertrouwen, zijn eerlijkheid en oprechtheid 
vielen op', zegt broer Joris, ondernemer in de autolease-sector. 'Hoe 
kan dat? Diederik zegt ook: 'ik doe zoals ik in het ziekenhuis doe. Ik 
draai er niet omheen, heb geen politieke agenda'. Dat vinden mensen 
fijn.'

Op sociale media en op straat vereren mensen Gommers als held, tippen 
hem voor een lintje, prijzen het corona-boegbeeld de hemel in. Met 
Erasmus-baas Kuipers krijgt Gommers de eer om het traditionele vaatje 
eerste haring in ontvangst te nemen, Feyenoord-iconen schenken hem een 
speciale aanvoerdersband, en passant bekeert Gommers influencer 
Famke-Louise als zij de viruskritische beweging #ikdoenietmeermee 
aanjaagt. Zijn Instagram-account telt in een maand tijd 380.000 volgers 
- bijna acht keer zoveel als het RIVM. Journalisten en het publiek 
raadplegen Gommers als een orakel, zo wordt op het Binnenhof verbaasd 
geconstateerd.

Wat doen we met kerst? Gommers mag het zeggen. Wanneer is het vaccin 
klaar? Gommers doet een voorspelling. Geven zwangeren corona door aan de 
vrucht? De ic-baas moet het verklaren. Maar ook: wat vindt hij van het 
racisme-debat? En het vuurwerkverbod?

Het had niet veel gescheeld of Gommers zou gevraagd worden commentaar te 
geven op het verhitte grensconflict in Nagorno-Karabach. Maar de arts 
vindt dat hij moet informeren, mensen geruststellen. Daarom werkt hij 
mee aan twee podcasts en zit hij vaak bij tv-shows: aan de landelijke 
talkshowtafels schoven alleen Ab Osterhaus en Ernst Kuipers vaker aan 
dan Gommers.

Daar is het lastig om immuun te blijven voor het vragenvuur over 
van-alles-en-nog-wat en komt er toch een moment dat de sfeer rond de 
nationale knuffelbeer lijkt om te slaan, zag broer Joris: 'In het najaar 
veranderde de teneur wel een beetje. En dan zeggen we het ook tegen 
elkaar he: pas op Diederik, zorg dat je niet te veel op tv komt.'

Diederik Gommers merkt het zelf ook, vertelt hij achter zijn bureau in 
het ziekenhuis. 'Eerst was er alleen maar lof, nu is er ook kritiek. 
Blijkbaar is de houdbaarheidsdatum van Diederik Gommers bereikt ofzo, ik 
weet het ook niet.'


Welk voorval uit 2020 vertelt u over twintig jaar zeker aan uw 
kleinkinderen?

'Dat zijn meerdere momenten. In maart ging ik in het ziekenhuis van 
Bernhoven kijken, daar was het echt crisis. Een gesprek met een van de 
verpleegkundigen kan ik woord voor woord terughalen. Ze waren totaal 
overlopen daar, er lagen heel veel patienten, ze had te weinig tijd om 
even naast de patient te gaan zitten. De families konden ook niet op 
bezoek komen, die eenzaamheid, de hectiek: verpleegkundigen waren zo 
druk dat ze amper naar het toilet konden. De controle was weg. Dat 
maakte enorme indruk.

'Een mooi moment was toen Ernst me belde en zei dat we extra bedden in 
Duitsland konden krijgen, toen sprong ik van opluchting door de kamer. 
Maar ook die zondag dat Rutte boos werd en met zijn hand op tafel sloeg 
in het Catshuis zal ik me blijven herinneren. We hadden discussie over 
de leeftijdsgrens, dat bij enorme beddenschaarste jongeren voor ouderen 
zouden gaan. Ik zei: dat doen we al zo vaak, daar gaan jullie als 
politiek niet over. Werd-ie boos. Maar ik vind dat prachtig: het gaat 
ergens over. En 9 april zal ik nooit vergeten: de dag dat de bocht echt 
genomen was, dat het aantal nieuwe ic-patienten daalde. Dat gevoel! Ik 
voelde me zo verantwoordelijk, code zwart werd reeel, ik sliep slecht 
die week.'


Heeft Nederland de corona-crisis goed aangepakt?

'Nee. Ik denk het niet. We hebben allemaal heel hard gewerkt en 
verantwoordelijkheid genomen, ons best gedaan. Maar het hele testbeleid 
had beter gemoeten, een groot lab hadden we moeten bouwen, de boel snel 
automatiseren. En we keken met te smalle blik naar de crisis, ook binnen 
het OMT. De landelijke patientenspreiding werkt knudde.'


Knudde? In het voorjaar zei u nog: goed dat militairen de regie pakken.

'In de acute crisis was dat nodig, maar nu zit het landelijke 
spreidingscentrum ons soms in de weg. Kijk: wij intensivisten kennen 
elkaar, de lijntjes zijn kort. Normaal gesproken werkt het zo: als ik 
een probleem heb in Rotterdam bel ik collega Armand Girbes van het AMC 
en regelen we het. Sinds het voorjaar zit de landelijke club, de LCPS, 
ertussen en gaat het soms veel stroperiger. Laatst nog moesten we op 
vrijdagavond zelf gaan bellen om twintig patienten geplaatst te krijgen. 
Waardeloos.'


Over het OMT: u zit er zelf ook in.

'Ik heb een paar keer overwogen om eruit te stappen. Sommige leden 
voelden zich te weinig gehoord. Neem die mondkapjes. Wij zeiden al snel: 
'doe dat nou', maar anderen twijfelden dan weer. Bij sneltests zie je 
vergelijkbare discussies: de microbiologen en virologen willen precisie, 
dat snap ik. Een test moet perfect zijn voor hen. Meer praktische artsen 
zoals ik zeggen dan: zet ze in zodra het kan, alles kan helpen. Aan het 
begin ging ik dan ruzie zitten maken, maar dat was de oude Diederik. Nu 
probeer ik het diplomatieker mijn kant op te krijgen, bespreken we het 
OMT soms ook even na in kleiner comite. We hebben ook een paar virtuele 
heisessies gehad, ik vind dat de adviezen nu breder gedragen worden, er 
wordt meer geluisterd.'


Hoe saai wordt 2021 voor Diederik Gommers? Als we massaal gevaccineerd 
zijn en ons oude leven weer begint. Weg sleutelrol.

'Fijn! Als de vaccins goed gaan, zijn we tegen de zomer een aardig eind 
op weg, dan is de boel in Nederland wel opgelost, hoop ik. Het zou 
geweldig zijn als het vaccin er eerder is dan de derde golf. En dan hoop 
ik dat we de intensive care echt op de kaart hebben gezet, dat we 
eindelijk een zelfstandig specialisme worden. Ik verwacht dat er meer 
deuren open gaan, dat we meer onderzoek kunnen gaan doen, meer 
innoveren. Dat vind ik een heerlijk vooruitzicht. Als we maar niet de 
hele zorg weer gaan omgooien. In de politiek hoor je dat nu, maar zo 
slecht deden we het hiervoor niet.'


Niet? Aan alles was tekort: beademingsmachines, testmateriaal, 
beschermingsmiddelen. Ziekenhuizen beconcurreren elkaar, de GGD'en zijn 
eilanden.

'Natuurlijk moet je een crisisdraaiboek hebben en flexibel kunnen 
reageren bij een pandemie. Maar we hoeven echt niet naar standaard 2000 
ic-plekken, no way! Vorig jaar was er al 25 procent leegstand op de 
intensive cares. Mensen vervelen zich dan rot. Dat gaan we echt niet 
doen, daar ga ik voor liggen. Ik hoef niet in de politiek, maar als het 
die kant opgaat, ga ik wat graag in een of andere adviesraad. De zorg is 
waanzinnig goed georganiseerd, ga dat alsjeblieft niet overhoop halen, 
vertrouw op mensen, professionals. Centrale aansturing verlamt, medisch 
leiderschap ligt op de werkvloer.'


Op zijn eigen zaal wordt de beademing van een van de patienten alsnog 
opgeschroefd. De man heeft meer zuurstof nodig dan Gommers en zijn team 
dachten. 'Je maakt een inschatting, je weegt af, je probeert en dan 
blijkt dat het nog niet kan. Dat is ons vak. Mooi toch!?'

--------
(c) 2020 DPG Media B.V.