[D66] RIVM/OMT zit louter te 'hopen' (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #294)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

[Het gaat kennelijk niet om de onvoorspelbaarheid van een virus maar om 
de voorspelbaarheid van RIVM/OMT/VWS]


Bron:   Volkskrant
Datum:  26 augustus 2020
Auteur: Maarten Keulemans
URL:    
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/rivm-topvrouw-aura-timen-dit-is-een-heel-onvoorspelbaar-virus-dat-baart-mij-zorgen~b73f5cef/


RIVM-topvrouw Aura Timen: 'Dit is een heel onvoorspelbaar virus,
dat baart mij zorgen'
----------------------------------------------------------------

Een halfjaar geleden dacht Aura Timen, hoofd van het Centrum Landelijke 
Coordinatie Infectieziektebestrijding, nog dat het zou lukken het 
coronavirus onder controle te houden. Nu mijmert ze over maatregelen in 
de straten van Rotterdam. Hoe kon dat zo gebeuren?


Mevrouw Timen, een halfjaar geleden sprak de Volkskrant u ook. Wuhan was 
in lockdown, het virus dook op in steeds meer Europese landen, en de dag 
na ons gesprek werd het ook voor het eerst in ons land vastgesteld. Toch 
was u optimistisch dat het Nederland zou lukken het virus eronder te 
krijgen.

'Ja, absoluut. Ik weet niet of ik overtuigd was dat we het nieuwe 
coronavirus echt buiten de deur zouden houden. Maar ik dacht dat we het 
konden beheersen. We hadden ook de Mexicaanse grieppandemie gehad, in 
2009. Die bleek te behappen, qua aantallen, qua ziekenhuisopnames, qua 
contactopsporing. We hebben dat maanden volgehouden. Maar dat was nu 
niet aan de orde.'


Waar zat hem dat in?

'Ik denk in de grote aantallen die op ons af kwamen. En het virus heeft 
zich toch heel anders gedragen dan we van coronavirussen wisten. We 
zochten naar mensen met een ernstig ziektebeeld, die waren opgenomen in 
het ziekenhuis. Met een longontsteking, met zuurstoftekort. Dat beeld 
kenden we, van sars en van mers (een dodelijke coronaziekte die sinds 
2012 regelmatig mensen besmet in het Midden-Oosten, red.) Maar hier ging 
het anders. Dit waren vooral mensen met lichte klachten. Zelfs mensen 
zonder klachten.'


U zocht naar ernstig zieke mensen, maar de dragers van het virus waren 
meestal gewoon verkouden.

'Dat had ik niet verwacht. Van gewone verkoudheidscoronavirussen weet 
je: die veroorzaken bijna geen relevante pathologie. Maar hier was een 
virus dat beide gedaantes had. Ernstige ziektegevallen, met patienten 
die verslechteren onder je ogen, die overlijden. Afschuwelijk! En 
tegelijkertijd: personen die helemaal niks mankeren. Dit virus 
veroorzaakt het hele spectrum.'


U had het toch kunnen weten? Een maand eerder besmette een mevrouw uit 
Wuhan diverse cursisten in Beieren. Ook zij had nauwelijks klachten.

'Dan nog denk ik dat wat ons op dat moment te wachten stond, voor 
iedereen onverwacht was. De communis opinio in de medische wereld - van 
internationale collega's, maar ook van de Europese gezondheidsdienst 
ECDC en de WHO - was dat je moest zoeken naar mensen met koorts, en een 
respiratoir ziektebeeld, en een afkomst uit China. Maar bij ons kwamen 
ze uit Italie. De wintersportgebieden. Dat was zo massaal, we werden er 
met zijn allen door verrast. En niet alleen wij. In alle Europese landen 
gebeurde hetzelfde.'

Ze is een paar weken op vakantie geweest, 'SHE'S BACK', staat er in 
grote letters op een tekening op haar kamerdeur. We zien Timen, 
onberispelijk gekapt en gekleed als altijd, terwijl ze met een 
karatetrap het coronavirus aan gruzelementen trapt.

Geen onaardige verbeelding van de voornaamste activiteit die de 
54-jarige arts maatschappij en gezondheid sinds januari van 's ochtends 
vroeg tot 's avonds laat bezighoudt. Als hoofd van het Centrum 
Landelijke Coordinatie Infectieziektebestrijding, secretaris van het 
Outbreak Management Team, en bijzonder hoogleraar aan de VU met het 
bestrijden van pandemieen als leeropdracht, is ze met Jaap van Dissel 
sleutelfiguur in de landelijke coronabestrijding.


Alle ellende even terzijde - is er in de bestrijding ook iets wat we in 
Nederland in vergelijking met andere landen best goed hebben gedaan?

'Ik vind nog steeds dat onze intelligente lockdown een mooie middenweg 
was. Tussen de landen die weinig hebben gedaan, zoals Zweden, en de 
landen die iedereen binnen hebben gehouden. Neem Italie: 64 dagen lang 
mocht niemand naar buiten, behalve om een ommetje te maken of 
boodschappen te doen. Dat hebben we hier toch anders gedaan. En met een 
heel goed resultaat.'


Wat hebben we verkeerd gedaan, denkt u?

'Och, dat weet ik niet, daar komen nog evaluaties van. Massa's 
evaluaties.'


Kom, u zult toch weleens denken: hadden we dit nu maar anders gedaan?

'Je kunt altijd denken: hadden we, met de wijsheid van nu, eerder moeten 
ingrijpen? Hadden we op 21 februari, toen we hoorden dat er een uitbraak 
was in Lombardije, al iets moeten doen? Maar als we toen hadden gezegd: 
alles op slot... Ik weet niet of dat geaccepteerd was door de bevolking. 
Ik vraag me af of de urgentie was doorgedrongen.'


In het publieke debat komen de verpleeghuizen vaak naar voren als 
mislukking. Alle inspanningen waren gericht op de ic's. En intussen 
overleed de helft van alle coronaslachtoffers in de ouderenzorg.

'Eerlijk gezegd weet ik niet of de verpleeghuizen zelf wel meteen 
doorhadden dat ze een probleem hadden, omdat het ziektebeeld ook bij 
ouderen varieert van weinig klachten tot heel ernstig. Het is een heel 
onvoorspelbaar virus. Dat is ook wat mij zorgen baart. Iedere week is er 
weer iets wat je niet verwacht. En het gemak waarmee het virus zich 
verspreidde in omgevingen waar oudere mensen bij elkaar zitten, dat was 
ook zo'n verrassing. En dan zit je ook nog in een geriatrische omgeving, 
waar maatregelen heel lastig zijn. Hoe kun je afstand houden bij ouderen 
die mogelijk dement zijn? Hoe leg je het nut van hoesthygiene uit, het 
belang van handen wassen?'


De kritiek die u trof, was dat uw richtlijn zorgpersoneel afraadde 
mondkapjes te dragen.

'Heb je dat ook ergens gelezen in de richtlijnen?'

Er was nooit een richtlijn die het gebruik van mondkapjes ontraadde, 
legt Timen uit. Alleen een 'handreiking', een advies: draag beschermende 
middelen in het contact met patienten, en bij vluchtig contact zoals het 
aangeven van een kopje thee of werken op anderhalve meter afstand is 
bescherming niet nodig.

'Vanaf het begin hebben we gezegd: van die handreiking kan afgeweken 
worden, want wij kunnen de situatie per instelling niet overzien. Toch 
ontstond er ineens hevige discussie. Misschien hadden we nog sterker 
moeten benadrukken dat de handreiking nog wel vertaald moet worden naar 
de lokale praktijk.'


Er is dus nooit gezegd: verboden mondkapjes te dragen bij kwetsbare 
ouderen. Maar anderzijds had u ook best kunnen adviseren: bescherm 
jezelf nou maar, voor de zekerheid.

'Zeker. Maar dat is met de kennis van nu. Wat we in maart, april dachten 
te weten over het virus is achterhaald door de snelheid waarmee het zich 
bleek te verspreiden.'


Intussen is het virus weer opgelaaid. Had u dat verwacht?

'Ik had in juni mijn team al voorbereid: dit wordt de zomer van de 
clusters. Ik had wel verwacht dat we her en der brandhaardjes zouden 
treffen. Maar de toename is inderdaad heel flink geweest. Dat toont de 
snelheid waarmee het ook weer mis kan gaan, als we de leefregels niet 
goed in acht nemen.'


Wat is momenteel eigenlijk het doel van het coronabeleid? Het virus 
volledig uitbannen? Of het tolereren, zo lang de zorg maar niet 
overbelast raakt?

'In deze fase is het doel het virus zoveel mogelijk terug te dringen, 
daar is geen discussie over mogelijk. Daarvoor zetten we alles op alles, 
daarom doen we zoveel bron- en contactonderzoek, daarom zetten we zoveel 
in op communicatie, daarom testen we.'


Het doel is: naar nul?

'Ik denk niet dat dat lukt. Je moet ook realistisch zijn. Nederland is 
een open land, dus nul besmettingen zul je niet krijgen. Nieuw-Zeeland 
wilde naar nul, dat hebben ze honderd dagen volgehouden. En op dag 102 
hadden ze toch weer een besmetting die ze niet konden traceren. En dan 
is Nieuw-Zeeland nog een eiland, he?

'Ik denk dus: je moet het tot een minimum beperken. De brandhaarden 
opsporen, met de clusteronderzoeken die we doen: waar zit de 
verspreiding, waar loop het uit de hand? Dat willen we indammen.'


En de maatregelen loslaten, terwijl we de kwetsbare mensen goed 
beschermen, is dat ook een optie? We hebben inmiddels ervaring met het 
virus, en medicijnen die enigszins werken.

'Ik denk dat de prijs nog steeds enorm is, als je het virus laat 
rondgaan. Kijk naar Brazilie of de Verenigde Staten: daar zie je die 
prijs. Honderdduizenden doden. Als we in Nederland geen maatregelen 
hadden genomen, had dat tienduizenden extra ic-opnames opgeleverd. Een 
enorme prijs.'


Wat denkt u, stevenen we af op een nieuwe lockdown?

'We zullen zien wat de winter brengt. Ik denk dat we verschillende 
brandhaarden zullen blijven zien. De kunst is om die snel te vinden en 
de kop in te drukken. En of er daarvoor extra maatregelen nodig zijn, al 
dan niet regionaal... ik weet het niet. Ik denk dat we elke keer moeten 
inspelen op wat we zien.'


Het virus grijpt nu vooral om zich heen in grote steden zoals Rotterdam. 
Daar kan geen hek omheen, toch?

'Maar je kunt er wel veel doen aan crowd control. Welke straten vormen 
een risico, kun je daar iets mee, kun je er het verkeer beperken 
bijvoorbeeld? In sommige regio's zijn de burgemeesters proeven met 
mondmaskers begonnen, we zijn benieuwd of dat iets oplevert. En 
misschien kun je je inspanningen richten op bepaalde subgroepen. 
Studenten, jongeren, wijken waar het virus opleeft.'


Wat voor situatie tref ik als ik over een halfjaar weer bij u langskom?

'Ik hoop dat we dan kunnen praten over de voorbereidingen voor een 
vaccinatiecampagne, die dan ergens in de loop van volgend jaar plaats 
zal kunnen vinden. Ja, ik heb geleerd me zorgvuldig uit te drukken.'

--------
(c) 2020 DPG Media B.V.