[D66] In 2021 pas een vaccin: 'Het najaar kan heel taai worden' (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #282)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  15 augustus 2020
Auteur: Chris van Mersbergen
URL:    
https://www.ad.nl/binnenland/in-2021-pas-een-vaccin-het-najaar-kan-heel-taai-worden~aeb8e28e/


In 2021 pas een vaccin: 'Het najaar kan heel taai worden'
---------------------------------------------------------
Nu een vaccin er in 2020 niet lijkt te gaan komen, wacht Nederland een 
'heel taai najaar', vrezen experts.

Waar eerst gehoopt werd dat Nederland eind dit jaar over het 
coronavaccin van AstraZeneca zou beschikken, lijkt dat geen haalbare 
kaart meer. Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid repte vorige week 
tijdens de persconferentie van het kabinet opeens over een vaccin 'in de 
eerste maanden van 2021'.

Het in Oxford ontwikkelde middel kan dit jaar geproduceerd worden, stelt 
een woordvoerder van AstraZeneca. Het vaccin is al 'af' en wordt getest 
op grote groepen mensen. 'We hopen nog steeds dat die tests in september 
of oktober klaar zijn. Maar we kunnen het niet beloven.'

Leonoor Wijnans, vaccinexpert van het Centraal College ter Beoordeling 
van Geneesmiddelen, verwacht niet dat het zo snel zal gaan. En ook 
volgens andere deskundigen heeft het geen zin om op een vaccin in 2020 
te hopen. 'Het was vanaf het begin wel heel optimistisch om dat te 
verwachten, en dat blijkt dus ook', zegt arts-microbioloog Marc Bonten 
van het UMC Utrecht. Immunoloog Ger Rijkers van University College 
Roosevelt in Middelburg noemt het ook 'niet reeel'.

Rijkers verwacht dat we zonder vaccin een 'heel taai najaar' tegemoet 
gaan. 'Nu is het fantastisch weer en drinken we bier op het terras. 
Straks doen we dat binnen. Als we ons daarbij niet aan de regels houden, 
kan het echt uit de hand lopen.'

Ook Bonten is bezorgd. 'We moeten alles wat we nu hebben zo goed 
mogelijk uitvoeren', wijst hij op bijvoorbeeld de afstandsregel en het 
testen en bron- en contactonderzoek door de GGD's. 'Anders kunnen we 
zomaar weer met strengere regels te maken krijgen.'

Lichtpuntje is dat het aantal ziekenhuis- en intensivecareopnames laag 
blijft. Bonten hoopt dat het zo blijft. 'Misschien hebben de ouderen 
geleerd om zich zo te gedragen dat ze minder gevaar lopen. De vraag is 
of je dat in de herfst volhoudt. Jongeren en ouderen scheiden is leuk in 
een wiskundig model, maar in de praktijk niet te doen.'

Rijkers heeft daarom een advies aan iedereen die ervoor in aanmerking 
komt. 'Haal een griepprik. In het najaar en de winter vechten meerdere 
virussen om voorrang. Corona komt daar nu als nieuwkomer bij. Geen goed 
voorteken.'

Minister van Medische Zorg Tamara van Ark sluit niet uit dat er extra 
geld komt voor de zorg bij Prinsjesdag.

--------
(c) 2020  DPG Media B.V.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  15 augustus 2020
Auteur: Chris van Mersbergen
URL:    
https://www.ad.nl/gezond/alles-wat-je-moet-weten-over-het-coronavaccin-in-elf-vragen-en-antwoorden~af3638c5/


Alles wat je moet weten over het coronavaccin in elf vragen
en antwoorden
-----------------------------------------------------------
Op tientallen plekken in de wereld wordt koortsachtig gewerkt aan een 
coronavaccin. Hoe goed gaat dat ons straks beschermen? Is het veilig? En 
wanneer is het er? Elf vragen en antwoorden over het vaccin.


1. Weten we al zeker dat er een vaccin komt dat werkt?

'Nee, dat weten we nog niet', tempert Leonoor Wijnans, senior 
beoordelaar en vaccinexpert bij het College ter Beoordeling van 
Geneesmiddelen (CBG), de verwachtingen. Van de meer dan tweehonderd 
vaccins die wereldwijd worden ontwikkeld, zijn er nu vijf in fase 3, 
waarbij op grote groepen mensen wordt getest. 'Wat we van die vaccins 
weten is dat ons afweersysteem er een reactie op geeft en wat de 
bijwerkingen zijn. Maar we weten nog niet hoe goed de vaccins gaan 
werken, bijvoorbeeld bij risicogroepen, of hoelang ze werken. Ook moeten 
we meer inzicht krijgen in de veiligheid.'

Bij de fase-3-tests, die aan de gang zijn in landen als Brazilie, 
Zuid-Afrika en de VS, krijgt een grote groep mensen het vaccin 
toegediend en een andere groep een placebo (een niet werkzaam middel). 
Uiteindelijk moeten genoeg mensen uit beide groepen het virus oplopen om 
te zien of het werkt, en hoe precies. Hoelang dat duurt, ligt aan de 
hevigheid waarin het virus woedt in de testregio's. Wijnans: 'Pas als de 
resultaten van fase 3 beschikbaar zijn, kunnen we iets zinnigs zeggen.'


2. Hoeveel bescherming zal een vaccin straks bieden?

De heilige graal voor vaccinmakers is een middel ontwikkelen dat 
volledige immuniteit geeft. 'Dat betekent', zegt moleculair viroloog 
Marjolein Kikkert van het LUMC in Leiden, 'dat er geen virusgroei meer 
is in het lichaam, dat je geen ziektesymptomen meer hebt en je geen 
andere mensen kunt besmetten.'

Bij coronavirussen is het volgens Kikkert relatief eenvoudig om een 
vaccin te ontwikkelen dat 'in elk geval iets van bescherming' geeft. 
'Maar het is zeer de vraag of we op zo'n korte termijn in de buurt komen 
van die totale immuniteit.'

Dat denkt Leonoor Wijnans (CBG) ook. 'Het lijkt mij heel hoog gegrepen. 
We zien dat een natuurlijke corona-infectie bij mensen met milde 
klachten leidt tot een beperkte opbouw van antistoffen in het 
afweersysteem. Het kan zijn dat een vaccin het beter doet, maar het is 
lang niet zeker.'

De meest realistische verwachting is misschien wel dat er een vaccin 
ontwikkeld wordt dat heftige ziekteverschijnselen bij een deel van de 
gevaccineerden afzwakt.


3. Hoelang zijn we straks na vaccinatie beschermd?

Dat is moeilijk te zeggen, want er is nog niet eens een vaccin. Van 
andere coronavirussen is het bekend dat iemand die ziek is geweest na 
verloop van tijd zijn immuniteit weer verliest, zegt Kikkert. 'Of dat 
ook bij een vaccin zo is, weten we niet. Je kunt de reactie van het 
lichaam op een virus niet zomaar vergelijken met de reactie op het 
vaccin.'

Toch is het goed mogelijk dat ook na vaccinatie de immuniteit weer 
daalt. Maar dat de antistoffen afnemen, betekent niet dat ons lichaam 
het virus volledig 'vergeet' en bij een volgende infectie weer net zo 
ziek wordt. Wijnans: 'Het kan zo zijn dat het lichaam bij een tweede 
infectie zegt: 'He, dit virus ken ik', en heel snel zelf een enorm leger 
antilichamen produceert. Dat zou mogelijk voldoende kunnen zijn om een 
tweede infectie te stoppen.'

Hoelang een vaccin bescherming biedt, weten we waarschijnlijk nog niet 
als het in Nederland 'op de markt' komt. Kikkert: 'Dat wordt niet getest 
in de proeven die nu lopen, simpelweg omdat we de tijd niet hebben. Nu 
wordt onderzocht of een vaccin werkt. Hoelang het werkt, dat ontdekken 
we later pas.'


4. Heeft iemand die op de intensive care heeft gelegen en is hersteld 
van corona, ook nog een vaccin nodig?

'Dat is de vraag', zegt moleculair viroloog Kikkert. 'Iemand die van de 
ic komt, is heus stevig immuun. Dus je mag verwachten dat hij in elk 
geval een tijd niet gevaccineerd zal hoeven worden. Hoelang, dat weten 
we nog niet precies.'


5. Klopt het dat ouderen moeilijker te beschermen zijn dan jongeren?

Kikkert: 'Dat klopt. Natuurlijk is iedere oudere verschillend, maar 
gemiddeld zie je dat het lichaam slijt en het immuunsysteem ook. Dat 
maakt het moeilijker om ouderen immuun te krijgen tegen een ziekte. Het 
kan helpen om een vaccin bij ouderen meerdere malen toe te dienen, met 
een aantal weken ertussen.' Wijnans: 'Of een hogere dosering.'


6. Kunnen we dan niet beter de fitte Nederlanders vaccineren, in plaats 
van de ouderen?

Dat ligt onder meer aan het vaccin dat straks als 'winnaar' uit de bus 
komt. De keuze wie als eerste gevaccineerd wordt, ligt bij de minister 
van Volksgezondheid, die daarbij advies krijgt van de Gezondheidsraad. 
Het ideaalplaatje is nog steeds dat ouderen (en andere kwetsbaren) 
straks als eersten in de rij komen. Zij waren het immers die dit 
voorjaar in groten getale in het ziekenhuis belandden, niet de jongeren.

Maar dan moeten er wel genoeg doses vaccin beschikbaar zijn voor al die 
mensen. En, ook niet onbelangrijk: het zal een vaccin moeten zijn dat 
juist bij ouderen en kwetsbaren genoeg resultaat geeft. Want stel dat 
het veelbelovende Oxford-vaccin dat door het kabinet is aangekocht, 
alleen werkt bij jonge en fitte Nederlanders, moet je het dan maar in de 
prullenbak gooien? 'Je kunt er dan voor kiezen om alleen die groep te 
vaccineren, of mensen die in de zorg werken', beaamt Leonoor Wijnans. 
'Maar let op, zij zouden dan nog steeds het virus kunnen verspreiden, 
dat ligt echt aan de kwaliteit van het vaccin. Dus dan zou je de ouderen 
nog steeds niet beschermen.'


7. Bevat een vaccin dat wordt goedgekeurd nog addertjes onder het gras?

Met een duur klinkend Engels woord noem je het enhancement: dat mensen 
die gevaccineerd zijn tegen een virus juist heftiger reageren op dat 
virus, en veel zieker worden. Uit het verleden is een aantal voorbeelden 
bekend, zegt Kikkert, zoals dengue (knokkelkoorts). 'Maar mede daardoor 
hebben we behoorlijk veel informatie over waar je op kunt letten. We 
begrijpen dat steeds beter, waardoor we het redelijk uit kunnen 
sluiten.'

Toch blijft het een zorg, zegt CBG-beoordelaar Wijnans. 'Het wordt tot 
nu toe heel goed gemonitord in alle vaccinstudies die we zien. Tot nu 
toe zijn er geen aanwijzingen dat het optreedt. Maar dat zegt niet 
alles, het stelt ons nog niet helemaal gerust. Als in de studies onder 
mensen die nu worden uitgevoerd, blijkt dat proefpersonen met het vaccin 
vaker of heftiger ziek worden dan diegenen zonder het vaccin, dan worden 
de studies meteen stopgezet.'

Ook nadat een vaccin is goedgekeurd, zou het kunnen dat sommige mensen 
niet zo reageren op het middel als verwacht en gehoopt. Wijnans: 'Er 
zijn altijd onzekerheden. Als miljoenen mensen een vaccin krijgen, kan 
het bij een paar mensen nog altijd verkeerd uitpakken. Mocht er 
aanleiding voor zijn, dan wordt er door gezondheidsautoriteiten meteen 
ingegrepen.'


8. Kan het virus muteren (veranderen), waardoor een vaccin waardeloos 
blijkt?

Wijnans: 'Er zijn mutaties, dat is de natuur van virussen. Maar die 
lijken tot nu toe geen effect te hebben op de vaccins die ontwikkeld 
worden. Het griepvirus is wat dat betreft veel slordiger, dat verandert 
elk jaar zodanig dat er steeds een nieuw vaccin moet worden gemaakt. Dat 
lijkt bij Covid-19 minder snel nodig.'


9. Is de vaccinatiegraad belangrijk?

'Die is altijd belangrijk', zegt Marjolein Kikkert. 'Hoe meer mensen er 
rondlopen die niet gevaccineerd zijn, hoe groter de kans is dat je het 
virus oploopt.'

Bij corona is het echter niet waarschijnlijk dat heel snel 
groepsimmuniteit wordt bereikt. Het lijkt niet reeel dat Nederland met 
de eerste vaccinaankopen meteen genoeg doses voor de gehele bevolking in 
huis haalt. Bovendien is het de vraag hoeveel mensen zich durven wagen 
aan een vaccin dat in recordtijd is ontwikkeld.


10. Hoe weet ik zeker dat het vaccin straks veilig is?

We hebben het volgens kenners kleine risico van enhancement al benoemd. 
Maar als je bedenkt dat het ontwikkelen van een vaccin normaal gerust 
vijftien jaar duurt, waarom zou je een razendsnel gemaakt coronavaccin 
straks dan vertrouwen? Kikkert kan het zich wel voorstellen, dat mensen 
in elk geval kritisch zijn op een toekomstig vaccin. 'Het gaat heel 
hard. Zo hard, dat je denkt: gebeurt het wel secuur genoeg? Maar ik 
blijf benadrukken: we hebben in Europa heel strenge regels. Daar valt 
echt niet op af te dingen. Aan al die regels moet worden voldaan, 
voordat een vaccin wordt toegelaten.'

Leonoor Wijnans is namens het CBG betrokken bij de beslissing of vaccins 
op de Europese markt worden toegelaten. Ze vindt het heel belangrijk dat 
Nederlanders een ding goed begrijpen. 'Ondanks de snelheid is het niet 
zo dat we lagere eisen stellen. De ontwikkelaars gaan sneller en wij 
proberen daarin als autoriteiten mee te denken. Maar onze beoordeling is 
hetzelfde, we doen geen concessies, geen enkele. We willen dezelfde 
studies hebben en die moeten worden uitgevoerd onder evenveel mensen. Ik 
snap dat mensen kritisch zijn. Dat zijn wij ook. Sterker: het is ons 
beroep.'

Straks, als de data er zijn, zullen autoriteiten als het CBG er 
transparant over zijn, belooft Wijnans. 'Dan laten we alles zien: hoe 
goed werkt het, bij hoeveel procent van de mensen, wat zijn de 
bijwerkingen, wat de onzekerheden? Dan kan iedereen zijn of haar eigen 
afweging maken. Ik hoop dat mensen dan snappen waarom we een vaccin 
goedkeuren, en daarop durven vertrouwen. Nu is dat moeilijk, want er is 
geen vaccin.'

In Nederland gebeurt vaccinatie overigens op vrijwillige basis. Wie het 
niet vertrouwt, hoeft geen vaccin te nemen.


11. Wanneer is er een vaccin?

De ontwikkelaars van het door Nederland aangekochte Oxford-vaccin hebben 
goede hoop dat zij nog dit jaar hun middel op de markt kunnen brengen. 
Eerder spraken zij zelfs over september of oktober. Maar volgens Leonoor 
Wijnans, die de verschillende vaccintrajecten in de wereld op de voet 
volgt, is dat echt te ambitieus. 'De belangrijkste factor is de vraag 
wanneer er genoeg mensen in de onderzoeksgroepen besmet raken met het 
coronavirus, om te kijken of het vaccin werkt. Daarna moeten de 
resultaten worden beoordeeld en kunnen wij als autoriteiten beslissen of 
het vaccin wordt toegelaten op de Europese markt. Die beoordeling zullen 
wij natuurlijk zo snel mogelijk maken. Maar: wel heel zorgvuldig.'

Dus of er dit jaar al een vaccin is? Het lijkt onwaarschijnlijk. 
Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid hintte vorige week tijdens 
een persconferentie al op de 'eerste maanden van 2021', waar hij eerder 
nog sprak over eind dit jaar.


Rusland heeft als eerste ter wereld een vaccin geregistreerd tegen het 
coronavirus. Dat heeft de Russische president Vladimir Poetin afgelopen 
dinsdag bekendgemaakt.

--------
(c) 2020 DPG Media B.V.