[D66] GGD: Klimaatplannen mogelijk schadelijk voor gezondheid

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Algemeen Dagblad
Auteur: Sander van Mersbergen
Datum:  22 oktober 2019
URL:    
https://www.ad.nl/binnenland/ggd-klimaatplannen-mogelijk-schadelijk-voor-gezondheid~a0a18202/


GGD: Klimaatplannen mogelijk schadelijk voor gezondheid
-------------------------------------------------------

De Nederlandse GGD's vragen aandacht voor de gezondheidseffecten van het 
klimaatbeleid. In een brief aan minister Wiebes (Klimaat, VVD) schrijven 
ze dat er vooral risico's bestaan bij de bouw van windmolens en 
biomassacentrales en bij de verduurzaming van huizen.

Tien regionale GGD's reageerden per brief op het klimaatplan, waarin de 
hoofdlijnen van de duurzaamheidsplannen tot en met 2030 staan 
beschreven. Nederland wil fors inzetten op het opwekken van duurzame 
energie, via windmolens, zonnepanelen en biomassa.

De GGD's stellen dat er meer aandacht moet komen voor de effecten van 
deze vormen van energie op de gezondheid van mensen. 'We weten uit 
onderzoek bijvoorbeeld dat omwonenden van windmolenparken geluidshinder 
ervaren', zegt Arthur van Iersel, senior adviseur bij de overkoepelende 
GGD. 'Daar moet het rijk rekening mee houden.' Volgens Van Iersel is het 
echter 'niet altijd de eerste natuur' van de overheid om het effect op 
de gezondheid mee te wegen in het beleid.

Misschien nog wel zorgelijker is de situatie rond biomassa. Daarmee 
heeft Nederland grootse plannen. Binnen een paar jaar komen er liefst 
628 biomassa-installaties, bleek onlangs uit een inventarisatie van deze 
site. Daarvoor heeft de overheid 11,4 miljard euro subsidie 
gereserveerd.


Hout verbranden

Begin deze maand zeiden Europese wetenschappers al dat biomassa, het 
verbranden van hout in centrales, helemaal niet duurzaam is. De GGD 
stelt nu dat het ook volstrekt onduidelijk is wat het met de 
luchtkwaliteit doet. 'De ervaringen met grootschalige biomassa zijn 
beperkt. We weten niet precies hoe groot de uitstoot is en waar die 
neerslaat. Dat moet je van tevoren weten. Je kunt beter vooraf goed 
nadenken, dan achteraf spijt krijgen van de dingen die je hebt gedaan.'

Dat geldt ook voor de verduurzaming van huizen. Als Nederland inderdaad 
overgaat tot het installeren van honderdduizenden warmtepompen, moeten 
we er volgens de GGD wel voor zorgen dat die dingen niet te veel herrie 
maken. Dat soort vereisten ontbreekt volgens Van Iersel nog.

In hun brief stellen de GGD's overigens ook dat klimaatbeleid in het 
algemeen wel bijdraagt aan de gezondheid van mensen. Maatregelen om het 
verkeer schoner te maken worden bijvoorbeeld hartstochtelijk 
toegejuicht.


Biomassa-angst

Ondertussen brokkelt het imago van biomassa als bron van duurzame 
energie langzaam af. Werden er eerst al vraagtekens gezet bij de 
duurzaamheid van het opstoken van hout, nu blijkt ook het effect op de 
luchtkwaliteit volstrekt onduidelijk.

Ook onder burgers neemt de angst voor de gevolgen langzaam maar zeker 
toe. Op tal van plekken waar een grote centrale gebouwd gaat worden, 
verenigen omwonenden zich om een vuist te maken tegen de plannen. 
Protesten zijn er onder meer in Amsterdam, Arnhem, Cuijk, Diemen en 
Nijmegen. Er is zelfs al een landelijk actiecomite, de Nederlandse 
Federatie Tegen Biomassacentrales.

In 2016 klaagden inwoners van Zwolle, die toen al een biomassacentrale 
in hun wijk hadden, over de effecten. Er zouden bijna dagelijks grote 
rookwolken en fijnstof vrijkomen. 'Ik heb gigantische hoofdpijn, heb het 
benauwd en ben kortademig', stelde een bewoonster tegenover De Stentor.

Zorgen over biomassa zijn niet uit de lucht gegrepen, stelt de GGD 
desgevraagd. Eerder pleitte het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en 
Milieu (RIVM) ook voor meer onderzoek. 'Bij kolen en gas kennen we het 
effect. Dat weten we bij biomassa nog niet. We hebben niet veel ervaring 
met grote centrales', zegt Van Iersel.


Broeikasbom

Dat er uitstoot is, staat vast. Europese wetenschappers, verenigd in de 
EASAC, stelden eerder deze maand zelfs dat er komende jaren een enorme 
'broeikasbom' ontploft als we massaal hout gaan verstoken. Bij de 
verbranding zouden zelfs meer broeikasgassen vrijkomen dan bij 
steenkool, omdat hout geen efficiente brandstof is.

Waar die uitstoot precies effect heeft, is een vraag waar we het 
antwoord nog niet op weten, stelt Van Iersel. Zijn het vooral omwonenden 
die er last van hebben, of beinvloedt een biomassacentrale de 
luchtkwaliteit in een groter gebied? 'Kijk maar naar stikstof', zegt de 
senior adviseur. 'Ook daar blijkt uit onderzoek dat dat niet allemaal in 
de buurt neerdaalt, maar dat ook een deel in het buitenland 
terechtkomt.'

De GGD is niet per se voor of tegen biomassa of andere methoden van 
energieopwekking. 'Maar we moeten wel weten wat precies de effecten op 
de gezondheid zijn. Stel dat biomassacentrales echt heel schadelijk 
zijn, dan heb je twee opties. Of je moet ze niet bouwen, of je neemt 
maatregelen om de schadelijke effecten te beperken. Het belangrijkste is 
dat je vragen stelt en daar antwoorden op verzint.'


Uiterst waardevol

Voorlopig lijkt het kabinet niet van zins die vragen rond het opwekken 
van biomassa te willen stellen. Staatssecretaris Wiebes liet begin deze 
maand weten het beleid - waarin 11,4 miljard is vrijgemaakt voor het 
subsidieren van nieuwe centrales - niet bij te stellen. 'Er zijn 
allemaal wetenschappers die allemaal dingen beweren', zei hij in reactie 
op het EASAC-rapport. 'Dat is uiterst waardevol, maar uiteindelijk 
moeten we in Europees verband zien of dat iets betekent.'

Ook in de Tweede Kamer bestaat nog steeds voldoende steun voor biomassa. 
Alleen enkele oppositiepartijen willen er vanaf. Nederland heeft de 
biomassacentrales hard nodig om de duurzame doelen te halen, stelt het 
kabinet. Officieel geldt energie uit houtstook nog steeds als duurzame 
energie.

Tien GGD's pleitten er in een brief voor om in elk geval meer aandacht 
te schenken aan de mogelijke gezondheidseffecten. Het betreft de 
regionale afdelingen in Brabant, Gelderland, Zuid-Holland, Utrecht, 
Zeeland en IJsselland. Ze reageerden op een internetconsultatie van de 
Rijksoverheid, waarin burgers en organisaties hun visie mochten geven op 
de klimaatplannen van het kabinet.

De gezondheidsdiensten roepen minister Wiebes op om de ministeries van 
Volksgezondheid en Infrastructuur en Waterstaat nauw te betrekken bij de 
ontwikkeling van zijn plannen. Op lokaal niveau kan de GGD zelf een 
belangrijke rol spelen in het belichten van gezondheidsaspecten bij 
klimaatmaatregelen, stellen ze in hun brief.

--------
(c) 2019 Persgroep