[D66] Complotten? Kiezers van FvD, PVV en 50Plus zweren erbij

Sat Oct 5 12:28:32 CEST 2019

Bron:   Trouw
Datum:  5 oktober 2019
Auteur: Wendelmoet Boersema en Romana Abels
URL:    
https://www.trouw.nl/binnenland/complotten-kiezers-van-fvd-pvv-en-50plus-zweren-erbij~b2138a0d/

Complotten? Kiezers van FvD, PVV en 50Plus zweren erbij
-------------------------------------------------------
Kiezers van populistische partijen zijn beduidend vatbaarder voor 
samenzweringstheorieen dan die van PvdA, GroenLinks en D66.

Onder kiezers van de PVV, Forum voor Democratie en 50Plus is het geloof 
in complottheorieen het grootst. Hoger opgeleiden geloven gemiddeld 
minder in samenzweringen, maar een hoogopgeleide FvD'er nog altijd meer 
dan een laagopgeleide D66'er.

Het zou zomaar kunnen dat u niet gelooft wat hier staat. Traditionele 
media hebben tenslotte de neiging zaken achter te houden. Of mee te 
werken aan een vooropgezet plan waarbij de burger via media, kunst en 
onderwijs allerlei linkse ideeen krijgt opgedrongen. Het onderzoek van 
Trouw, waaruit blijkt dat onder de aanhang van populistische partijen 
het samenzweringsgeloof een vruchtbaarder bodem vindt dan onder kiezers 
van PvdA, GroenLinks en D66, is uitgevoerd door Kieskompas.

Was dat niet het onderzoeksbureau opgezet door politicoloog Andre 
Krouwel, een PvdA'er? Nou dan.

De onderzoekers kozen dertig gangbare complottheorieen die vooral op 
sociale media de ronde doen. Ze toetsten vervolgens de mate waarin 
Nederlanders hierin geloven, van heel waarschijnlijk naar heel 
onwaarschijnlijk. Meer dan 4000 mensen vulden in augustus een 
vragenlijst in. De antwoorden zijn vervolgens zo gewogen dat ze 
representatief zijn voor de Nederlandse bevolking.

Uit het onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat ruim een op de zes 
Nederlanders (17 procent) het (helemaal) eens is met de bewering dat 
traditionele media alleen nieuws brengen als de overheid daarmee akkoord 
is. Onder Forum- en PVV-aanhang stijgen deze percentages naar 40 en 49 
procent. De helft van de Nederlanders vindt het (heel) waarschijnlijk 
dat illegale activiteiten van politici in de doofpot worden gestopt. Nog 
sterker is deze uitslag bij de kiezers van de Partij voor de Dieren (61 
procent), van de SP (68), 50Plus (74), FvD (85) en PVV (86 procent).

Geloof licht gedaald

Naar een tiental van de onderzochte complotten is in 2013 ook onderzoek 
gedaan door Kieskompas. Daaruit blijkt dat het geloof in complotten over 
het algemeen licht is gedaald, ook onder de aanhang van populistische 
partijen. Zo vond in 2013 een op de vier Nederlanders het (heel) 
waarschijnlijk dat politici vaak banden hebben met het criminele 
circuit. Nu vindt 19 procent dat.

Die daling is verrassend en niet altijd goed verklaarbaar, volgens een 
van de onderzoekers Jan-Willem van Prooijen, al is het afgenomen geloof 
(van 36 naar 26 procent) dat klimaatonderzoekers de opwarming van de 
aarde bewust overdrijven, wellicht verklaarbaar door meer aandacht voor 
het fenomeen.

Complottheorieen zijn door het toegenomen sociale mediagebruik wel 
steeds zichtbaarder voor iedereen, aldus VU-psycholoog Van Prooijen, met 
wie vandaag in de Verdieping een interview staat.

Verder geldt als voorspellende factor: hoe meer diploma's, hoe minder 
samenzweringsgeloof. Dat effect treedt bij alle partijen en bij de 
meeste onderzochte complotten op. Desondanks springt Forum voor 
Democratie eruit: ook onder de hoogopgeleide achterban is de 
bevattelijkheid voor complotten groot.

Zo denkt 41 procent van de hoogopgeleide aanhang dat de farmaceutische 
industrie met opzet het bewijs over de gezondheidsrisico's van vaccins 
achterhoudt. Onder laagopgeleide kiezers van alle andere partijen is dit 
percentage flink lager, op PVV en 50Plus na.

Plaatje: geloven in complottheorieen. per partij
https://images2.persgroep.net/rcs/-nOKVQCDIWEx4f98NDbqlSNYKCs/diocontent/157886959/_fitwidth/763?appId=93a17a8fd81db0de025c8abd1cca1279&quality=0.8

Onder alle partijen geven de zogenoemde 'oudere jongeren' tussen 45 en 
54 jaar het makkelijkst toe aan samenzweringsdenken. Vrouwen in het 
algemeen iets meer dan mannen, maar dat scheelt niet zo veel. De aanhang 
van de grootste regeringspartij, de VVD, eindigt in het onderzoek in de 
middenmoot. Alleen de bewering 'De VVD is al jaren niet meer de grootste 
partij, maar blijft uitsluitend aan de macht door steun en geld van 
multinationals' gelooft 'slechts' 4 procent van de VVD-kiezers.

Populisme en complotdenken horen bij elkaar

Voor aanhangers van samenzweringstheorieen zijn het gouden tijden. Ook 
krijgen ze brandstof vanuit de actualiteit. Voor politici is het lastig 
strijden tegen samenzweringsdenken. Dankzij internet en het nog altijd 
groeiende gebruik van sociale media kunnen ze elkaar makkelijker 
ontmoeten dan ooit, virtueel of live. Zoals de 'flat-earthers', mensen 
die geloven dat de aarde plat is, die vorige week vanuit alle streken 
van de aardbol in Amsterdam bijeenkwamen. Of de Ufo-gelovers op Facebook 
die deze zomer massaal 'Area 51' in Nevada wilden bezoeken, waar ze 
denken dat de Amerikaanse overheid buitenaardse wezens verstopt. Ruim 5 
procent van de Nederlanders gelooft dit ook, blijkt uit het onderzoek 
van Kieskompas.

De onderzoekers (zie kader onderaan voor de verantwoording) constateren 
dat kiezers van populistische partijen bevattelijker zijn voor 
samenzweringsdenken dan de aanhang van partijen als PvdA, GroenLinks en 
D66. De dertig onderzochte complotten gaan over thema's als: wie heeft 
de werkelijke macht in de wereld, wie zit er echt achter aanslagen en 
moorden, over welk nieuws wordt (niet) geschreven. Ook zijn er een 
aantal 'gouwe ouwe' opgenomen, zoals de maanlanding die in scene zou 
zijn gezet, het geloof in ufo's en aliens of de aanslagen van 9/11 die 
eigenlijk het werk zouden zijn van de Amerikaanse overheid.

Een aantal gangbare complottheorieen zijn ontsprongen naar aanleiding 
van een eenmalige nieuwsgebeurtenis, zoals de moord op Pim Fortuyn. 
Vijftien procent van de Nederlanders acht het (heel) waarschijnlijk dat 
deze politicus in 2002 vermoord is in opdracht van politieke leiders van 
gevestigde partijen, een krappe tien procent gelooft dat de 
opdrachtgevers in Brussel zaten. Dat de van grootschalig misbruik 
verdachte miljardair Jeffrey Epstein in de gevangenis de hand aan 
zichzelf sloeg, is voor een krappe kwart van de Nederlanders niet te 
verkroppen. Zij denken dat hij (heel) waarschijnlijk is vermoord door de 
politieke elite, omdat hij te veel van hen wist.

Ook incidenten in de actualiteit, zoals het corruptie-onderzoek naar 
twee Haagse wethouders deze week, fungeren waarschijnlijk als brandstof 
voor complottheorieen, in de zin dat kwesties als illegale activiteiten 
of corruptie onder politici een patroon vormen.

Plaatje:
https://images0.persgroep.net/rcs/o7RFK-uk9wiby8MmINz1zAq29h8/diocontent/157886963/_fitwidth/763?appId=93a17a8fd81db0de025c8abd1cca1279&quality=0.8

Stralingsgevaar

Binnen de aanhang van politieke partijen is daarnaast een duidelijke 
tweedeling te zien tussen hoger en lager opgeleide kiezers, die laatste 
hebben meer kans te geloven in samenzweringen. Toch zijn meer diploma's 
in dit opzicht niet zaligmakend. Vooral hoogopgeleide aanhang van Forum 
voor Democratie, de partij van Thierry Baudet, is complotgevoelig.

Deze relatieve nieuwkomer in het Haagse landschap heeft een paar van de 
onderzochte beweringen tot partijpolitiek gemaakt, in navolging van de 
PVV. Zo strijdt de partij volgens haar eigen website tegen de 
manipulatie door de media, met name de publieke omroep. De bewering 'er 
bestaat een vooropgezet plan om via media, kunst en onderwijs en 
allerlei andere invloedrijke instituties de samenleving linkse ideeen op 
te dringen' vindt weerklank bij 23 procent van de bevolking; bij 
PVV-aanhang loopt dit op tot 66 procent, bij Forum tot 76 procent. Ook 
SGP-kiezers (71 procent) sluiten zich hier bij aan.

Gezondheidskwesties zijn ook een goede bron van samenzweringsgeloof. Zo 
denkt een kwart van de Nederlanders dat het (heel) waarschijnlijk is dat 
de overheid - geholpen door telecombedrijven - de gevaren van de 
straling van mobiele telefoons achterhoudt. Ruim 22 procent denkt dat 
dit ook geldt voor de gezondheidsrisico's van vaccins. Dergelijke 
uitslagen weerspiegelen de weerstand die de overheid ondervindt bij 
pogingen de vaccinatiegraad te verhogen, of bij het uitbreiden van 
zendmasten. Verder acht 89 procent het (heel) onwaarschijnlijk dat de 
overheid vliegtuigen de lucht instuurt om met chemische stoffen de 
bevolking te verdoven.

Hagedismensen

Tot slot is een deel van de onderzochte beweringen terug te voeren op 
soms eeuwenoud complotdenken dat antisemitische varianten kent, zoals de 
bewering dat een klein groepje bankiers de controle over de 
wereldeconomie heeft om zichzelf te verrijken. Hier is 34 procent van de 
Nederlanders het (helemaal) mee eens, tot meer dan de helft van de 
kiezers van de 50Plus, PVV en Forum.

Een aparte uitslag laat de bewering zien 'Politici proberen de 
oorspronkelijke bevolking van ons land te vervangen'. Alleen de 
Forum-aanhang (48 procent, zowel hoog als laagopgeleid), PVV-kiezers (20 
procent van de hoogopgeleide, 40 procent bij de laagopgeleide) en de 
laagopgeleide SGP-kiezer (18 procent) is hier bevattelijk voor. Deze 
'omvolkingstheorie' wordt ook aangehangen in extreem-rechtse kringen. Zo 
liet de schutter van de moordpartij in twee moskeeen in Nieuw-Zeeland, 
waarbij in maart 51 doden vielen, een manifest na met de titel 'The 
great replacement'.

Het zal niet verbazen dat vaak dezelfde mensen in meerdere, verwante 
complotten geloven. Ook dit hebben de onderzoekers kunnen vaststellen. 
Wie denkt dat de farmaceutische industrie met opzet ziektes verspreid om 
medicijnen te verkopen (14 procent van de Nederlanders), gelooft in 
grote meerderheid ook dat achter de financiele crisis van 2008 de lange 
arm van internationale bankiers steekt (17 procent).

Het zeer kleine groepje dat in aliens gelooft en dat hagedis-achtige 
wezens de echte machthebbers van deze planeet zijn (toch nog 1,7 procent 
van de Nederlanders), is zeer waarschijnlijk bereid ook alle andere 
complottheorieen voor waar aan te nemen.

Kamerleden over complotdenkers in hun mailbox

Michiel van Nispen, SP-Kamerlid herkent het wel: mensen die hem mailen 
maar bij wie de problemen en de verhalen 'veel verder gaan dan je zelf 
kunt verzinnen'. Aangezien hij zich bezighoudt met justitie en de 
rechtspraak, gaan dergelijke mails vaak over de misstanden binnen het 
ministerie van justitie en veiligheid. 'Mensen hebben vaak een goede 
aanleiding om te denken dat ergens een doofpot is geweest. Er is 
natuurlijk het een en ander gebeurd op dat ministerie.' De grote 
meerderheid van de mailers heeft een reeel verzoek om hulp aan het 
Kamerlid. 'Maar soms koppelen ze hun persoonlijke probleem aan het 
bestaan van een doofpot.' Van Nispen wil dat mensen zich door zijn 
antwoord op dergelijke 'doofpotmails' gehoord voelen. 'Ze zitten vaak 
zwaar in het nauw. Maar geruststelling lukt niet altijd. Ik ben ook 
eerlijk: ik heb de mogelijkheid en de middelen niet om alles tot op de 
bodem uit te zoeken.'

Ook Jessica van Eijs, D66-Kamerlid krijgt mails van complotdenkers. 'Die 
krijgt ieder Kamerlid. Vaak zijn ze afkomstig van verwarde mensen'. Als 
er geen touw aan vast te knopen is, of ze komen vijf keer per dag, gaan 
ze de prullenbak in. Iets anders is het wantrouwen dat Van Eijs vaak 
ontmoet over 'de politiek'. 'Ze denken dat wij aan touwtjes lopen. Dat 
we voortdurend omgekocht worden. Een soort cynisme dat gevoed wordt door 
incidenten, zoals laatst die poging van de tabaksindustrie om een 
GroenLinks-Kamerlid in te lijven.' Van Eijs gaat graag in gesprek als 
kiezers haar hierop aanspreken. 'Dan kun je er iets tegenover stellen. 
Bij mij gaan altijd de alarmbellen rinkelen als mensen het of zwart, of 
wit zien. Zaken liggen altijd genuanceerd. Typisch D66, ja.'

Bij 50-Plus is het vooral de publieksvoorlichter, die ook de 
Facebookpagina modereert, die bekend is met het fenomeen. Het onderwerp 
waar het samenzweringsdenken onder de 50Plussers zich op richt is - niet 
verrassend - het pensioengeld. Alle miljarden uit de pensioenpotten 
zouden verdwenen zijn. Of meer specifiek: oud-staatssecretaris Jetta 
Klijnsma zou de pensioenen verpatst hebben aan Brussel. Volgens 50Plus 
is dit verhaal, dat online vele varianten kent, ontstaan nadat Klijnsma 
in 2016 een besluit nam over een Europese pensioenrichtlijn. 
50Plus-leider en Kamerlid Henk Krol kan er kort over zijn: 'Wij geven 
iedereen keurig antwoord, maar we proberen bij onzinnige 
complottheorieen de mensen bij te sturen.'

--------
(c) 2019 Persgroep