[D66] Hoe klimaatsceptici wél te overtuigen zijn

[A.OUT]

trouw.nl:

Hoe klimaatsceptici wél te overtuigen zijn

lichtpuntjes - Liefst 26.000 onderzoekspresentaties waren er deze week 
op de jaarvergadering van de American Geophysical Union in San 
Francisco. Vele daarvan somberden over het klimaat. Drie opvallende 
onderzoeken uitgelicht.
BAS DEN HOND

Hoe bestaat het dat, met al die modellen die de opwarming van het 
klimaat voorspellen, al die waarnemingen die het ook aantonen, er nog 
mensen zijn die er niets van geloven? Karen Kirk draaide de vraag om: 
als klimaatsceptici hun verzet opgeven en de wetenschappelijke 
resultaten accepteren, hoe gaat dat dan? Hoe kwamen ze zo ver?

Kirk is auteur bij Yale Climate Connections, een multimediale 
nieuwsdienst over klimaatverandering van de Yale Universiteit. Via 
Facebook en Twitter zocht ze naar mensen die anders over het onderwerp 
waren gaan denken. Afgelopen week presenteerde ze de interviews met de 
eerste acht die zich meldden en hun verhaal vertelden. Dat is een te 
kleine groep om statistiek mee te bedrijven, en Kirk is bovendien 
geologe, geen sociaal wetenschapper. Maar ze ziet wel thema's opduiken 
in de verhalen.

Meer veranderingen

"Voor de Amerikanen onder hen geldt dat hun politieke ideologie 
onlosmakelijk verbonden is met hun mening over klimaatverandering. Ik 
heb er niemand bij die alleen maar over dit onderwerp is bijgedraaid. 
Als je mening over klimaatverandering verandert, dan veranderen meer 
dingen. Of soms gaan eerst andere meningen schuiven, bijvoorbeeld over 
het homohuwelijk, of de kijk op religie, en dan komt er ook beweging op 
het gebied van klimaatverandering. Het zit allemaal in één pakket."

Hoe dat precies werkt, daar zou ze graag samen met een psycholoog in 
duiken. Daar moet muziek in zitten. "Ik was verrast dat ik met zo'n 
kleine steekproef al zoveel overeenkomsten zag: de leeftijden, de rol 
van godsdienst en opleiding. Bij een flink aantal was bijvoorbeeld het 
moment bepalend dat ze kinderen kregen. Die willen ze een betere wereld 
doorgeven."

Verschrikkelijke wereld

Voor Dominic, een man uit Groot-Brittannië, werkte het juist andersom. 
"Toen Dominics vrouw zwanger werd, werd hij een scepticus. Want hij kon 
de gedachte niet verdragen dat zijn kinderen in zo'n verschrikkelijke 
wereld zouden moeten leven. Maar hij hield het niet vol. De wetenschap 
kreeg hem toch te pakken."

Bij een bekering is bijna altijd de sociale omgeving betrokken, zag 
Kirk. "James veranderde van mening omdat zijn kerk ervoor openstond. 
Michelle bleef juist heel lang sceptisch omdat ze in een heel 
conservatieve familie was getrouwd."

Dat suggereert volgens haar hoe je moet omgaan met sceptici. "We moeten 
erkennen hoe moeilijk het voor iemand is van gedachten te veranderen. 
Het kan jaren duren. Ik denk dat je het beste je energie kunt steken in 
mensen die dicht bij je staan en van wie je denkt dat ze er bijna aan 
toe zijn. Die moet je dan steunen, want wat je van iedereen hoort, is 
hoe moeilijk het is.

"Je gooit je hele wereldbeeld weg, en moet dan weer iets opbouwen. 
Michelle had bijvoorbeeld voor de kerk geleefd. Ze ging er weg - en vond 
een plek, én structuur, in een klimaat-actiegroep."

'CO2 belemmert je denkvermogen'

Het zal nog heel veel gepieker vergen voor de wereld het klimaatprobleem 
eronder heeft. Maar de oorzaak van dat probleem, teveel CO2 in de 
atmosfeer, gaat dat denkwerk juist hinderen, ontdekte Kristopher 
Karnauskas van de Universiteit van Colorado.

Karnauskas is een klimaatwetenschapper; van dat CO2-gehalte heeft hij 
dus verstand, van menselijke hersens niet. Maar een bevriende neuroloog 
wees hem op een publicatie over het effect van een verhoogd CO2-gehalte 
in een kantoor of klaslokaal. "Het heeft invloed op het vermogen van 
mensen om helder na te denken en goed te presteren in cognitietesten."

Dat is geen onbelangrijk probleem, want hoe goed je ook ventileert, door 
het uitademen van CO2, wat we allemaal doen, is dat gehalte binnen 
altijd hoger dan buiten. Leerprestaties en productiviteit hebben 
daaronder te lijden, zo blijkt.

Buiten is het CO2-gehalte aan het stijgen, door het gebruik van fossiele 
brandstoffen. Hoe erg wordt het dan binnen wel niet? "Daar heeft tot nu 
toe niemand het over", zegt Karnauskas. "Maar dat is toch echt een van 
de aspecten van klimaatverandering."

Voor het uitrekenen wat er kan gebeuren met het binnenklimaat bij 
verdere toename van CO2 in de atmosfeer werd hij ook weer geholpen door 
een bevriende expert. De conclusie liegt er niet om: in scenario's 
waarin weinig wordt gedaan aan de uitstoot van broeikasgassen, zal aan 
het eind van deze eeuw het CO2-gehalte in binnenruimten zo hoog worden, 
dat eenvoudige cognitieve testjes al problemen gaan geven. En met 
opgaven die strategisch denken vereisen, gaat het bij die concentraties 
helemaal mis.

Wanneer de wereld de uitstoot kordaat aanpakt - en het klimaat, zoals 
beloofd, niet meer dan twee graden opwarmt - vallen de gevolgen voor 
onze geestelijke scherpte daarentegen erg mee. Een reden te meer dus, 
zegt Karnauskas, om echt iets aan de CO2-uitstoot te doen.

Inkoppertje

Eigenlijk een inkoppertje, zegt hij over het resultaat. "Ik wilde alle 
wetenschappelijke disciplines die hier over gaan, wakker schudden en 
vertellen dat ze ook aan klimaatwetenschap doen. De medische gemeenschap 
bijvoorbeeld, die moet kijken naar de fysiologie hiervan: als de CO2 
toeneemt, krijgen onze hersenen minder zuurstof, en verzuren ze ook. 
Maar hoe komt dat?"

Het probleem doet hem denken aan het verzuren van de oceanen. "Dat is 
ook iets dat niet gebeurt door de opwarming, maar doordat de oceanen CO2 
opnemen. Dus zelfs als we een manier zouden vinden om de zonnewarmte te 
blokkeren om de opwarming af te wenden, dan gaat dat probleem niet weg. 
En dit ook niet."
'Het omslagpunt voor planten komt eraan'

Een belangrijke steunpilaar voor het wereldklimaat staat op bezwijken: 
de plantenwereld. Dankzij planten wordt 30 procent van de extra 
CO2-uitstoot die de mensheid veroorzaakt, weggevangen uit de atmosfeer. 
Samen met opslag in de oceanen (nog eens 50 procent) houdt dat de 
wereldwijde opwarming nog redelijk in bedwang. Maar opwarmen doet het - 
en dat is niet goed voor het vermogen van de planten op land om die 
belangrijke functie te blijven vervullen, zegt Katharyn Duffy van de 
Northern Arizona University.

Duffy trekt die onheilspellende conclusie op basis van metingen van een 
wereldwijd netwerk van weerstations, Fluxnet. Dagelijks rapporteren die 
vanaf een kleine toren wat het ecosysteem per saldo doet met de CO2 in 
de lucht - bomen in het Amazonegebied, soja-akkers in de VS, weidegrond 
in Nederland. Planten nemen CO2 op en maken er met behulp van 
fotosynthese bladeren, takken en wortels van. Maar planten, dieren en 
afbraakprocessen in de bodem staan ook CO2 af aan de lucht. Fluxnet 
rapporteert het saldo van al die processen.

Zo nu en dan maakt zo'n meetpunt uiteraard een hittegolf mee. Daardoor 
kon Duffy nagaan wat hoge temperaturen doen met de CO2-huishouding. 
"Alle biologische processen hebben een optimale temperatuur. Als je daar 
overheen gaat, verlopen ze minder goed. Met dat effect houden onze 
klimaatmodellen momenteel nauwelijks rekening. Maar nu hebben we voor 
het eerst het op waarnemingen gebaseerde verband tussen fotosynthese van 
planten, de respiratie van het ecosysteem en de temperatuur. En dus 
kunnen we gaan onderzoeken wat er gebeurt bij de temperaturen die we in 
de toekomst verwachten."

De uitkomsten die ze kreeg, vond ze niet fijn. Momenteel, nu de aarde al 
een graad is opgewarmd ten opzichte van de pre-industriële situatie, is 
de CO2-opname op land maximaal. Bij verdere opwarming, die geheid komt, 
wat er ook terecht komt van de akkoorden van Parijs, zal die opname 
verslechteren. Een tweede omslagpunt wordt gepasseerd wanneer het land, 
met alle begroeiing erop, per saldo meer CO2 uitademt dan de planten 
opnemen met fotosynthese. Dan komt er CO2 bij, en draagt het land bij 
aan de opwarming. "Dat kan dan leiden tot een enorme versnelling van de 
klimaatverandering", zegt Duffy.

Na de presentatie van haar onderzoek vertelde een toehoorder dat hij er 
flink gedeprimeerd van raakte. Dat heeft ze zelf ook. "Wat ik hiermee 
wil doen is met een rode vlag zwaaien: we moeten echt stoppen en 
nadenken wat we aan het doen zijn. We vergeten wat ecosystemen voor ons 
doen en hoe ze onze wereld mogelijk maken. Ik zou willen dat ik fout zat 
met mijn conclusie. Maar ik denk het niet."