[D66] Het klimaat is geen goed nieuw 'groot verhaal'

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  4 augustus 2019
Auteur: Willem Melching
URL:    
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/het-klimaat-is-geen-goed-nieuw-groot-verhaal~b685523b/


Het klimaat is geen goed nieuw 'groot verhaal'
----------------------------------------------

Tot 1990 haalden de 'staatsdragende' partijen in West-Europa zo'n 80 
procent van de stemmen. Het geheim achter deze stabiliteit was een 
'groot verhaal'. Dit verhaal bestond enerzijds uit de wederopbouw en 
anderzijds uit angst voor de Sovjet-Unie. Maar van dat 'grote verhaal' 
is sinds de val van de Muur en de ondergang van de Sovjet-Unie niet veel 
meer over. Ook is er van die brede electorale steun nog maar weinig 
over. Willen politici hun hachje redden dan zullen ze dus op zoek moeten 
gaan naar een nieuw 'groot verhaal'.

De economische groei ging na 1990 met de gebruikelijke horten en stoten 
wel door, maar het ideologische bindweefsel van de Koude Oorlog is 
weggevallen. Voor de ideologische en militaire dreiging van de 
Sovjet-Unie kwam niets in de plaats. Dat vacuum leidde tot de kaalslag 
van de traditionele partijen.


Nieuw vijandsbeeld

De les uit de Koude Oorlog was dat een gemeenschappelijke vijand de 
onderlinge solidariteit versterkt. Populistische politici hadden dit al 
eerder begrepen. Zij creeerden een eigen, nieuw vijandsbeeld. De 
kosmopolitische elites met hun voorkeur voor migratie, diversiteit, 
Europa en de Euro hebben 'het volk' in de steek gelaten. De populisten 
willen terug naar de overzichtelijke wereld van de Koude Oorlog.

Dit populistische 'grote verhaal' is nostalgisch gekleurd en in de 
dagelijkse praktijk weinig bruikbaar. Maar dat mag de electorale pret 
niet drukken. Populisten doen het goed in verkiezingen en zitten in een 
aantal landen zelfs in de regering.

Het politieke establishment moet daar iets tegenoverstellen. Sinds 1990 
hebben ze verschillende scenario's geprobeerd. Het neo-liberale 
'afschudden van de ideologische veren' was in ieder geval niet de goede 
weg. Zonder ideologische veren zagen de politici eruit als mottige 
kippen uit een legbatterij. Van de trotse (rode) haantjes bleef zonder 
ideologie wel heel weinig over. Daarna kwam er de politiek van de nieuwe 
verzuiling in de vorm van multi-culturalisme en diversiteit. Maar 
daarvan zijn de kiezers echt niet gediend. Deze koers leidde zelfs tot 
de zelfvernietiging van de Europese sociaaldemocratie.


Onzichtbare vijand

Maar nu hebben de traditionele politici een nieuwe vijand gevonden: de 
klimaatverandering! De gretigheid waarmee zij zich op het klimaat 
storten laat de wanhoop zien waarmee ze op zoek zijn naar een nieuw 
'groot verhaal'. Niets minder dan het voortbestaan van de wereld staat 
op het spel. Dat overtreft in urgentie zelfs het dreigende nucleaire 
Armageddon van de Koude Oorlog. Met een dergelijk schrikbeeld moet het 
toch lukken het electoraat te disciplineren en weer achter de gevestigde 
partijen te krijgen.

Het is genant om te zien hoe figuren als Merkel en Macron zich proberen 
in te likken bij stakende scholieren. Ursula von der Leyen, de nieuwe 
voorzitter van de Europese Commissie, heeft het klimaat tot centraal 
thema verheven. Ze beseft heel goed dat het traditionele verhaal vol 
verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust weinig 
geloofwaardig was. Dan liever het klimaat!

Maar deze strategie zal in het gezicht van de politici ontploffen. Want 
er is een groot verschil met de gemeenschappelijke angst uit de Koude 
Oorlog. Destijds was de vijand zichtbaar en op gezette tijden deed de 
Sovjet-Unie iets agressiefs, waardoor iedereen weer bij de les was. Maar 
nu is de vijand onzichtbaar, zijn de maatregelen uitzonderlijk kostbaar 
en is het resultaat pas over 15 of 30 jaar (wellicht) meetbaar. Met 
zulke abstracte en dure maatregelen heeft de kiezer geen geduld. Zeker 
niet wanneer ook nog de eigen levenswijze in gevaar komt. De meeste 
mensen zullen heus niet vrijwillig afstand doen van automobiliteit, 
goedkope vliegreizen en betaalbaar voedsel in de winkels.


Stalinistische agitprop

Verontrustend is dat de politici bereid zijn om de elementaire regels 
van de democratie aan hun laars te lappen. Zonder democratisch 
gelegitimeerd overleg worden burgers geconfronteerd met voldongen feiten 
en enorme kosten. Wie kritische kanttekeningen bij dat beleid plaatst, 
wordt weggezet als 'klimaatontkenner'.  De associatie met 
'Holocaust-ontkenner' is daarbij net zo opzettelijk als smakeloos.

Typerend is het stukje van voormalig PvdA-politicus Diederik Samson. 
Daarin voorspelt hij een overwinning voor de klimaatpolitiek op 25 maart 
2027. Zijn kinderlijk enthousiasme voor productiecijfers - 'honderd 
vierkante kilometer zonnepaneel per maand'- vertoont pijnlijke 
overeenkomsten met de stalinistische agitprop uit de jaren dertig. Dat 
hij China als groot voorbeeld neemt, is typerend voor de minachting van 
de klimaatredders voor de democratie. In China, daar weten ze tenminste 
van doorpakken! Niks geen lastige inspraakavonden, kijk maar naar 
Hongkong!

De potsierlijke precisie waarmee Samson de toekomst voorspelt, maakt 
duidelijk dat hij van de taaiheid van politieke processen heel weinig 
heeft begrepen. Het deed mij denken aan Chroesjtsjov, die begin jaren 
zestig voorspelde dat het kapitalisme in het najaar 1980 ten onder zou 
gaan. Van de Sovjet-Unie is al heel lang niets meer vernomen. Ik ben erg 
benieuwd hoe het klimaatbeleid er in 2027 voorstaat.

--------
Willem Melching is historicus.

--------
(c) 2019 Persgroep