[D66] De betrokken buitenstaander

[A.O.]

https://www.groene.nl/artikel/de-betrokken-buitenstaander?

Essay Het verraad van de intellectuelen
De betrokken buitenstaander

Het verraad van de intellectuelen van Julien Benda wordt vaak verkeerd
begrepen, zelfs óngelezen. Terwijl de werkelijke boodschap van het boek
– een pleidooi voor de onafhankelijke, maar geëngageerde intellectueel –
urgent is als nooit tevoren.

Thijs Kleinpaste

24 oktober 2018 – verschenen in nr. 43

[...]

In een veelzeggende (en wat eigenaardige) voetnoot merkt Benda met
zichtbare spijt op dat er niet alleen geen Socratessen meer zijn, maar
dat de staat het ook niet meer noodzakelijk vindt om intellectuelen de
gifbeker aan te reiken als vergelding voor hun publieke kritiek, zelfs
al was dat eeuwenlang de kern van hun rolverdeling.

Maar als we (zoals Benda per slot van rekening ook deed) accepteren dat
de tijden zijn veranderd en de oude rollen niet meer overzichtelijk
gescheiden kunnen worden, wat is dan de taak van de klerk in de moderne
tijd? Het moet worden opgemerkt dat Benda’s feitelijke ideaal bescheiden
en menselijk was. Plato’s notie dat filosofen de wereld zouden regeren
leek hem een gruwel: dan zou de mensenwereld ‘goddelijk moeten worden’
en dat zou betekenen dat ‘haar menselijke kant zou moeten vergaan’. Daar
was het Benda niet om te doen – hij was voldoende vergevingsgezind om de
mensheid niet met een koning-filosoof te willen opzadelen. Menselijke
zwakte is niet iets om met wortel en tak uit te roeien. De toekomst leek
hem domweg ongelukkig en akelig als de mens het geheel zonder hogere
idealen zou moeten stellen, als hij zich zonder schaamte aan zijn
driften kon overgeven zonder besef – zelfs al was dat soms hypocriet –
dat het beter zou zijn om boven de driften uit te stijgen.

[...]