[D66] Zonder klimaatplannen is het armoe troef bij D66

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  6 oktober 2018
Auteur: Wilma Kieskamp
URL:    
https://www.trouw.nl/democratie/zonder-klimaatplannen-is-het-armoe-troef-bij-d66~a835587b/


Zonder klimaatplannen is het armoe troef bij D66
------------------------------------------------

Het moest een feestcongres worden, waarop de 'kroonjuwelen' van D66 met 
veel enthousiasme worden afgestoft. Alles zou draaien om de presentatie 
van vijftien ­nieuwe plannen voor democratische vernieuwing. Maar vlak 
van tevoren had D66-partijleider Alexander Pechtold een probleem. Hij 
dreigde met lege ­handen naar zijn leden te komen, over dat andere 
onderwerp, dat veel leden ­eigenlijk oneindig veel belangrijker ­vinden: 
klimaat.

Juist in de aanloop naar het voor Pechtold zo belangrijke partijcongres, 
dat vandaag plaatsvindt in Den Bosch, was er voor D66-kiezers slecht 
nieuws. De kranten berichtten over grote onenigheid binnen het kabinet 
Rutte-III over klimaat, precies nu de eerste concrete klimaatplannen 
gemaakt moeten worden. CDA en VVD lieten overal ­horen dat zij grote 
aarzelingen hebben over een snelle klimaattransitie, vanwege de kosten 
voor burgers en bedrijven. De D66-kiezers begonnen onrustig te worden.


Trots

Op het nippertje liep dat goed af. Met een paar eerste concrete 
klimaatplannen waar de D66-fractie 'heel blij van wordt' kwam minister 
Wiebes van economische zaken vrijdag naar buiten. Een zucht van 
verlichting ging door de partijtop van D66. Pechtold kan alsnog zijn 
achterban goed nieuws melden. Elektrische auto's worden betaalbaar voor 
iedereen, bedrijven gaan betalen voor hun vervuilende uitstoot en op 1 
december komen de echte plannen.

In Den Bosch moet Pechtold zijn achterban overtuigen dat het loont dat 
D66 in een centrum-rechts kabinet is gestapt. Waar kunnen D66'ers op een 
feestje trots over vertellen? De website van de partij 'opent' nog 
steeds met de tekst 'Successen van D66' (miljoenen extra voor onderwijs, 
bijvoorbeeld). Toch is de achterban is niet meer zo gerust op het 
regeeravontuur. Peilingen laten verlies zien. Al heeft de partij dat 
ingecalculeerd, ­positieve pr levert het niet op. Of de achterban de 
partij loyaal blijft steunen, hangt af van wat D66 voor ­elkaar krijgt 
voor het klimaat. Dat is de allesbepalende factor voor succes.


Klappen

Bij elk partijcongres van D66 staan bij voorbaat twee dingen vast. Het 
eerste is dat de zaal voor een onderwerp uit zijn dak gaat: klimaat en 
duurzaamheid. Op elk congres klappen de leden voor dit onderwerp harder 
dan voor al die andere thema's die voor D66'ers belangrijk zijn. Zelfs 
voor Europa, ook een geliefd onderwerp, gaan de applausgolven niet zo 
hoog. De andere zekerheid is: politiek leider Alexander Pechtold kan nog 
zoveel willen. Maar de leden bepalen de koers van de partij, op het 
congres. Niet hij. Dat maakt ook dat het vandaag in Den Bosch spannend 
kan worden.

De moties van kritische afdelingen en verontruste leden liggen klaar. 
Zie motie 108.02.D, van Bram Fokke, oud-raadslid van D66 in Utrecht, die 
Pechtold een breekijzer probeert te geven om de VVD tot snellere 
klimaatplannen te dwingen. Fokke zegt: 'Ik snap niet waarom we in zouden 
stemmen met het afschaffen van de dividendbelasting zonder 
klimaatakkoord'. Eerst moeten er 'ambitieuze', concrete klimaatplannen 
liggen, pas daarna kan D66 in de Tweede Kamer instemmen met de 
­afschaffing van de dividendbelasting, voor zover die nog doorgaat.

Op bijna elk congres jutten de D66-leden de partij op om sneller te gaan 
met de vergroening, en stellen ze via moties de koers bij. Vandaag gaat 
het ook over duurdere vliegtickets en statiegeld op blikjes. Maar D66 is 
tegenwoordig met handen en voeten gebonden aan een ­regeerakkoord. 
Snelle en robuuste klimaatplannen heten binnen de partij 'de brug om 
veilig de overkant te bereiken'. Alleen met groene successen zal het 
regeeravontuur van D66 goed aflopen. De overkant zijn de volgende 
verkiezingen.


Hoofdthema

Dat klimaat voor het D66-profiel zo ­belangrijk is geworden, heeft te 
maken met de omstandigheden en met de partij zelf. Economische 
hervormingen, ooit belangrijk speerpunt, zijn momenteel minder actueel. 
Democratische vernieuwing is allang geen kiezersmagneet meer, zeker niet 
sinds de partij afscheid nam van het raadgevend referendum. Zo werd 
klimaat vanzelf het hoofdthema.

Onderzoek van de Leidse hoogleraar politiek gedrag Joop van Holsteijn, 
uit begin 2018, bevestigt dat 'klimaat' voor trouwe D66-kiezers een 
doorslaggevend motief is om op de partij te stemmen. De leden van D66 
vinden 'streven naar een schoon en duurzaam milieu' een van de drie 
belangrijkste doelstellingen voor de partij, samen met het 'behoud van 
de rechtsstaat' en de ­'bescherming van het individu'. Het klassieke 
D66-thema van meer inspraak en democratie bungelt onder aan de top-10. 
De kiezers vinden het niet zo belangrijk meer.

Al sinds Jan Terlouw heeft D66 de bel geluid over natuur en milieu. Die 
­geloofwaardigheid en kiezerskrediet wil de partij graag verzilveren. 
Voor Alexander Pechtold is het ook nog eens een kans om concurrent 
GroenLinks mee om de oren te slaan bij de Provinciale Statenverkiezingen 
over een half jaar. Pechtolds centrale boodschap is al jaren dat D66 de 
partij is die 'wel iets voor elkaar krijgt'.

Met het afstoffen van de oude idealen hoopt de partij de achterban ook 
weer gemotiveerd te krijgen voor dat andere thema, waar D66 nota bene 
ooit voor werd opgericht.


Directe democratie

'Het werd ook wel tijd voor opfrissing', zegt Franca Eurlings, 
fractievoorzitter van D66 in Maastricht. Zij kreeg 'heel veel 
enthousiaste reacties' van leden uit het land toen ze afgelopen zomer 
met de actiegroep 'Opfrissing' binnen de partij de discussie opstookte 
over directe democratie. 'Het onderwerp leeft nog wel degelijk, merkten 
we toen we aan de slag gingen. Vanuit vele kanten kregen we bijval.' 
Vooral lokale D66'ers sloten zich aan bij de actiegroep, die zichzelf de 
opdracht gaf om de partij scherp te houden.

De partij komt vandaag met vijftien nieuwe voorstellen voor een ander 
kiesstelsel en nieuwe vormen van inspraak voor burgers (zie kader). Los 
van de ­actiegroep 'Opfrissing' was D66 zelf al begonnen met een grote 
brainstormoperatie om met nieuwe ideeen te ­komen over directe 
democratie en ­inspraak voor burgers. In de kabinetsformatie moest de 
partij het raadgevend referendum opgeven, daar moet wel iets voor in de 
plaats komen.


Ontsnappingsgaatje

Het partijbestuur heeft niets aan het toeval overgelaten om het een 
feestcongres te laten worden, zonder wanklank. Niet de stress over het 
regeren moet het onderwerp zijn, of de zorgen over de zo cruciale 
klimaatplannen, maar het opgefriste gedachtegoed.

De nervositeit wordt soms even zichtbaar. De afdeling Castricum/Heiloo 
kreeg een telefoontje van het partijbureau over de motie tegen de 
afschaffing van de dividendbelasting. De kiezers van D66 zien niets in 
dat kabinetsplan. 'Er werd gezegd dat ik het niet te bot moest 
opschrijven', vertelde indiener Marcel Steeman in NRC Handelsblad. Hij 
zwakte de motie af. D66 moet zich 'richting coalitiepartners tot het 
uiterste inspannen' om de dividendbelasting te behouden.

Als de leden die motie aannemen, houdt fractievoorzitter Pechtold een 
ontsnappingsgaatje. In hoeverre dat nog nodig is, nu het kabinet als 
gevolg van het besluit van Unilever om toch niet naar Nederland te 
verhuizen, heeft besloten om de afschaffing van de dividendbelasting te 
heroverwegen, zal de komende weken blijken.


Persoonlijke kwesties

Voor Alexander Pechtold wordt het vandaag ook een congres waarop hij 
zijn leiderschap nog eens wil bevestigen. In de media wordt volop 
gespeculeerd hoelang hij nog aanblijft en wie hem gaat opvolgen. 
Pechtold wordt achtervolgd­­ door persoonlijke kwesties, zoals de flat 
die hij cadeau kreeg van een oude huisvriend en een stukgelopen relatie. 
Maar bij de leden van de partij heeft de politiek leider nog bergen­­ 
krediet, omdat hij de partij de afgelopen twaalf jaar uit het moeras 
trok.

Een duidelijke opvolger staat nog niet klaar. Die komt waarschijnlijk 
pas vlak voor de eerstvolgende Tweede Kamerverkiezingen­­ naar boven 
drijven bij interne lijsttrekkerverkiezingen.

In een van de zalen van het congres is in dat verband een interessante 
lezing. 'De kracht van vrouwelijk leiderschap' is het onderwerp, met op 
het podium­­ minister Sigrid Kaag. D66-kiezers bedolven haar onder 
bedankjes voor haar woorden; in de Abel Herzberglezing riep Kaag op om 
de rechtsstaat weer luid en duidelijk te verdedigen. Het is precies het 
thema dat D66-kiezers, zie het Leidse onderzoek, het allerbelangrijkst 
vinden.

--------
(c) 2018 Persgroep