[D66] Chrzjanovski's Dau

[A.O.]

https://www.dau.xxx/
https://www.raamoprusland.nl/dossiers/cultuur/1078-kunstproject-rond-stalinistische-modelstad-fictie-of-werkelijkheid

Kunstproject rond stalinistische modelstad fictie of werkelijkheid?

    17 september 2018


Geen mobieltjes. Vleesconserven uit blik eten. Mond dicht over Israël.
Deze instructies kregen de honderden deelnemers aan Dau, Ilja
Chrzjanovski’s grootse kunst-, media- en filmproject over
Sovjet-Rusland. Ze leefden in een Stalinistische modelstad in het oosten
van Oekraïne. Voor de première, in oktober in Berlijn, wordt een deel
van de Muur herbouwd – dat wil zeggen, als protesten geen roet in het
eten gooien.
stalinmodelstad filmproject Foto van ‘Het Instituut,’ waar het grootste
deel van Dau werd opgenomen. (foto Screencrush.com)

door Ellen Rutten

Het plan voor de vertoning is nog in wording, maar Dau is nu al
omstreden. En megalomaan op het waanzinnige af. De Russische filmmaker
Ilja Chrzjanovski bouwde voor zijn kunstproject een heuse stalinistische
micromaatschappij in het Oosten van Oekraïne, vlakbij de stad Charkiv.
Tussen 2009 en 2011 leefden en werkten er zo’n 400 mensen – waaronder
Brian Eno, de Engelse groep Massive Attack, kunstenaar Marina Abramovic,
dirigent Teodor Currentzis en natuurkundige en Nobelprijswinnaar David
Gross.

Hart van de set was een natuurkundig onderzoeksinstituut in
Sovjet-stijl. Kijkers volgen dit instituut tussen 1938 en 1968. Zij zien
Currentzis en andere bekendheden in actie, maar ook Moskouse creatieven
die deze experience niet wilden missen (er was, zegt een commentator,
een tijd dat ‘a jaunt to Kharkiv to hang out in authentic period
underwear in the Institute was a must-do for every hip young
Muscovite’). En ze zien buurtbewoners, die Chrzjanovski zelf optrommelde
door bij mensen thuis aan te kloppen. Serveersters, wegwerkers, maar ook
veroordeelde criminelen accepteerden zijn uitnodiging. Die laatsten
speelden zichzelf, net zoals voormalige partijbonzen en oud-KGB’ers de
partij en de veiligheidsdienst vertegenwoordigden.

Deelnemers grepen dus terug op hun vroegere professionele zelf, maar ze
reisden ook in andere opzichten terug in de tijd. Als de vele
spectaculaire verhalen over Dau waar zijn (daarover zo meer) aten ze wat
Sovjet-burgers aten; praatten ze zoals Sovjet-burgers praatten (op
anachronismen als de staat Israël – die pas na de Tweede Wereldoorlog
werd opgericht en dus niet genoemd kon worden tijdens de opnamejaren
1938-1948 – stond een boete); en droegen ze kleren die Sovjet-burgers
droegen. Vrouwen verruilden zelfs hun o.b.’s voor stoffen Sovjet-tampons.
stalin modelstad kunstprojectBeelden van serveersterskostuum en
costumières op de set van Dau. Bron:
https://missimortina.wordpress.com/2012/02/06/dau-back-in-the-u-s-s-r/

Chrzjanovski’s tijdmachine-experiment moet allesomvattend op het
totalitaire af zijn geweest. ‘You couldn’t get into the territory ...
with any object made after 1956,’ vertelt de Oekraïens-Amerikaanse
natuurkundige Alexander Vilenkin, die tijdens de opnames voor de jaren
vijftig werd ingevlogen voor een bijrol:

'Everything had to go. I was given underwear. I was given a briefcase.
... This was like nothing else that I saw before ... Inside there was,
like, a yard, and some KGB person would walk around the perimeter. And
there was always music and it was always kind of threatening music,
which kind of suggested some approaching catastrophe. Obviously all that
was kind of intended to press on your psyche.'

Vilenkins verhaal laat goed zien hoe obsessief Chrzjanovski’s
historiserende aanpak is. Bij die aanpak hoort niet alleen minutieuze
geschiedkundige consistentie, maar ook psychologische intimidatie – en
die kwam hard aan bij Vilenkin, die in Charkiv ooit nog op de zwarte
lijst van de KGB was beland.
Kledingvoorschriften in Het Instituut

Geïntimideerd waren ook de journalisten die Chrzjanovski soms toeliet op
de set. De Britse journalist Michael Idov bijvoorbeeld. Ook voor hem was
een volledige Dau make-over voorwaarde om Het Instituut te mogen betreden:

'a pair of twins order me out of my clothes and into a 1950s three-piece
suit complete with sock garters, pants that go up to the navel, a
fedora, two bricklike brown shoes, an undershirt, and bors. Black,
itchy, and unspeakably ugly, the underwear is enough to trigger
Proustian recall of the worst kind in anyone who's spent any time in the
USSR. (I lived in Latvia through high school.) …

'A silent guard observes my typewritten pass bearing the Soviet hammer
and sickle and date-stamped April 28, 1952. Another frisks Khrzhanovsky,
without betraying any deference or even recognition. After a security
wand roughly passes over my back — a cell phone; sorry, can't have that
inside — I finally step through the door and onto the set. I've heard
the tales and seen some pictures. I still gasp.

'Before me is an entire city, built to scale, open to the elements, and
— at 1 a.m. and with no camera in sight — fully populated. Two guards
walk the perimeter, gravel crunching under their boots. Down the fake
street, a female janitor in a vintage head scarf sweeps a porch.

'... A coliseum-like stadium looms over two drab residential buildings.
Atonal cello music squalls across the city, issuing from pole-mounted
loudspeakers. The sole purpose of it seems to be to make one tense,
uncomfortable, on edge.'

Voor wie in deze beschrijving nog een conventionele filmset meent te
herkennen: op het moment dat Idov de microstad betrad, was daar al een
maand niet gefilmd.
Flinterdunne grens

Zo neurotisch precies als Chrzjanovski was in zijn enscenering van een
historische werkelijkheid, zo vrij liet hij deelnemers bij de invulling
van hun eigen rol. Vroege opnames volgden nog een vast scenario, van de
hand van de bekende Russische schrijver Vladimir Sorokin. Die vroege,
ook niet onbescheiden variant – hele straten en een vliegveld werden
afgesloten in Sint Petersburg en Charkiv – strandde. Voor latere opnamen
koos Chrzjanovski een nagenoeg draaiboekloze opzet, waarin de bewoners
van zijn filmstad zelf bepaalden hoe het verhaal zich ontwikkelde. Veel
inwoners bleven op uitdrukkelijk bevel van de regisseur ook buiten
opnametijd in hun rol. Sowieso was de grens tussen fictie en
werkelijkheid in Dau flinterdun tot non-existent. Deelnemers, zegt de
trailer, ‘worden verliefd, verraden vrienden en bedriegen hun partners.’
Elders lezen we dat op de set veertien kinderen werden geboren.
stalin modelstad kunstrpoject dauOpnames van Dau, op het
Privokzalnajaplein in Charkiv.
(https://themoscowtimes.com/articles/khrzhanovskys-dau-stuck-in-production-after-eccentric-shoot-28668).

Als de opnames wild klinken, is de beoogde première zo mogelijk nog
wilder. Chrzjanovski wil volgende maand een kilometerlang segment van de
Berlijnse muur herbouwen – en daarvoor een volledig woonblok ommuren aan
de Unter den Linden-boulevard. Zijn plan: films, performances en
concerten vertonen in een tijdelijk opgetuigde dictatoriale ‘stad binnen
de stad,’ waar een visum voor nodig is en waar strenge grenscontroles
plaatsvinden. De nepmuur wordt gesloopt op 9 november, de datum van de
val van de echte muur. Het stadsbestuur is enthousiast – maar dat zijn,
uiteraard, niet alle Berlijners. Op dit moment regent het open brieven
en protesten in Duitse dag- en weekbladen.

Wie zich verdiept in Dau, blijft zitten met meer vragen dan antwoorden.
Hoe financiert Chrzjanovski dit peperdure project? Met hulp van een
mecenas, zeggen insiders – maar wie, dat is niet duidelijk. Wordt het in
oktober echt gelanceerd? Al sinds 2013 is er sprake van (steeds weer
uitgestelde) premières. En wat is Dau eigenlijk? Volgens vroege bronnen
werden uit de opnamen 18 verschillende televisieseries gemonteerd.
Recente reportages spreken van 10 of 13 speelfilms, één serie en een
‘transmediaal kunstproject,’ waarvan niet veel meer bekend is dan dat
het deels online zal verschijnen.

Ook Chrzjanovski’s keus om een historisch trauma in detail te recreëren
roept vragen op – vragen die hij in interviews maar ten dele
beantwoordt. Met Dau probeerde hij ruimte te maken voor debat over
totalitarisme, en hij wil mensen laten voelen wat het betekent om in een
totalitaire staat te zijn. Tegenstanders vinden dat een smakeloze zet en
spreken van spektakeltoerisme en gebrek aan respect voor historisch leed.

De vraag die de media-aandacht over het project bij mij vooral oproept,
is: is Dau geen hoax? Speelt Chrzjanovski geen spel met de media, samen
met een paar bevriende journalisten? Schrijver James Meek bijvoorbeeld,
die een uitgebreide reportage over het project schreef in de London
Review of Books in 2015 vol verbluffende details. Volgens Meek eindigden
de opnames in 2011, toen Chrzjanovski een groep Russische neonazi’s liet
uitrukken om de locatie te vernietigen. Op een koude novembernacht
sloegen zij de boel aan stukken. De makers zetten een slachting van de
volledige crew in scène – gevolgd door een feest met DJs waar ook
buurtbewoners welkom waren. Als Het Instituut echt heeft bestaan, dan is
het die nacht zelf ook geschiedenis geworden.

    modelstad Charkiv kunstproject Ilja Chrzjanovski

Dossier Cultuur
 Red Cavalry Riding
De rode ruiterij van Kazimir Malevitsj

    Analyses
    Feiten

Alle analyses in dit dossier

    Is er een perestrojka 2.0 in aantocht?
    Andrei Arkhangelsky 23-10-2018

    Er is een verandering voelbaar in de houding van de Russische
burgers. Nu het Kremlin met de verhoging van de pensioenleeftijd het
sociaal...
    Emotions run high on film about perennial Russian question
    Redactie 22-10-2018

    In Moscow the new film 'The Story of an Appointment' by Avdotia
Smirnova is the talk of the town. Opinions about the plot around a young...
    In de space-race op het witte doek winnen de Russen door hun
improvisatietalent
    Otto Boele 03-10-2018

    De ruimtewedloop tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie ligt
alweer decennia achter ons, maar de herinnering eraan wordt in Rusland...
    Kunstproject rond stalinistische modelstad fictie of werkelijkheid?
    Ellen Rutten 17-09-2018

    Geen mobieltjes. Vleesconserven uit blik eten. Mond dicht over
Israël. Deze instructies kregen de honderden deelnemers aan Dau, Ilja...
    Nederlandse linguïste net op tijd bij de laatste sprekers van het
Toendra Joekagier
    Hella Rottenberg 06-08-2018

    Heel ver weg in Noost-Oost Siberië woont een toendravolk waarvan er
nog maar 700 mensen over zijn. Van hen beheersten er niet meer dan 63...
    Sjostakovitsj tegen het WK voetbal
    Laura Starink 09-07-2018

    Column Terwijl Rusland in de ban is van het WK Voetbal beluisterde
Laura Starink de Elfde Symfonie van Dmitri Sjostakovitsj in de
Tsjajkovski...
    Nationalistische cineast Stanislav Govoroechin overleden
    Hubert Smeets 14-06-2018

    De Russische nationalistische cineast én politicus Stanislav
Govoroechin is medio juni overleden. Govoroechin was een orthodoxe...
    Prijsvraag: verzin een lollige naam voor een raket
    Andrei Arkhangelsky 20-03-2018

    Column Miljoenen Russen reageerden op Poetins invitatie om een
speelse naam te verzinnen voor zijn nieuwe raket. Wat zegt dat over het...
    Ballet absurde
    Andrei Arkhangelsky 11-12-2017

    Afgelopen weekeind in Moskou een sensatie: het ballet Noerejev, deze
zomer nog afgeblazen, ging in première, bijgewoond door de...
    Vladimir Makanin: een verademing in de Russische literatuur
    Arthur Langeveld 20-11-2017

    Necrologie Vladimir Makanin (1937 - 2017) Vladimir Makanin, die op 1
november 2017 is overleden, was een van de bekendste schrijvers van...
    Moskouse lerares: 'Hoe beter je werkt, hoe meer je verdient'
    Wabke Waaijer 30-10-2017

     serie de russische burger     Sinds drie jaar werkt Anastasia
Vorobjova (23) als lerares op een basisschool in de Russische hoofdstad.
Ze is...
    Het fenomeen Boris Akoenin
    Arthur Langeveld 27-10-2017

    In een uitverkochte Rode Hoed hield bestsellerauteur Boris Akoenin
een lezing over zijn visie op de Russische geschiedenis. Slavist en...
    'Ieder kiest de overlevingsstrategie die bij haar past'
    Laura Starink 18-10-2017

    Het houten huis van de moeder van Aliona van der Horst was een
museum van de Twintigste Eeuw. Niks werd weggegooid, uit hoeken en gaten...
    IJzervreters en andere communistische restanten
    Raymond van den Boogaard 12-10-2017

    In de maand waarin het eeuwfeest van de Oktoberrevolutie wordt
herdacht vertoont De Balie met het Instituut voor Sociale Geschiedenis
een...
    Russia confuses taste with justice
    Anna Arutunyan 09-10-2017

    There is a peculiarity that is pervasive in Russian society: social
appeals to a repressive government to uphold one’s personal standards...
    De twistappel van Matilda
    Andrei Arkhangelsky 28-09-2017

    Al een jaar ziekt de rel rond 'Matilda' door. Religieuze
fundamentalisten ageren tegen de film over de minnares van tsaar
Nicolaas II, die...
    Russische rap battle trekt miljoenen kijkers
    Redactie 05-09-2017

    Dertien miljoen mensen bekeken de langverwachte Russische rap battle
tussen de gearriveerde Oxxxymiron en de uitdager Gnojny (Puskop)....
    Solidarity among artists is a matter of life and death
    Redactie 31-08-2017

    The arrest of theater and film director Kirill Serebrennikov of the
renowned Gogol Center in Moscow shocked the Russian cultural...
    'Ik had nooit gedacht dat ik achter de tralies zou belanden'
    Redactie 23-08-2017

    In een Moskouse rechtbank verweerde toneelregisseur Kirill
Serebrennikov van het Gogol-tsentr zich tegen beschuldigingen van fraude
met...
    Regisseur Kirill Serebrennikov wegens 'fraude' tot huisarrest
veroordeeld
    Redactie 22-08-2017

    De Basmanny rechtbank in Moskou heeft toneelregisseur Kirill
Serebrennikov op 23 augustus veroordeeld tot huisarrest tot 19 oktober
wegens...
    Geen censuur, maar kunstenaars moeten wel raden wat Het Slot wil
    Andrei Arkhangelsky 13-07-2017

    Drie dagen voor de première blies het Bolsjoi Theater de
uitverkochte voorstelling van het ballet Noerejev af. Regisseur Kirill...
    Fear of your own people is a dead end street
    Laura Starink 09-06-2017

    Column On my flight back from Moscow I was reading Happy Russia, the
new novel on 1937, the year of Stalin’s great terror, by bestseller...
    'Ik maak geen films voor het prestige van mijn land'
    Redactie 03-06-2017

    Op het filmfestival van Cannes kreeg Andrej Zvjagintsev de Juryprijs
voor zijn gezinsdrama Liefdeloos. Na Elena en Leviathan is dit de...
    'De Stalin-mens is nog steeds springlevend'
    Laura Starink 17-05-2017

    In een week tijd zag Laura Starink in Moskou twee voorstellingen van
regisseur Mark Rozovski. Twee kanten van dezelfde medaille: liederen...
    Moskouse kunstwereld is nog steeds rijk en divers
    Laura Starink 08-05-2017

    Column  Het was me bij mijn vorige bezoek aan Moskou al opgevallen:
het Poesjkin-museum voor beeldende kunst heeft een gedaanteverwisseling
ondergaan....
    Papa, mama, ik en Stalin
    Laura Starink 25-04-2017

    Column  Bij het Rode Plein wandelen dagelijks enkele lookalikes van
Stalin, Lenin en Poetin rond die met toeristen op de foto willen. Het...
    Dichter Jevgeni Jevtoesjenko onsterfelijk door 'Babi Jar'
    Hella Rottenberg 03-04-2017

    ‘Er staat geen monument bij Babi Jar.’ Met die regel begint het
gedicht Babi Jar dat Jevgeni Jevtoesjenko (1932-2017) op slag beroemd...
    Zwarte anti-utopie van Sorokin trekt volle zalen en gemengde kritieken
    Eva Hartog Skorobogatova 05-03-2017

    Theatercoryfee Mark Zacharov (83) heeft het aangedurfd de dystopie
Een dag van de opritsjnik van schandaalschrijver Vladimir Sorokin op de...
    Een kerk is een kerk en pas daarna een museum
    Aleksandr Tsipko 15-02-2017

    In Petersburg is een rel ontstaan rond de teruggave van de
Isaakskathedraal, sinds jaar en dag een museum, aan de
Russisch-orthodoxe kerk....
    Hollands monstertje werd Russisch nationaal symbool
    Redactie 14-02-2017

    Een Nederlands kunstwerk is een absolute hit in Rusland geworden.
Dit monstertje appelleert aan de lethargie en passiviteit van de Rus,...
    Sovjet-mop: 'U heeft zeker geen vlees?'
    Laura Starink 21-01-2017

    door Laura Starink In the good old days van de USSR was de anekdot
(politieke mop) de beste uitlaatklep voor alle opgekropte meningen. Ze...
    Moskou laveert tussen glamour en geweld
    Andrei Arkhangelsky 07-11-2016

    Moskou heeft een kosmopolitische uitstraling. Het hele centrum is op
de schop genomen en het is er uitermate aangenaam toeven. Nieuwe...
    Ultraconservatism is the new Russian Zeitgeist
    Alexei Levinson 01-11-2016

    Ultraconservatism is the new Russian Zeitgeist. The country’s
leadership has embraced it. Its influence on Russian media is obvious,
and...
    Rusland inspireert Randy Newman en Robbie Williams
    Redactie 27-10-2016

    De Amerikaanse zanger en componist Randy Newman komt begin volgend
jaar met zijn eerste album in ruim acht jaar. Van de plaat is nu alvast
één...
    ‘Onze staat werkt met fantoomangst’
    Hella Rottenberg 22-10-2016

    Met haar tijdschriften en boeken propageert uitgever Irina
Prochorova het liberale denken in Rusland. Ze doet dat al 25 jaar
onafhankelijk en vrij. Nóg...
    Nonofficial culture in Russia is flourishing - and it is less
underground than we think
    Ellen Rutten 18-10-2016

    The picture of Putin's Russia that we are offered by Dutch media has
fundamental gaps. Alongside the frauds and repression there are other...
    Nieuwe minister van Onderwijs: orthodox patriot met een genuanceerde
kijk op Stalin
    Sanne van den Tillaar 15-09-2016

    Minister Olga Vasiljeva van Onderwijs, medio augustus benoemd in de
regering, is uit orthodox hout gesneden. In seculiere kringen is ze...
    Wie moet je lezen om Rusland te begrijpen?
    Arthur Langeveld 26-08-2016

    In de vorige eeuw behandelde Russische literatuur op aesopische
wijze alles waar niet openlijk over mocht worden geschreven. Dat was een...
    Tienduizend wetenschappers verliezen voor 2019 hun baan
    Redactie 02-08-2016

    Vóór 2019 verliezen 10.300 Russische wetenschappers wegens de
economische malaise hun baan. Dat meldt de Russische nieuwssite
Gazeta.ru....
    Russische cinema ondanks rijke traditie klem tussen uitersten:
nietsontziende parabel versus stupide propaganda
    Raymond van den Boogaard 29-06-2016

    Twee Russische films trokken de afgelopen twee jaar hier de
aandacht: Leviathan van Zvjagintsev was een nietsontziende parabel over
het...
    Zachar Prilepin – cultauteur, rapper, oorlogsveteraan
    Eva Cukier 16-06-2016

    Hij spuwt het ene boek na het andere uit, wint alle literaire
prijzen in Rusland, gaat op tournee als rapper en vertolkt het Rusland
van...
    Oekraïne en Rusland drijven steeds verder uit elkaar
    Hella Rottenberg 03-05-2016

    Oekraïne en Rusland drijven steeds verder uit elkaar. Het conflict
om het bezit van de Krim en de status van de rebellen-republiekjes in...

alle dossiers >>

naar boven

© 2018 Raam op Rusland


On 13-11-18 21:08, A.O. wrote:
> De honden hebben een hoofdrol in deze Russische film vol goor, maar is
> prachtig gefilmd. Openingsscene is briljant. Tip.
> 
> https://www.nrc.nl/nieuws/2005/02/05/chrzjanovski-gevoeld-als-winnaar-van-iffr-3403295-a930523
> https://allesoverfilm.nl/nieuws/de-filmfreak-dvd-release-van-4-chetyre-en-untold-scandal/
> 
> 4 (Chetyre)
> 
> Releasedatum rentaldvd: 18 juli 2006 - koopdvd: 21aug 2006
> 
> Synopsis
> Nacht in Moskou. Een onheilspellende spinachtige machine jaagt een paar
> uitgehongerde honden op de vlucht. In een anonieme bar vertellen drie
> vreemdelingen - een vleesverkoper, een pianostemmer en een call girl -
> elkaar wonderlijke, absurde verhalen over hun leven en loopbaan. Straffe
> vertelsels over het alcoholmisbruik van de president, een Japanse
> golvenmachine die mensen productiever maakt, een experimenteel genetisch
> project waardoor elke Rus inmiddels vier keer is gekloond...
> 
> Het debuut van de 30-jarige Russische regisseur Chrzjanovski speelt zich
> af op on-Russische lokaties, maar biedt juist daardoor een universele
> blik op het morderne leven waarin mensen worden gedegradeerd tot honden
> of zelfs nummers (’4’). Het scenario is van de hand van de provocerende
> Russische schrijver Vladimir Sorokin. In combinatie met de bijna pervers
> mooie beelden van Chrzjanovski was dit genoeg voor de Russische censor
> om in te grijpen, maar deze dvd bevat de ongecensureerde versie van de
> Russische ‘Short Cuts’.
> 
> Regie: Ilya Chrzjanovski
> Rusland 2005, duur: 125 minuten, kleur
> 
> Awards
> Tiger Award IFFR 2005
> Best Director Cine Independiente 2005
> 
> DVD details:
> 16/9 anamorf
> Dolby Digital 2.0
> Regio 2, PAL, DVD 9
> Russisch gesproken
> Nederlands ondertiteld
> Label: FilmFreak
> Verwachte winkelprijs: 14.95 E
> _______________________________________________
> D66 mailing list
> D66 at tuxtown.net
> http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66
>