[D66] Eurodemocratie: Italianen hebben niets meer te zeggen

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   De Groene Amsterdammer
Datum:  30 mei 2018
Auteur: Anne Branbergen
URL:    
https://www.groene.nl/artikel/de-italianen-hebben-niets-meer-te-zeggen


'De Italianen hebben niets meer te zeggen'
------------------------------------------
Heeft het establishment alweer gewonnen? De politieke crisis in Italie 
gaat over meer dan de zorg van Europa om 'populisme', het vijgenblad dat 
alles rechtvaardigt. Want wie is eigenlijk de baas in Italie?

En daar beklom de premier van de 65ste regering van de nog jonge 
republiek Italie (sinds 1946) afgelopen maandag de treden naar het 
presidentiele paleis boven op de Quirinaalheuvel. Hij trok een trolley 
achter zich aan en had een grote rugzak op. Het telefoontje van de 
president had hem de vorige avond om 21.00 uur getroffen: kom 
onmiddellijk naar Rome. Zoals bij een vrouw die moet bevallen stond zijn 
koffertje waarschijnlijk al gepakt klaar voor de vroege 
hogesnelheidstrein uit Milaan.

Carlo Cottarelli (64), hoogleraar economie, topman van het imf, 'mister 
spending review', of ook 'mister scissors' - volgens The New York Times 
- wist wat kon gebeuren. Heel Italie wist wat kon gebeuren. Weer geen 
door het volk gekozen regering. Weer een van bovenaf benoemde tecnico, 
een 'technicus'. En weer een regering van de president. Om 12.30 uur was 
Cottarelli al benoemd op de kamer van de president, las een korte 
verklaring voor waarin alleen de zorg voor de Italiaanse financien in 
combinatie met de zeer te koesteren band met Europa werden genoemd, en 
dat was dat. Wat hij en de president hebben besproken was niet voor 
derden.

Carlo Cottarelli is de vijfde premier op rij die van bovenaf is benoemd 
door een niet-gekozen, door de politiek benoemde Italiaanse president. 
De vijfde sinds 2011, toen de laatste gekozen premier, Berlusconi, 
gedwongen 'vrijwillig' zijn functie neerlegde terwijl hij nog twee jaar 
te gaan had. Dat was toen de wil van Europa, die zich uit door middel 
van de spread. De spread is het verschil in waarde tussen Duitse en 
Italiaanse staatsobligaties en als de spread stijgt is het mis, weten de 
Italianen sinds 2011. Het dreigende woord is sindsdien niet meer 
gevallen, maar na de verkiezingsuitslag van 4 maart jongstleden was het 
ineens weer een en al 'spread' wat de klok sloeg.

Dat kwam door de enorme zorg uit Europa, kregen de Italianen op het 
nieuws te horen. Europa lag wakker van de verschrikkelijke dingen die 
zouden gaan gebeuren in Italie nu 'twee populistische partijen' de 
verkiezingen hadden gewonnen. En dan stijgt de spread, want de spread is 
de spreekbuis van de financiele markten en van de Europese Unie. In 2011 
steeg de spread tenminste nog omdat Berlusconi voor de derde keer sinds 
1994 in het zadel zat en Europa wel klaar was met hem, anno 2018 stijgt 
de spread preventief.

Ze hebben nog geen uur geregeerd, Di Maio en Salvini.

'Maar zeg het dan gewoon!' brieste Luigi Di Maio (31) zondagavond via 
zijn Facebook-pagina. 'Zeg dan gewoon tegen het Italiaanse volk dat het 
zinloos is om te gaan stemmen, omdat alles toch uiteindelijk door de 
Europese rating agencies wordt besloten.' Hij was woedend, maar bleef 
eloquent en beschaafd, zoals altijd. Op 4 maart had de 
Vijfsterrenbeweging, waar Di Maio lijsttrekker van is, de verkiezingen 
ruim gewonnen. Op eenzame hoogte met 33 procent, op grote afstand 
gevolgd door de 19 procent van de PD, de oud-communisten, en door de 
Lega Nord van Matteo Salvini met 18 procent. Maar terwijl de 19 procent 
voor de grootste partij van links een debacle was, mocht Matteo Salvini 
zich met zijn 18 procent tot tweede grote winnaar rekenen. Alles hangt 
immers af van de verwachtingen en die waren in het geval van de Lega 
veel lager dan het resultaat.

De verkiezingen van 4 maart hadden dus twee grote winnaars opgeleverd, 
de Vijfsterrenbeweging en de Lega Nord. Met twee jonge leiders, Di Maio 
van 31 en Salvini van 45, een mooie vertegenwoordiging van Zuid (Napels, 
Di Maio) en Noord (Milaan, Salvini). En met plannen die, als je de 
dagelijkse realiteit van Italie goed kent, zeker een bestaansrecht 
hebben. Dat vonden de zeventien miljoen Italianen die hun stem op ze 
hadden uitgebracht uiteraard ook. Er werd in de (door de staat rijkelijk 
gesubsidieerde) Italiaanse pers erg dramatisch gedaan over de '84 dagen 
zonder regering' die volgden op de verkiezingen, maar uiteindelijk waren 
ze er binnen de drie maanden uit, de winnaars Di Maio en Salvini. Best 
snel, als je het vergelijkt met de recente regeringsformaties in andere 
grote Europese landen.

Nu moest de president nog even zijn handtekening zetten en dan kon de 
65ste regering van Italie van start, met de plannen en de poppetjes 
allemaal na zorgvuldig onderhandelen ingevuld. Maar er was een poppetje, 
de minister van Financien en Economische Zaken, dat niet goed lag in 
Europa, en dat was de 81-jarige euroscepticus, hoogleraar economie, 
oud-minister van Industrie en oud-directeur van de Bank van Italie, 
Paolo Savona. En dat nou net op Financien! Hadden ze hem maar iets 
anders gegeven, iets waar Europa niet om maalt, bijvoorbeeld Justitie 
(Italie heeft nog altijd de machtigste en rijkste maffia-organisaties 
ter wereld), Binnenlandse Zaken (immigratieproblematiek en de 
bootvluchtelingen uit Afrika die weer met duizenden de Middellandse Zee 
komen oversteken nu het mooie weer definitief is begonnen) of Cultuur 
(Italie heeft het grootste en belangrijkste werelderfgoed op de lijst 
van Unesco). Dat was allemaal prima geweest. Maar niet op Financien! 
Want Financien is niet van Italie, Financien is van Europa.

Vasthouden aan Paolo Savona heeft de twee 'kwajongens', zoals Di Maio en 
Salvini oneerbiedig worden genoemd, de kop gekost. Alhoewel? De geste 
van de president van de republiek is niet goed gevallen in Italie, bleek 
meteen al uit haastige opnieonderzoeken. Ruim zestig procent van de 
Italianen vindt het onbegrijpelijk dat een democratisch gekozen regering 
wordt afgeblazen omdat er een man in zit die de president - of Europa, 
een pot nat - niet zint. 'Dit is de staartslag van het systeem, de 
staartslag van de oude machten', zei Matteo Salvini, 'de volgende 
verkiezingen worden een plebisciet (volksstemming) voor ons. Ze zullen 
het zien: het wordt het volk en het echte leven tegen de oude kasten en 
de Lords van de Spread. Gefeliciteerd.'

Het is waar. Als de regering van de president met de premier van de 
president niet door de Kamer komt - zoals op dit moment een zekerheid 
lijkt - zal Italie heel snel, waarschijnlijk al in september of oktober, 
opnieuw naar de stembus gaan. En dan is de kans groot dat de Lega van 
Salvini van 18 procent doorschiet naar 27 procent, bleek uit dezelfde 
opinieonderzoeken. De Vijfsterrenbeweging daalt iets, naar rond de 30 
procent, maar samen hebben ze dan een overtuigende absolute meerderheid. 
Zelfs met een kieswet als deze, die speciaal gemaakt was om de al lang 
voorspelde zege van de Vijfsterrenbeweging zo veel mogelijk in te 
dammen. Tenzij er nog een nieuwe kieswet in elkaar wordt geflanst waarin 
expliciet staat dat stemmen op de Vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo 
strafpunten oplevert, of stemmen op de Lega, of op een combinatie van de 
twee.

Wat een moeite is er gedaan om 'de kwajongens' buiten de macht te 
houden. Om te beginnen bij de denigrerende term 'populisten', waarmee 
alles wat nieuw is en misschien moeilijk te vangen meteen maar veilig 
wordt opgeborgen in die negatieve categorie. Zijn we daar ook weer klaar 
mee.

Je kunt er een veldslag mee winnen, maar niet de oorlog, luidt een in 
Italie nog veel gebruikt Latijns gezegde. De reactie van de Italianen is 
nu nog even stilte - rouw, zou je kunnen zeggen. 'De Italianen zijn 
stil', zegt Beppe Grillo op een YouTube-filmpje achter het stuur van de 
auto op een Italiaanse snelweg. 'Ze staren in het luchtledige en zeggen 
niets. Waarom? Waarom praten ze niet? Omdat er iets is dat in de plaats 
van miljoenen Italianen heeft gesproken. Dat iets zijn de markten. De 
financiele markten. De Italianen zijn stil en ze zijn triest, omdat ze 
beseffen dat ze niets meer te zeggen hebben. Voor hen spreken de 
markten. En wie zijn dat, de markten? Ik zou ze graag leren kennen, 
hallo markt, mijn naam is Beppe Grillo, en jij, hoe heet jij?'

Alles staat weer op nul. Maanden zullen heengaan met weer een 
verkiezingscampagne (de maag draait al om bij de meeste Italianen, want 
ze zijn nog herstellende van de slopende vorige). Weer die 
hersenspoeling van al die hoofden en beloftes. En weer niet het 
programma waarop ze hadden gestemd op 4 maart en dat vanaf deze week van 
start zou gaan. Een stevig programma met essentiele punten als halvering 
van het absurde aantal peperdure parlementariers (950), die allemaal 
recht hebben op een levenslang riant pensioen als de regering weer eens 
omvalt, wat sinds 1946 gemiddeld eens per jaar gebeurt. Het drastisch 
terugsnoeien van het oneindige aantal overbodige gremia, clubjes, 
organen, vertegenwoordigingen, die ergens in de schaduw en stilte van 
schitterende plekken en gebouwen de staatspot opmaken.

Dat is nog nooit gebeurd, zelfs de net zo zinloze als kostbare 
'provinciale besturen' bestaan nog altijd, ondanks de belofte van 
premier op premier om er een eind aan te maken. En het onmiddellijke 
antwoord op de vluchtelingenboten die vanuit Libie en Tunesie nu weer 
als een bombardement op de Italiaanse kusten worden afgevuurd. Want nu 
kan het nog even, snel, snel! Als Matteo Salvini in september of oktober 
werkelijk de stemmen vergaart die nu worden voorspeld, is dat heel 
slecht nieuws voor de economische vluchtelingen uit Afrika die geen 
enkele kans op een officiele status maken en dus haastig de 
clandestiniteit in Noord-Europa opzoeken.

Welk Italiaans euvel je ook neemt: maffia, corruptie, een 
geldverslindende en obsolete staat, een granieten gerontocratie, 
galopperende jeugdwerkloosheid, wanbeheer van de immense natuurlijke en 
culturele potentie; het is de hoogste tijd dat er serieus wat aan wordt 
gedaan. De hoogste tijd voor Italie, de hoogste tijd ook voor Europa. 
Want Italie zou zijn eigen broek makkelijk kunnen ophouden, als er eens 
anders gerekend zou worden en anders omgegaan met de grote 
mogelijkheden, de menselijke potentie. Misschien zoiets als gelijke 
kansen voor iedereen.

In de plannen die de Vijfsterrenbeweging en de Lega samen hadden 
ontwikkeld ging dat ook gebeuren. Of het ze zou zijn gelukt is een 
tweede, maar in ieder geval stond het bovenaan op de agenda. De 
problemen werden benoemd, de profiterende kaste scheet in zijn broek. Nu 
weer niet, want alles blijft voorlopig bij het oude. Want als alles 
verloren lijkt, is er altijd nog een president van de republiek. 
Gelukkig maar.

--------
(c) 2018 De Groene Amsterdammer