[D66] Referendumgate: Ollongren gaat om met teleurstellingen

Sat Mar 24 11:26:14 CET 2018

Bron:   Volkskrant
Datum:  23 maart 2018
Auteur: Frank Hendrickx
URL:    
https://www.volkskrant.nl/politiek/onverwacht-nee-bij-referendum-zet-eensgezindheid-binnen-coalitie-voor-het-eerst-echt-onder-druk~a4583359/

Onverwacht 'nee' bij referendum zet eensgezindheid binnen
coalitie voor het eerst echt onder druk - Ollongren neemt de tijd
-----------------------------------------------------------------

'Vanaf volgende week gaan we de weging maken... De duiding en de 
heroverweging kost even tijd... Dat doet je niet op een 
achternamiddag... Het moet zorgvuldig... Het gesprek moet nog 
beginnen...' Even stoicijns als formalistisch pareert vicepremier Kajsa 
Ollongren vrijdag bij de persconferentie na afloop van de ministerraad 
de telkens terugkerende vraag: wat gaat het kabinet doen met het 'nee' 
bij het raadgevend referendum over de Wet op de inlichtingen- en 
veiligheidsdiensten, de Wiv? Ollongren rekt vooralsnog vooral tijd.

'Een teleurstelling'

Volgende week donderdag komt de Kiesraad pas met de definitieve uitslag 
van het referendum. Daar wacht ze netjes op. Niet dat de 
D66-bewindsvrouw echt gelooft dat er nog een 'ja' uitrolt. Uit de 
officieuze uitslag blijkt dat 49,5 procent tegen heeft gestemd en maar 
46,5 procent voor. 'Een teleurstelling', beaamt ze met 'een heel kleine 
slag om de arm'.

Eerder deze week dacht de D66-bewindsvrouw nog dat ze de aftapwet 
definitief van haar lijstje met lastige klussen kon schrappen. Niet 
alleen de opiniepeilers wezen op een ruime meerderheid voor de wet, ook 
de interne onderzoeken van het kabinet. Niet voor niets blaakten premier 
Mark Rutte en CDA-voorman Sybrand Buma een dag voor het referendum nog 
van het zelfvertrouwen. In het laatste debat deden ze de meeste kritiek 
af als 'kolder', 'volstrekte onzin' en 'onwaar'. Nu moet het kabinet 
toch met die 'kolder' aan de slag. Een opgave die de eensgezindheid 
binnen de coalitie voor het eerst echt onder druk zet.

Hoogopgeleide jongeren

Vooral voor D66-leider Alexander Pechtold is het riskant om de Wiv 
gewoon door te drukken. Het zijn hoogopgeleide jongeren uit de steden 
die massaal tegen hebben gestemd  geen groep die D66 van zich wil 
vervreemden. En het incasseringsvermogen van de partij is al aangetast 
door het omstreden afschaffen van het referendum en de nederlaag bij de 
gemeenteraadsverkiezingen. De D66-fractie zal er weinig voelen om nu 
opnieuw op de pijnbank plaats te nemen.

De manoeuvreerruimte oogt desondanks minimaal, ook omdat VVD en CDA zich 
juist met huid en haar verbonden aan de Wiv die per 1mei volledig in 
werking moet zijn. 'De diepe verantwoordelijkheid voor deze wet kan 
niemand mij afnemen', zei Buma afgelopen week. Het kabinet staat formeel 
voor een digitale keuze na de uitslag van het raadgevend referendum: de 
wet intrekken of niet?

Reparatiewetjes

De eerste optie lijkt nagenoeg onmogelijk. Rutte, Buma en ook Gert-Jan 
Segers van de ChristenUnie hebben gezegd dat de staatsveiligheid en de 
levens van Nederlandse troepen in het buitenland in het geding zijn als 
de Wiv niet doorgaat. Segers hekelde vorig jaar nog de houding van 
PVV-leider Geert Wilders, die voor de wet is, maar zich wel bij de 
referendumuitslag wil neerleggen. 'De heer Wilders heeft heel wat uit te 
leggen als er dan toch een grote aanslag plaatsvindt.'

Het zal D66 al moeite genoeg kosten om de coalitiepartners te porren 
voor kleinere aanpassingen die eventueel via reparatiewetjes kunnen 
worden doorgevoerd. De aanhang van VVD (74procent) en CDA (63procent) is 
juist voorstander van de aftapwet. Alleen de ChristenUnie lijkt 'een 
middenpositie' in te nemen, zo wordt achter de schermen gezegd. Segers 
blijft voor de wet, maar wil wel kijken of er iets met de bezwaren van 
tegenstanders kan worden gedaan.

Bits of Freedom

Maar hoe? Tijn de Vos, een van de studenten die het initiatief namen 
voor het referendum, is niet van plan om 'namens het volk' suggesties te 
doen aan het kabinet. 'We denken wel dat de voorstellen van Bits of 
freedom een belangrijke houvast vormen.' Enkele andere initiatiefnemers 
zijn wel bezig om suggesties voor het kabinet voor te bereiden.

Voor de voorstellen van Bits of Freedom zullen VVD en CDA niet 
warmlopen, want die organisatie stelt vijf ingrijpende voor, waarvan de 
belangrijkste is dat 'de sleepnetfunctie' volledig uit de wet verdwijnt. 
De inlichtingendiensten kunnen dan niet meer op grote schaal 
communicatie onderscheppen om potentiele dreigementen en patronen in 
kaart te brengen. Volgens voorstanders is dat nou juist de essentie van 
de wet.

Axel Arnbak, een advocaat en onderzoeker informatierecht aan de 
Universiteit van Amsterdam, vreest dat het kabinet uiteindelijk kiest 
voor 'een politieke oplossing'. Zo zou via een reparatiewetje alsnog de 
tekst kunnen worden toegevoegd dat het aftappen van de kabel 'zo gericht 
mogelijk' moet. Het gezichtsverlies voor VVD en CDA blijft dan beperkt, 
omdat iets dergelijks eerder al via een motie is aangenomen. 'Een echt 
mini-mini-stapje', aldus Arnbak, die zelf voor ingrijpendere wijzigingen 
is. 'Ik acht anders de kans groot dat delen van deze wet alsnog worden 
verworpen door het Europese Hof. Het is beter om het meteen goed te 
doen.' Bits of freedom heeft al aangekondigd een juridische procedure te 
beginnen als grote wijzingen uitblijven.

Kajsa Ollongren heeft er zo weer een hoofdpijndossier bij, met dank aan 
het onverwachte 'nee' bij het mogelijk laatste referendum. Ze lijkt er 
nog niet van onder de indruk. 'Het leven zit vol teleurstellingen', 
merkte ze vrijdag zakelijk op. 'Daar moeten we mee omgaan.'

--------
(c) 2018 Persgroep