[D66] Albright en de terugkeer van het fascisme

[A.O.]

https://www.trouw.nl/home/trump-krabt-het-korstje-op-het-fascisme-open-ziet-madeleine-albright-~a8d9a95b/

Trump krabt het korstje op het fascisme open, ziet Madeleine Albright

    www.trouw.nl
    View Original

Oud-minister van buitenlandse zaken in de VS Madeleine Albright kijkt de
zaal in voor de presentatie van haar nieuwste boek op de universiteit
van Georgetown. © The Washington Post/Getty Images

In een wereld vol millennials noemt de vroegere Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken Madeleine Albright zichzelf 'een vitale overjarige' –
een perennial. Ze is 81 jaar. Maar haar aftandsheid heeft, vindt ze
zelf, één groot voordeel: ze heeft de Tweede Wereldoorlog nog
meegemaakt, net als de Koude Oorlog en de val van de Berlijnse muur. Ze
kan de dingen vergelijken. Nu ziet Albright, die vandaag in Nederland
haar nieuwe boek presenteert, in de huidige generatie leiders duidelijk
tekenen van een terugkerend fascisme.

    We zijn er nog niet, maar er zijn wegwijzers op de weg terug naar
een tijdperk waarin het fascisme aansloeg

Madeleine Albright

De wereld kent Albright als de minister van buitenlandse zaken onder
president Bill Clinton, twintig jaar geleden inmiddels. Ze was de eerste
vrouw die dat ambt bekleedde, maar bereidde de weg voor andere vrouwen -
Condoleezza Rice, Hillary Clinton. Ook nu ze behoorlijk op leeftijd is,
werkt ze nog altijd, als docent op de universiteit van Georgetown en als
voorzitter van een instituut dat wereldwijd strijdt voor democratische
waarden.

We kennen Madeleine Albright vooral als de minister van buitenlandse
zaken onder president Bill Clinton, twintig jaar geleden inmiddels. © epa

Sinds haar tijd als minister draagt ze broches die uitdrukken wat haar
stemming is. Ballonnen als het goed gaat, insecten als ze er wat minder
zin in heeft. Sinds haar laatste boek draagt ze er eentje die Mercurius
moet voorstellen - de boodschapper.

"We zijn er nog niet, maar er zijn wegwijzers op de weg terug naar een
tijdperk waarin het fascisme aansloeg", is haar boodschap. Haar nieuwste
boek, dat ze in Amsterdam aan de man komt brengen, heet in de
Nederlandse vertaling 'Fascisme, een waarschuwing'. Het werk gaat over
Albrights eigen familiegeschiedenis, die sterk verweven is met de
Europese historie. Eerst moest haar gezin - ze komt uit een
Joods-Tsjechische familie - vluchten voor Hitler, later voor het
communisme. Het gaat over hoe Italië en Duitsland ten prooi vielen aan
het fascisme. En het gaat over de huidige leiders: over mannen als Orbán
(Hongarije), Poetin (Rusland), Erdogan (Turkije) en Trump (VS).

'Welke methode ze ook gebruikten, fascistische leiders smeedden elk een
emotionele band met de massa en brachten lelijke gevoelens aan de
oppervlakte', schrijft ze. En in een van de vele interviews over haar
boek stelt ze: "Een terugkerend kenmerk van fascistische leiders is dat
ze een groep buitensluiten. Wat destijds de Joden waren, zijn nu de vaak
de migranten."

Ze wijst onder meer op Hongarije, waar onlangs zelfs hulp bieden aan
migranten verboden werd.

    Ja, misschien is ze te alarmistisch, erkende ze al in menig
interview. Maar haar vallen nu eenmaal de parallellen op

Ja, misschien is ze te alarmistisch, erkende ze al in menig interview.
Maar haar vallen nu eenmaal de parallellen op. Ze beschrijft
bijvoorbeeld ook het enorme gevoel van hoop op politieke verandering dat
met het fascisme in de jaren dertig in Europa opkwam op een moment dat
vele burgers politiek waren afgehaakt, en vergelijkt dat met het verlies
van vertrouwen in de instituties van nu. "Mensen zeggen dat ze niet gaan
stemmen omdat hun stem tóch niet telt", zegt ze.

Ze schrijft: 'We weten uit ervaring dat fascisme en de tendensen die
daartoe leiden zich gemakkelijk lenen voor imitatie'. Ze ziet hoe
leiders in Turkije, Hongarije, Polen en de Filippijnen recepten
gebruiken die 'zijn uitgeprobeerd in Venezuela of Rusland'. Zelfs haar
eigen VS 'begint weg te glijden'. 'We hebben in de moderne tijd nog
nooit een hoofd van de uitvoerende macht gehad die in woord en daad zó
ingaat tegen de democratische idealen.'

Albright had nooit verwacht dat het zo zou lopen. Samen met de halve
wereld geloofde ze dertig jaar geleden nog dat de democratie voor altijd
de tegenstand had overwonnen.

'Als je fascisme ziet als een wond die bijna is geheeld, dan is Trump in
het Witte Huis zoiets als heel hard aan het korstje krabben', schrijft
ze. 'Hij ziet de wereld als een strijdperk, waarin elk land erop uit is
een ander te overheersen.'

Fascisme, een waarschuwing. Madeleine Albright. Arbeiderspers, 19,99 euro.

Columnist Stevo Akkerman sprak vorig jaar met de joodse historicus Zeev
Sternhell over het fascisme: "Er is geen enkele reden om te
veronderstellen dat het is ondergegaan met de ondergang van nazi-Duitsland."