[D66] ChristenUnie bindt de strijd aan met het neoliberalisme

Sat Jun 2 12:03:32 CEST 2018

Bron:   Trouw
Datum:  2 juni 2018
Auteur: Lex Oomkes en Bart Zuidervaart
URL:    
https://www.trouw.nl/democratie/christenunie-bindt-de-strijd-aan-met-het-neoliberalisme~ade225ef/

ChristenUnie bindt de strijd aan met het neoliberalisme
-------------------------------------------------------
Partijleider Gert-Jan Segers wil de toon van de ChristenUnie 
aanscherpen. Nederland heeft volgens hem behoefte aan een nieuwe 
politieke agenda, tegen het neoliberalisme.

Ruim dertig maanden is Gert-Jan Segers nu partijleider van de 
ChristenUnie. In die 2,5 jaar stak hij al behoorlijk zijn nek uit. Door 
vanuit de oppositie mee te werken aan akkoorden met de coalitie van VVD 
en PvdA en door toe te treden tot het vier partijenkabinet met VVD, CDA 
en - ideologisch gezien aartsvijand - D66.

Tijd om eens rustig na te denken over wat er nu eigenlijk allemaal in 
die dertig maanden gebeurde, gunt de voormalige directeur van het 
wetenschappelijk bureau van de ChristenUnie zich niet. Het is wat hem 
betreft tijd voor de ontwikkeling van een vernieuwde politieke agenda. 
Er dient snel een antwoord te komen op de volgens Segers snel groeiende 
onzekerheid in de samenleving. In een essay, geschreven met twee 
'gewone' partijleden, dat binnenkort verschijnt in Groen, het blad van 
het wetenschappelijk bureau van de partij, schetst Segers de contouren 
van die nieuwe agenda. Ook zijn toespraak tot de partijleden op het 
congres volgende week is hieraan gewijd.

Het neoliberalisme verdient veel steviger tegenspel, is, kort 
samengevat, de conclusie van Segers. De groeiende onzekerheid van mensen 
op cultureel en op economisch terrein is de prijs die we betalen voor 
decennia van liberalisering en steeds efficientere, maar ook steeds 
onpersoonlijkere overheidsdiensten. Segers: 'Er is een sterk verband 
tussen het culturele debat in dit land en het economische. Aan de ene 
kant is er het debat over identiteit - wie zijn we nu eigenlijk? - en 
aan de andere kant een debat over toenemende ongelijkheid. Rechts 
monopoliseert het eerste en links het tweede, terwijl de twee debatten 
sterk met elkaar verbonden zijn. Daar ligt de kans voor een 
christelijk-sociale partij als de onze.'

Segers is ervan overtuigd dat om onzekerheid weg te nemen een geheel 
nieuwe sociaal-economische koers nodig is. 'Ik ben geen marxist die 
stelt 'als we maar ongelijkheid tegengaan en de onderkant even optillen, 
dan komt alles vanzelf goed'. Maar een andere economische politiek is 
wel dringend nodig.

Er is een, wat ik maar noem, ontworteling gaande. Mensen worden onzeker. 
Je baan kan morgen over de grens verdwijnen. Het belang van een 
aandeelhouder is belangrijker dan het belang van een werknemer en ga zo 
maar door. Er is een gebrek aan eigenaarschap: mensen hebben niet meer 
het gevoel dat hun zorg, hun buurt, echt van hen is. Als we als 
politieke partij in staat zijn te werken aan herstel van eigenaarschap 
en kunnen zorgen dat mensen meer zeggenschap krijgen, zal ongelijkheid 
afnemen en zal ook de meer culturele onvrede verminderen. Ik ben daarvan 
overtuigd.'

Als er maar een goede sociaaleconomische agenda komt, raakt Nederland op 
termijn weer uit de problemen?

'Nee, dat is te eenzijdig. We hebben ook een, wat ik dan maar noem, 
waarden-agenda nodig. We snakken naar het gevoel deel van een 
gemeenschap te zijn. De grootste tragiek is dat wie geen eigen vermogen 
heeft, zich bedreigd voelt in zijn bestaan. Wie alleen kan leven van 
maandsalaris naar maandsalaris, zal ook snel het gevoel hebben dat 
niemand namens hem het woord voert. Dat niemand voor hem zorgt. We 
moeten dus ook werken aan meer gedeelde waarden en aan hechtere 
gemeenschappen. Bijvoorbeeld groepen die zelf hun zorg organiseren of 
hun eigen energiecorporatie oprichten. Nu voelen mensen zich te vaak 
alleen staan en zien ze geen andere weg dan stemmen op de politieke 
uiteinden, waarvan ze heus wel weten dat die uiteindelijk ook het 
antwoord niet hebben.'

De oplossingen waar u aan denkt zijn wel heel eenzijdig 
sociaaleconomisch.

'Ik heb mij tot nu toe juist wat minder uitgesproken over een 
sociaaleconomische agenda. Ik voer debat na debat over uiterst 
belangrijke onderwerpen als het belang van de rechtsstaat, de 
wederkerigheid van vrijheid, de bescherming van minderheden. Dat blijft 
ook zo. Nu wil ik, in de partij en daarbuiten, ook een debat over de 
invloed van ongelijkheid op gemeenschappen. Kijk eens naar een bedrijf 
als Amazon, een wanstaltig voorbeeld. De topman is de allerrijkste man 
op aarde, terwijl zijn werknemers letterlijk op de werkvloer liggen te 
slapen tussen de lange diensten door. Dat bedrijf wordt totaal uit 
elkaar getrokken, zo'n gemeenschap gaat uiteindelijk kapot. Als het 
belang van de buitenlandse aandeelhouder belangrijker is dan de waarde 
van jou als werknemer, dan zegt dat iets over de gemeenschapszin van de 
leiding van het bedrijf. Een hoger salaris en goed onderwijs, het 
traditionele recept van links, levert nog geen gemeenschapszin op. De 
werknemer moet weer iets van eigenaarschap gaan voelen en ondervinden.'

Wij hadden de illusie dat het best wel aardig ging in Nederland. U 
schetst een wel heel somber beeld.

'Laat de feiten op je inwerken. Economisch gaat het goed, maar kijk even 
een spade dieper. Jongere generaties zijn niet in staat vermogen op te 
bouwen, ze leven van loonstrookje naar loonstrookje. De kans op werk is 
groter geworden, maar die generaties weten ook dat als de crisis 
toeslaat dat loonstrookje niet meer komt. Kijk naar Italie, kijk naar de 
geopolitieke onzekerheden. Er is zo weer een crisis en als je dan ook 
geen appeltje voor de dorst hebt, dan is die voorspoed maar zeer 
betrekkelijk en uiterst kwetsbaar. Je hebt dan niets om op terug te 
vallen. Er is geen gemeenschap die je opvangt. Je baan verdwijnt zomaar 
over de grens of het werk wordt overgenomen door een robot. Het is als 
dansen op de vulkaan. Je bent op een leuk feestje, maar het is o zo 
kwetsbaar.

'Die toenemende ongelijkheid zit niet alleen in het salaris. Zekerheid 
is op veel terreinen ongelijk verdeeld. ING is vergelijkbaar met Amazon. 
De bankwerknemers krijgen er 1,7 procent bij. Op zich mooi. Maar de baas 
een miljoen. Dat trekt zaken uit elkaar die bij elkaar horen. De 
ondernemingsraad zou de plek moeten zijn waar dit soort zaken worden 
besproken en waar iedereen weer bij elkaar komt. Als het niet via de 
vakbonden lukt - hun legitimiteit staat onder druk - is de OR het 
alternatief. Soevereiniteit in eigen kring, maar dan in een modern 
jasje, zou je kunnen zeggen. We moeten zoeken naar wegen om elkaar vast 
te houden in plaats van ons uit elkaar te laten drijven door een rauw 
kapitalisme.'

U stelt dat ook het politieke midden hier medeverantwoordelijk voor is. 
Daar hoort de ChristenUnie bij.

'Waar het kon, hebben we bijgestuurd, maar we moeten de 
verantwoordelijkheid van mijn partij niet overdrijven. Ja, we hebben 
eerder in het kabinet gezeten, we hebben plannen gesteund. Ook met mijn 
partij wil ik scherper zijn op een tendens op een langere termijn. Een 
voorbeeld? In Nederland zijn we arbeid veel zwaarder gaan belasten dan 
kapitaal. Ik weet wel, kapitaal is vluchtig, een bedrijf is met een klik 
met het geld in het buitenland, terwijl jij en ik niet zo snel het land 
verlaten. Toch zullen we slimmer moeten zijn. Het meest abject is het 
nog dat je rijk kan worden door grote schulden te maken. Dat kan nooit 
de bedoeling geweest zijn.

'Ook het politieke midden heeft het hier laten liggen en niet de 
politieke moed gehad de trend te keren dat winsten maar toenemen en de 
economie groeit, terwijl de koopkracht grofweg gelijk blijft. Ook het 
midden werkte hard aan efficientere overheidsdiensten, terwijl de burger 
meer en meer het idee kreeg dat de overheid geen gezicht en luisterend 
oor meer heeft. Zie de problemen rond het aardgas in Groningen en nu ook 
met het vlieg-veld Lelystad. De burger ziet: 'er worden besluiten 
genomen over ons, zonder ons'. Dat is een politieke tragedie met een 
enorme prijs: wantrouwen.'

Dertig jaar heeft de burger van de politiek te horen gekregen dat hij 
zijn belangen moet najagen en dat als hij dat doet de samenleving er ook 
beter van wordt. U wilt een radicaal einde maken aan dat neoliberalisme.

'Mijn collega Klaas Dijkhoff kan met enig recht op het congres van de 
VVD zeggen 'we hebben gewonnen'. We hebben marktwerking toegepast op 
terreinen waar de markt helemaal niet thuishoort. Met een visie die 
ervan uitgaat dat de mens altijd en overal rationele beslissingen neemt. 
Vergeten is dat we ook gemeenschapsdieren zijn. Die geneigd zijn tot het 
goede, maar ook het kwade. Je moet marktwerking niet volledig loslaten 
op de zorg. We krijgen sinds de liberalisering van de post drie 
postbodes aan de deur. Drie onderbetaalde mensen, en niet meer elke dag. 
En de brievenbus op het platteland is weggehaald.'

'Onder leiding van mijn partijgenoot Roel Kuiper heeft de Eerste Kamer 
al eens uitgezocht onder welke omstandigheden we nu eigenlijk besloten 
tot al die privatiseringen. Dat heeft een vervolg nodig. Er zijn 
geprivatiseerde bedrijven en diensten waar de overheid weer meer te 
zeggen moet krijgen. Inderdaad, zoals de post.'

Kunt u uitleggen wat u in deze coalitie doet als dit uw agenda moet 
worden?

'Zelfs in deze combinatie zijn we in staat gebleken bij te sturen. In 
het regeerakkoord verlagen we de lasten op arbeid, terwijl de lasten op 
consumptie stijgen. Links protesteerde tegen de BTW-verhoging, terwijl 
ik zou denken dat bijvoorbeeld GroenLinks dit zou moeten omarmen.

Er wordt een begin gemaakt met de hoognodige energietransitie. Daar was 
voor de verkiezingen nog absoluut geen zicht op. Sterker nog, mocht 
blijken dat we onze afgesproken klimaatdoelen van Parijs niet kunnen 
halen, dan sluit ik niet uit dat we in deze kabinetsperiode het 
belastingstelsel verder moeten vergroenen. Ik zou dat overigens in ieder 
geval goed vinden.'

En u laat dat toch al vluchtige kapitaal nog wat vrijer door de 
dividendbelasting af te schaffen.

'Tja. Er zijn inderdaad ook verliespunten. Maar ook zoveel winstpunten. 
Meer geld voor gezinnen, een groener belastingstelsel, verlaging van 
eigen bijdragen in de zorg. Ik wil ook Europa noemen. Op veel terreinen 
zal Brussel een stap terug moeten doen. Geen bemoeienis met onderwijs of 
pensioenen. Maar: we hebben Europa hard nodig. De dividendbelasting is 
eigenlijk een mooi voorbeeld. Bedrijven kunnen zo hun boeltje oppakken 
en naar een ander land vertrekken. Vanuit Europa bestaat daarvoor nog 
geen tegenwicht, waardoor die dividendbelasting een factor van 
concurrentie is tussen de landen onderling. Wat we nodig hebben zijn 
Europese afspraken, bijvoorbeeld over minimumtarieven in de 
vennootschapsbelasting.'

Een herwaardering van Europa terwijl uw partij altijd sceptisch naar 
Brussel kijkt.

'Zeker. Maar de globalisering is nu ook voortgeschreden. We moeten 
nuchter naar Europa kijken. Brussel is op sommige terreinen echt een 
zegen. Niet alle problemen kunnen nationaal worden aangepakt. Dat geldt 
voor het klimaat en migratie, maar zeker ook voor belastingontwijking. 
Maar wat ik dan weer niet wil, is een eigen belastingheffing door 
Europa. Dan is de neus van de kameel door de deur en zal binnen de 
kortste keren de hele kameel in de kamer staan. Dan hebben we een 
verenigde staten van Europa, zonder draagvlak onder burgers.'

U zet hier een nieuwe koers uit, maar in hoeverre is er binnen de 
coalitie ruimte voor?

'We voeren loyaal het regeerakkoord uit. Bij alles wat daar niet in is 
geregeld, zijn we vrij. Dit is de aftrap op weg naar de volgende 
verkiezingen in 2021. Tot die tijd zullen we bijvoorbeeld met 
initiatiefwetten komen. Ik denk aan het verruimen van mogelijkheden van 
ouderen om gezamenlijk voor eigen huisvesting te zorgen of voor mensen 
om hun eigen energiecooperatie op te starten.

'Dat zorgt voor betrokkenheid, dat zijn echte gemeenschappen. En ik wil 
nu al bekijken of er reden is privatiseringen terug te draaien. Over 
drie jaar hebben we een dwingende agenda. Mijn idealen reiken verder dan 
deze coalitie.'

Het in het interview genoemde essay is te vinden op de site van het 
wetenschappelijk bureau van de ChristenUnie.
https://wi.christenunie.nl/wijnstokkenenvijgenbomen

--------
(c) 2018 Persgroep