[D66] Hoe verging het D66 in Amsterdam ?

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  20 februari 2018
Auteur: Tjerk Gualtherie Van Weezel
URL:    
https://www.volkskrant.nl/binnenland/-d66-zou-het-in-het-rode-bastion-amsterdam-helemaal-anders-doen-maar-lukte-dat-ook~a4571415/


D66 zou het in het 'rode bastion' Amsterdam helemaal anders doen.
Maar lukte dat ook? Hoe is het de partij vergaan?
-----------------------------------------------------------------

De verovering van 'het rode bastion Amsterdam' door D66 was een van de 
opmerkelijkste uitkomsten van de gemeenteraadsverkiezingen van 2014. Na 
het doorbreken van de dominantie van de PvdA kon de hoofdstad worden 
hervormd. Hoe is het de partij vergaan?


1. Speepunten bereikt, maar...

Meer geld voor onderwijs, hervorming van het erfpachtsysteem en 
deugdelijke financien. Dat waren de speerpunten waarmee D66 vier jaar 
geleden begon aan de verkiezingen, waar de partij met veertien zetels 
als grootste zou uitkomen (met tien zetels voor de PvdA). Het zijn 
punten die ook duidelijk terugkwamen in het coalitieakkoord dat de 
partij in de zomer van 2014 na slepende onderhandelingen sloot met SP en 
VVD.

D66 kreeg 40 miljoen euro per jaar voor onderwijs en leverde ook de 
wethouder. Aanvankelijk lukte het de partij niet om zoveel geld 
daadwerkelijk uit te geven. Maar inmiddels is er veel geinvesteerd, 
onder andere in bijscholing voor docenten. Toch is het succes van alle 
investeringen vier jaar later moeilijk vast te stellen. Het onderwijs in 
Amsterdam is niet aantoonbaar beter of slechter geworden. Intussen lukt 
het veel scholen amper om voldoende leraren voor de klas te krijgen.

Een belofte die zonder meer is ingelost, is de hervorming van het 
erfpachtsysteem. De gemeente Amsterdam bezit bijna alle grond binnen de 
gemeentegrenzen en verpacht die aan huizenbezitters. Met de SP 
(voorstander van het oude stelsel) bedongen VVD en D66 (grote 
tegenstanders) dat de erfpacht bleef, maar dat huizenbezitters hun pacht 
voortaan eeuwig kunnen afkopen. Het inlossen van deze verkiezingsbelofte 
is geen proces waar D66 met trots op terugkijkt. Het is lang geleden dat 
een maatregel in de stad zoveel protest opleverde. Duizenden erfpachters 
(veelal typische VVD- en D66-stemmers) voerden actie. Onder grote druk 
werd de regeling aantrekkelijker gemaakt, maar nog steeds morren veel 
pachters over de uitkomst. In de lijst met 66 successen waarmee de 
partij campagne voert, is het nieuwe erfpachtstelsel niet opgenomen.

En dan zijn er de financien. Na enkele beschamende financiele debacles 
onder het vorige college - zoals het per ongeluk overmaken van 188 
miljoen euro in plaats van 1,88 miljoen - zou D66 financieel orde op 
zaken stellen. D66-wethouder Udo Kock stak er veel energie in en lijkt 
zeker meer structuur in de chaos te hebben gebracht. Met een 
kanttekening: een zwaarwegend D66-punt was altijd dat de schuld van de 
stad omlaag moest. Die is gestegen.


2. Worstelende wethouders

Hoewel het stadsbestuur de afgelopen jaren veel voor elkaar kreeg - 
vooral de historisch hoge bouwproductie is indrukwekkend - kwamen de 
bestuurders van D66 maar moeilijk uit de verf. Van hen had Simone 
Kukenheim (onderwijs) het het lastigst. Zij kwam al na anderhalf jaar in 
de politiek zwaar weer toen uitkwam dat zij na stiekem overleg met haar 
fractievoorzitter Jan Paternotte een rapport achterhield voor de raad. 
Uit het rapport bleek dat het door D66 zo zwaar bekritiseerde beleid van 
oud-onderwijswethouder Lodewijk Asscher goed werkte. Paternotte maakte 
de zaak er niet beter op door aanvankelijk te ontkennen dat hij de tekst 
gelezen en becommentarieerd had. Kukenheim ging diep door het stof en 
kreeg een motie van wantrouwen van de gehele oppositie. In de jaren 
daarna moest zij nog een aantal keer in de raad haar excuses maken over 
andere kwesties. Naarmate haar ambtsperiode vorderde, werd het optreden 
van de wethouder die het typische D66-beleid moest uitventen steeds 
schichtiger.

Udo Kock (financien) liep stevige krassen op in een zijstraatje van zijn 
portefeuille: het intrekken en herverdelen van vergunningen voor 
rondvaartboten. Kock tuigde een miljoenen kostende onnavolgbare 
inschrijfprocedure op, die voor tientallen kleine reders op een 
faillissement dreigde uit te lopen. Terwijl de gemeenteraad nog 
bakkeleide over de vele fouten die tijdens de herverdeling werden 
gemaakt, floot de hoogste bestuursrechter de gemeente terug. De hele 
procedure was in de ogen van de Raad van State ondeugdelijk. Op zich al 
pijnlijk voor Kock, maar hij wekte vooral irritatie door de botte 
communicatie richting de reders. Pas onder grote politieke en 
publicitaire druk kreeg hij een kribbig 'sorry' over zijn lippen.

De D66-bestuurder die haar partij de meeste smoel gaf, was zonder meer 
oud-topambtenaar Kajsa Ollongren. Als aimabele wethouder van economische 
zaken had zij de wind in de rug en wist ze menig bedrijf naar Amsterdam 
te lokken. In haar enthousiasme voor bedrijvigheid bleef Ollongren wel 
lang doof voor de groeiende zorg in de stad over de drukte en overlast 
van toeristen. Zij schoot op dat dossier pas in actie nadat burgemeester 
Eberhard van der Laan in een toespraak de populariteit en de 
vercommercialisering van de binnenstad aan de orde had gesteld.

De vierde wethouder, Abdeluheb Choho (duurzaamheid), blonk vooral uit in 
onzichtbaarheid.


3. 'Spel belangrijker dan de stad '

Toch is het opvallendste resultaat van drieenhalf jaar D66-dominantie in 
de hoofdstad dat de sociaal-liberalen zich totaal impopulair hebben 
gemaakt bij alle andere partijen in de raad. Dat politieke tegenstanders 
in verkiezingstijd kritisch zijn over de grootste partij is tot op 
zekere hoogte logisch. Maar de ongekend harde taal waarin zowel 
oppositie- als coalitieleiders zich uitlaten over de bestuursstijl van 
D66 is wel degelijk uitzonderlijk. Zodra je ernaar vraagt, volgt een 
gefrustreerde opsomming van 'onbetrouwbaar gedrag' dat zou getuigen van 
'weinig oog voor de stad en veel voor het politieke spel'.

Het gekonkel van Kukenheim en Paternotte rond het onderwijsrapport is 
exemplarisch voor de constante D66-neiging tot sluw profileren, stellen 
de Amsterdamse politici. 'Bij dat soort acties denk ik vaak dat ze bij 
D66 te veel naar House of Cards kijken', zegt Johnas van Lammeren van de 
Partij voor de Dieren.

Een ander opvallend veelgenoemd voorbeeld was het debat over de Joodse 
erfpachtgelden. Dat ging over de restitutie van de erfpacht die de 
gemeente na de Tweede Wereldoorlog inde bij Amsterdamse Joden die 
terugkeerden uit de kampen. De kwestie was delicaat, omdat de logische 
gedachte om alle slachtoffers en nabestaanden te compenseren in de 
praktijk ongelooflijk ingewikkeld zou zijn. Om frustrerende 
bewijsprocedures en rechtsongelijkheid te voorkomen, kwam burgemeester 
Van der Laan met het voorstel om 10 miljoen euro aan 'de Joodse 
gemeenschap' te doneren.

In het vooroverleg steunde de hele raad de oplossing van Van der Laan. 
Maar toen enkele Joodse organisaties toch om individuele regelingen 
vroegen, verraste D66 de rest van de raad met een opiniestuk, waarin de 
partij toch voor individuele restitutie pleitte. 'We wisten allemaal hoe 
gevoelig dit onderwerp was, en dat we graag als raad eensgezind tot een 
oordeel wilden komen', zegt Marjolein Moorman (PvdA). 'En dan word je 
verrast door zo'n stuk.' GroenLinks-leider Rutger Groot Wassink: 'Zulk 
soort acties zijn voor de onderlinge verhoudingen in de raad heel erg 
slecht.'

VVD-leider Eric van der Burg is vooral boos over de 'totaal 
onbetrouwbare' manier waarop D66 zich opstelde bij de erfpachtdeal 
afgelopen zomer. In ruil voor een extra korting voor erfpachters 
beloofden D66 en VVD aan de SP dat de stad meer sociale huurwoningen zou 
bouwen. Maar toen het nieuwe erfpachtstelsel was goedgekeurd, stemde D66 
uiteindelijk tegen de 40 procent sociale woningbouw.

Deze week gaf D66 in de raad toe dat het dit deed omdat ze wisten dat 
het voorstel het toch wel zou halen. Van der Burg: 'Puur opportunisme om 
je te profileren ten koste van de VVD dus. Want wij willen natuurlijk 
ook niet meer sociale huurwoningen, maar houden ons wel aan ons woord. 
Met partijen die zich zo opstellen, kun je niet samen een stad 
besturen.' SP-voorman en woonwethouder Laurens Ivens heeft ook geen goed 
woord over voor die 'bizarre' actie. 'Van der Burg is hier kei- en 
keihard genaaid.'

Veel indruk lijkt de kritiek niet te maken. D66 ziet het vooral als 
'ketelmuziek voor de campagne'. 'Elke partij is natuurlijk bezig met 
beeldvorming, maar ik garandeer dat het ons de afgelopen jaren vooral om 
de inhoud ging', zegt Reinier van Dantzig (de opvolger van Paternotte). 
Voor de irritatie vanuit GroenLinks, Partij voor de Dieren en PvdA toont 
hij meer begrip. 'Wij zijn ook tot de conclusie gekomen dat we ons 
moeten verbeteren als het om samenwerking met de oppositie gaat.'

--------
(c) 2018 Persgroep