[D66] Politiek-correct artikel over Soros

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Vrij Nederland
Datum:  11 december 2018
Auteur: Harm Ede Botje en Mischa Cohen
URL:    https://www.vn.nl/george-soros-profiel/


Hoe filantroop George Soros de lievelingsvijand werd van dictators
en trollen
------------------------------------------------------------------

2018 was het jaar van nieuwe autocraten. Hun favoriete tegenstander: 
George Soros, die een strijd voert voor een open, democratische 
samenleving. Hoe verweren Soros en zijn Open Society Foundations zich 
tegen de aanhoudende aanvallen - deels van antisemitische aard? 'Een 
slachtoffer van de nazi's beschuldigen van collaboratie heeft iets 
misselijkmakends.'

Hij is de lievelingsvijand van de Hongaarse minister-president Orban, de 
Turkse president Erdoğan en de Russische president Poetin. Door 
internettrollen wordt George Soros afgeschilderd als de Joodse 
kapitalist die grenzen wil opengooien, rassen wil vermengen en het 
Westen wil laten overlopen door islamitische vluchtelingen. De leugen 
dat hij achter de migrantenkaravaan zou zitten die door Midden-Amerika 
noordwaarts trekt, werd gretig overgenomen door Donald Trump en door Fox 
News, dat van het demoniseren van Soros zo ongeveer zijn verdienmodel 
heeft gemaakt. In Nederland werd hij aangevallen vanwege zijn steun aan 
het Ja-kamp van het Oekraine-referendum en De Telegraaf linkte hem in 
een schema vol pijlen en kruisen aan de actiegroep Kick Out Zwarte Piet.

Als 2018 het jaar is geweest van de revival van de autocratische leider, 
dan stond George Soros symbool voor de verdediging van de open, 
democratische samenleving. Niet voor niets hebben Poetin, Orban en als 
laatste ook Erdoğan de Open Society Foundations (OSF) van Soros van hun 
grondgebied verjaagd. En als dit het jaar was van een hernieuwde 
opleving van het antisemitisme, dan was George Soros de actuele 
verpersoonlijking van de eeuwige Jood. Hij lag permanent onder vuur van 
alt-right-aanhangers, uiteindelijk bijna letterlijk, toen hij in zijn 
woning vlak buiten New York een explosief thuisbezorgd kreeg dat in 
elkaar was geknutseld door de verwarde Trumpaanhanger Cesar Sayoc.


Vijftien miljard dollar

Wie is George Soros, haatobject van autoritaire wereldleiders en 
complotdenkers? Wat streven zijn Open Society Foundations na? En hoe 
verweren hij en zijn medewerkers zich tegen de voortdurende stroom 
verdachtmakingen en aanvallen?

Achttienhonderd medewerkers geven uit naam van Soros en de OSF jaarlijks 
een miljard dollar uit aan projecten en personen die zich inzetten voor 
een tolerante, vrije samenleving. In totaal hebben de stichtingen van 
Soros tot nu toe bijna 15 miljard dollar besteed aan goede doelen in 
vijfendertig landen.

In dit verhaal komen mensen aan het woord die Soros kennen en die actief 
zijn of waren voor de OSF. Van Patrick Gaspard, voormalige ambassadeur 
van de regering-Obama en sinds vorig jaar hoofd van de Open Society 
Foundations, tot Mabel van Oranje, die jarenlang voor de organisatie 
werkte. Van Goran Buldioski, directeur van het Europese hoofdkwartier in 
Berlijn, tot Michael Ignatieff, de Canadese rector magnificus van de 
door Soros opgerichte Central European University.


Egoistisch en egocentrisch

Zakenman George Soros (88) werd extreem rijk als hedgefund-eigenaar en 
als beurshandelaar. Hij verdiende miljarden, onder meer door te 
speculeren op de val van de Engelse pond op woensdag 16 september 1992 - 
die dag heet sindsdien Black Wednesday. Op de actuele ranglijst van 
miljardairs van Forbes komt Soros - mede doordat hij vorig jaar nog eens 
achttien miljard overmaakte aan de OSF - niet verder dan een 170ste 
plaats met een geschat vermogen van 8,3 miljard dollar. Ter 
vergelijking: Jeff Bezos, oprichter van Amazon, bezit meer dan vijftien 
keer zo veel.

En waar collega-rijkaards geld steken in voetbalclubs, kunstcollecties 
of mediabedrijven, besloot Soros - nadat de stress van het speculeren op 
de beurs hem hartproblemen had bezorgd - zijn fortuin aan te wenden voor 
een betere wereld. Door zijn opvoeding - zijn vader beheerste de 
internationale kunsttaal Esperanto - weigert hij zich te storen aan 
grenzen en pakt hij graag onoplosbare problemen aan, schrijft hij in My 
Philanthropy, een van de veertien boeken die hij publiceerde. Hij laat 
zich in dat boek behoorlijk kritisch uit over liefdadigheid. 
'Filantropen doen het uiteindelijk voor zichzelf en ik ben net zo 
egoistisch en egocentrisch als de meeste mensen.'


De kunst van het overleven

De oorsprong van zijn goedgeefsheid valt niet moeilijk te achterhalen en 
wordt door Soros ook steeds weer benadrukt: als Hongaars-Joodse jongen 
ontkwam hij aan de Holocaust dankzij zijn vader, advocaat Tivadar Soros, 
die familie, vrienden en zoveel mogelijk anderen valse persoonsbewijzen 
bezorgde. Puber George beleefde de Duitse bezetting in angst, maar het 
was ook een spannende en soms zelfs gelukkige tijd. Hij bewonderde zijn 
avontuurlijke vader, die de familie beschermde tegen de duistere 
krachten. 'Ik keek de kunst van het overleven af van een grootmeester,' 
schreef George Soros in zijn inleiding bij Masquerade, het boek dat zijn 
vader in het Esperanto schreef over de bezetting van Boedapest. 'We 
hebben allen de plicht om de hulpelozen te helpen als hun mensenrechten 
worden geschonden en als er wreedheden tegen hen worden begaan,' vond 
Tivadar - en zoon George heeft goed naar die woorden geluisterd.

Na de bevrijding bleek een half miljoen Hongaarse Joden te zijn vermoord 
door de nazi's en hun lokale bondgenoten, de Hongaarse Pijlkruisers. 
George leefde enige tijd in communistisch Hongarije voor het hem, alweer 
dankzij zijn vader, in 1947 lukte naar Engeland te reizen. Hij ging er 
filosofie studeren aan de London School of Economics, waar de filosoof 
Karl Popper colleges gaf - diens ideeen over de open samenleving zouden 
Soros blijvend inspireren.


Geinteresseerd in tegenspraak

'Niet zo gek, als je de Holocaust hebt overleefd en het communisme hebt 
zien winnen, dat je geinteresseerd blijft in de vraag hoe een vrije 
samenleving weerstand kan bieden aan het totalitarisme,' zegt Yoeri 
Albrecht. Hij is directeur van De Balie, voormalig redacteur van Vrij 
Nederland en voorzitter van de adviesraad van de Open Society Initiative 
for Europe. 'Er zijn nu eenmaal maatschappelijke mechanismen die in het 
slechtste geval kunnen leiden tot de komst van wat de Duitsers 
Gewaltherrschaft noemen: een overheid die gewelddadig is ten opzichte 
van haar eigen burgers.'

Albrecht leerde George Soros kennen toen die hem samen met anderen in 
Wenen voor een werkontbijt uitnodigde om van gedachten te wisselen over 
de toekomst van Europa. Hij maakte kennis met een 'zeer bijzondere man', 
die bezorgd is over de toekomst van de democratie in Europa en die open 
staat voor kritiek. 'Soros zal nooit beweren dat hij zelf precies weet 
hoe het zit, hij is altijd geinteresseerd in tegenspraak,' zegt 
Albrecht. 'Dat is helemaal in lijn met het gedachtengoed van filosoof 
Karl Popper, waarin fundamentele twijfel een rol speelt.' Maar 
uiteindelijk wil hij niet worden beoordeeld op zijn woorden maar op zijn 
daden, zegt Albrecht. 'Soros is van het type practice what you preach.'


Immateriele zaken

Waar anderen standbeelden of musea voor zichzelf oprichten om zo voor 
altijd voort te leven, investeert Soros zijn vermogen al sinds 1984 - 
het jaar dat hij zijn eerste stichting oprichtte in het toen nog 
communistische Hongarije - in immateriele zaken. 'Hij heeft al vele 
miljarden gestoken in ngo's en burgerschapsinitiatieven,' zegt Daniel 
Sachs, de Zweedse CEO van investeringsmaatschappij Proventus AB. 'De 
rechtsstaat en democratie gaan hem nu eenmaal aan het hart.'

Sachs, zelf ook filantroop en oprichter van de Apolitical Academy - een 
opleiding in Zweden voor een nieuwe generatie publieke leiders - leerde 
George Soros in 2006 kennen toen die bezig was de European Council on 
Foreign Relations op te richten. 'Ik werd uitgenodigd als een van de 
vijftig leden van die raad.' Ze deelden zorgen over de opkomst van het 
populisme in Europa, zelfs tot in Zweden. Later trad Sachs toe tot de 
Global Board, de Raad van Toezicht van OSF, waarin ook Soros en diens 
kinderen Jonathan, Alexander en Andrea zitting hebben. 'George is altijd 
een ongeduldig man geweest en dat is hij op zijn 88ste meer dan ooit,' 
zegt Sachs. 'Fundamentele waarden lopen gevaar en het is zijn missie, 
onze missie, om de tegenkrachten te mobiliseren en de civil society te 
ondersteunen, regeringen ter verantwoording te roepen, individuele 
vrijheden te beschermen, sociale rechtvaardigheid te bevechten.'

Speciale aandacht heeft de van oorsprong Hongaarse miljardair altijd 
gehad voor Oost-Europa en de Balkan. Van het miljard dollar dat de OSF 
jaarlijks wereldwijd verdeelt, gaat 81,7 miljoen naar projecten binnen 
Europa, waarvan bijna 14 miljoen naar de Westelijke Balkan.

Mabel van Oranje ontmoette George Soros voor het eerst in 1993, toen ze 
betrokken was bij hulp aan de slachtoffers van de oorlog in Joegoslavie, 
als oprichter en directeur van de European Action Council for Peace in 
the Balkans. Ze zou later ruim tien jaar bij OSF werken als directeur in 
Londen en Brussel en trad daarna toe tot de Global Board. 'Als je je 
afzet tegen George Soros en de OSF, stel je de waarden van de open 
samenleving ter discussie: vrijheid, transparantie, gelijkheid, 
democratie en rechtvaardigheid,' zegt ze over de kritiek op Soros. 'Dat 
vind ik beangstigend, want ik wil leven in een wereld waar leiders geen 
ongelimiteerde macht hebben, waar je politici kunt afrekenen op hun 
daden, waar iedereen gelijk is voor de wet, waar vrijheid van 
meningsuiting vanzelf spreekt. Precies de zaken die door de Open Society 
Foundations worden ondersteund.'


Gedwongen ballingschap

Dat vrije debat en die parlementaire controle staan juist in Hongarije 
onder zware druk. Victor Orban, die als jongeman zelf een beurs ontving 
van Soros om enige tijd politieke wetenschappen te studeren aan de 
Universiteit van Oxford, is allesbehalve geinteresseerd in tegenspraak. 
De nationalistische, autoritaire premier zag in de filantroop een ideale 
zondebok, een vijandbeeld dat hij in verkiezingstijd kon inzetten in 
zijn eigen voordeel. Vorig jaar begon Orban dus een anti-Soros-campagne 
die soms versluierd, dan weer openlijk antisemitisch was. Soros zou 
rechtstreeks verantwoordelijk zijn voor een immigrantenstroom naar 
Hongarije. Er verschenen billboards in de straten met het portret van 
een lachende Soros en de tekst 'laat Soros niet het laatst lachen'.

George Soros zelf zei in een reactie dat hij behoorlijk was geschrokken 
van die 'desinformatiecampagne met antisemitische trekken'. Tijdens de 
verkiezingscampagne dit voorjaar ging Orban nog een stap verder en 
introduceerde hij de Stop Soros-wet, die er in feite op gericht was de 
Open Society Foundation het land uit te werken. Op straat en in de 
grotendeels gelijkgeschakelde Hongaarse pers verschenen fotomontages met 
Soros als een poppenspeler die aan de touwtjes trekt, het klassieke 
beeld van de Joodse manipulator. Dit voorjaar besloot de leiding van de 
OSF dat het te risicovol was om in de Hongaarse hoofdstad te blijven. 
Medewerkers werden door staatsmedia geintimideerd, hun veiligheid liep 
gevaar en de organisatie verhuisde naar Berlijn, in een nog net 
zelfgekozen maar in feite afgedwongen ballingschap.


Hongaarse stormen

Op de negentiende verdieping van een anoniem kantoorgebouw vlakbij de 
Berlijnse Potsdamer Platz is sinds deze zomer het uit Boedapest 
vertrokken team van de OSF gevestigd. Niet alle 170 medewerkers - 60 
procent Hongaars, de rest uit andere landen - zijn naar de Duitse 
hoofdstad verhuisd. Een deel van de Hongaarse teamleden bleef in 
Boedapest en er is tijdelijk een wat kleiner kantoor in Wenen geopend 
voor degenen die twijfelen over emigratie naar Duitsland of die wegens 
achtergebleven gezinnen voorlopig dichter bij huis willen werken.

'Let niet op de palmen, die horen bij het interieur,' zegt de 
perswoordvoerder bij binnenkomst. 'Dit is een voorlopig en veel te krap 
onderkomen, we zijn nog op zoek naar een permanente behuizing, maar dat 
is een groot probleem in booming Berlijn.'

In een benauwd glazen hokje ontvangt Goran Buldioski ons. De 
Macedonische directeur van de Open Society Initiative for Europe 
doorstond de afgelopen jaren alle Hongaarse stormen. 'We zijn met pijn 
in ons hart vertrokken nadat we onszelf de vraag hadden gesteld: kunnen 
we nog integer ons werk doen in Boedapest, kunnen we erop vertrouwen dat 
onze werknemers zich veilig voelen in Hongarije? Dat er een omgeving is 
die de civil society de ruimte geeft in plaats van het debat te 
verstikken? Jammer genoeg was het antwoord op die vragen: 'Nee, nee en 
nog eens nee.' Je kunt je bijna niet voorstellen dat Hongarije nog een 
EU-land is.'

Het is veel makkelijker om de motieven van Soros in twijfel te trekken, 
zegt Goran Buldioski, dan om de aanval te openen op een organisatie 'die 
pal staat voor democratische checks and balances, en die rechten van 
minderheden verdedigt in landen als Hongarije, Rusland en Turkije'.

De eerste signalen dat de Hongaarse regering George Soros wilde 
aanpakken, kwamen in de dramatische zomer van 2015, toen duizenden 
vluchtelingen in wankele bootjes aanspoelden op de Griekse eilanden. In 
de regeringsgezinde Hongaarse media werd het gerucht verspreid dat Soros 
een brochure had gefinancierd die op Lesbos werd uitgedeeld om 
vluchtelingen de weg naar Europa te wijzen.

'Aanvankelijk nam niemand dat erg serieus, we realiseerden ons totaal 
niet dat dat onzinbericht zo'n vlucht zou nemen,' zegt de Franse 
woordvoerder Daniel Makonnen in het OSF-kantoor in Berlijn. 'Maar een 
paar maanden later was het nepnieuws al het officiele 
regeringsstandpunt. Krankzinnig hoe zo'n rechtse samenzweringstheorie 
kon doordringen in de mainstream media, vervolgens cynisch uitgebuit in 
het politieke discours en ten slotte omgezet in echte wetgeving, gericht 
tegen de OSF, waardoor we weg moesten uit Boedapest. Ondertussen 
investeren we trouwens geen euro minder in projecten in Hongarije.'

De anti-Soros-retoriek werd steeds agressiever en ook steeds 
antisemitischer, vertelt Goran Buldioski. Het dieptepunt was volgens hem 
een foto die in december 2017 door het parlementslid Janos Pocs van 
Orbans partij Fidesz op sociale media werd gedeeld. Je ziet een groepje 
mensen naast een geroosterd varken. Op de zwartgeblakerde huid zijn de 
woorden 'O volt a Soros' gekrast. De tekst heeft in het Hongaars een 
dubbele betekenis: 'Dit was Soros' en 'Hij was aan de beurt.' Op 
Facebook schreef de Fidesz-politicus bij de foto: 'Weer een varken 
minder. Smakelijk eten.' Hij ontkende uiteraard elk verband met George 
Soros. 'Dit past in een lange en donkere traditie die teruggaat tot de 
Middeleeuwen,' was de reactie van de Open Society Foundations. 'Het laat 
zien dat antisemitisme officieel is toegestaan in het Hongarije van 
Viktor Orban.'


Rookgordijn

Daarbij kwam nog de door de Amerikaanse nieuwsorganisatie Politico 
onthulde smeercampagne van het Israelische spionagebedrijf Black Cube, 
dat eerder in opdracht van mediatycoon Harvey Weinstein informatie had 
verzameld over door hem seksueel misbruikte vrouwen. Medewerkers van 
Black Cube benaderden medewerkers en sympathisanten van de OSF in Europa 
en de VS en deden zich voor als journalisten. Citaten uit die zogenaamde 
interviews doken tegen het einde van de verkiezingscampagne op in 
Orban-gezinde media. Een van de geinterviewden had verteld dat er bij 
OSF zo'n tweeduizend mensen werkten, wat werd vervormd tot 'tweeduizend 
huurlingen van Soros die Orban ten val wilden brengen, het grenshek 
wilden neerhalen en de immigratie naar Hongarije wilden promoten'.

'Het waren krankzinnige teksten,' zegt Goran Buldioski. 'We hebben ze 
meteen tegengesproken. We hebben geen tweeduizend medewerkers in 
Hongarije, maar achttienhonderd medewerkers wereldwijd.'

Veel hielp het niet: Orban gebruikte het citaat over de 'tweeduizend 
huurlingen' - in de rechtse retoriek gaat het altijd over 'huurlingen' 
of 'soldaten' van Soros - in zijn verkiezingsspeeches. 'Soros' mensen 
zullen de banken en de energiesector overnemen en het Hongaarse volk zal 
de prijs betalen,' beweerde Orban. Goran Buldioski: 'Die aanvallen waren 
bedoeld om de verkiezingen te winnen, maar ook om een rookgordijn op te 
trekken waarachter Orban en zijn partij konden ontmantelen wat er in 
Hongarije nog restte aan onafhankelijke en kritische organisaties en 
media.'


Existentiele crisis

'Alles wat kon misgaan is misgegaan,' zei George Soros in juni van dit 
jaar in een hotel in Zurich tegen The Washington Post. Niet alleen had 
Orban de absolute meerderheid veroverd, eerder had de door Soros 
gesteunde Amerikaanse presidentskandidaat Hillary Clinton verloren. De 
Brexit en de groei van het anti-immigratiesentiment in Europa betekenden 
een streep door Soros' plannen om zijn filantropische werk in Europa 
eindelijk af te bouwen. Maar hij toonde zich strijdbaar: 'Hoe groter de 
gevaren, hoe groter de dreigingen, hoe belangrijker ik het vind om de 
confrontatie aan te gaan.'

Een maand later gaf Soros een interview aan The New York Times waarin 
hij zich opnieuw pessimistisch toonde over de wereldwijde 
ontwikkelingen. Volgens hem zit Europa in een existentiele crisis. 'Of 
ik nu win of verlies, ik sta nog steeds voor mijn principes,' zei Soros. 
'Maar jammer genoeg verlies ik op dit moment te veel op te veel 
verschillende plekken.' De man die eerder verklaarde dat hij trots was 
op vijanden als Poetin, Erdoğan, Trump en Orban, verzuchtte nu: 'Ik ben 
niet blij met zoveel vijanden - ik wilde dat ik meer vrienden had.'

'George kennende heeft hij dat tegen The New York Times gezegd met een 
twinkeling in zijn ogen,' zegt Laura Silber. 'Die interviewer begreep de 
ironie niet. George is niet iemand die zich door zijn tegenstanders 
verslagen of door zijn vrienden in de steek gelaten voelt.'

Silber, voormalig journalist en co-auteur van het boek Death of 
Yugoslavia, is woordvoerder op het hoofdkantoor van de Open Society 
Foundations in New York. 'Ik ben gestopt met journalistiek om te kunnen 
schrijven vanuit een overtuiging, vanuit een idee over de samenleving.' 
George Soros zelf steekt geen energie in het tegenspreken van de 
voortdurende beschuldigingen, zegt ze. 'Maar hij trekt wel een grens bij 
de groteske beweringen dat hij tijdens de bezetting van Hongarije een 
nazi zou zijn geweest. Dat is echt te pijnlijk, niet alleen voor Soros, 
maar voor iedereen heeft geleden onder de nazi's. Het slachtoffer 
beschuldigen van collaboratie heeft iets misselijkmakends.'

Soros vertelde twintig jaar geleden in een Amerikaans tv-interview dat 
tijdens de bezetting van Boedapest door de nazi's zijn 'onderduikvader', 
een Hongaarse beambte die hem tegen deportatie beschermde, hem eens 
meenam toen hij goederen van gevluchte Joden inventariseerde. Deze 
bezittingen werden later in beslag genomen door de nazi's. Soros, 14 
jaar oud, was niet meer dan toeschouwer en voelde zich er dus ook niet 
schuldig over, vertelde hij in dat interview.

'Dus als het gaat om teksten als die van actrice Roseanne Barr stelt hij 
zich keihard op,' zegt Laura Silber. Barr had in een tweet aan Chelsea 
Clinton - geretweet door Trump - beweerd dat Soros 'een nazi was die van 
zijn medejoden stal en ze verraadde zodat ze in concentratiekampen 
werden vermoord'. Later bood ze excuses aan.

'Deze tijden vragen erom dat we terugduwen,' zegt Patrick Gaspard, 
president van van de OSF en ambassadeur in Zuid-Afrika tijdens de 
regering-Obama. 'De Hongaarse regering heeft ons werk besmeurd, met 
methoden die ongekend zijn in de geschiedenis van de EU. Tot voor kort 
bleef dit soort aanvallen beperkt tot de verre onlineuithoeken van het 
politieke discours. Maar door de opkomst van autoritaire regimes in 
Hongarije, Italie, de Verenigde Staten, Brazilie en elders zijn ze 
steeds meer mainstream geworden.'

En, zo benadrukt Gaspard, die voortdurende aanvallen hebben 
consequenties. 'Leden van onze staf zijn bedreigd, mensen die werken 
voor organisaties die we ondersteunen worden opgepakt, en er was de bom 
bij het huis van George. We moeten dus wel actie ondernemen om onze 
oprichter, de organisaties die we steunen en het maatschappelijk 
middenveld in het algemeen te verdedigen. En daarmee waarden als 
rechtvaardigheid, gelijkheid en mensenrechten.'


Surrealistisch

In Nederland ontstond de eerste echte anti-Soros-golf tijdens het 
raadgevend referendum in april 2016 over de wenselijkheid van de 
associatieovereenkomst tussen de EU en Oekraine. Aanleiding was Soros' 
financiering van de stichting Stem voor Nederland, die zich inzette voor 
het Ja-kamp. Een van de oprichters was Michiel van Hulten, voormalig 
PvdA-voorzitter en lange tijd werkzaam in Brussel, onder meer voor 
VoteWatch, een organisatie die het stemgedrag van het Europees parlement 
en de raad van ministers in kaart brengt en die data analyseert. Van 
Hulten was namens VoteWatch in de Verenigde Staten bij George Soros op 
bezoek geweest om in klein gezelschap terug te kijken op de Europese 
verkiezingen.

'Die sessie bij Soros thuis in zijn villa in de Hamptons was een 
bijzondere ervaring,' zegt Van Hulten. 'Het maakte indruk dat Soros zich 
zo betrokken toonde en het had ook wel iets surrealistisch om op zo'n 
zwaarbeveiligde compound op Long Island met een clubje de Europese 
verkiezingen te evalueren.'

De steun van de miljardair aan Van Hulten en de zijnen werd bekritiseerd 
en er werden Kamervragen over gesteld. Toenmalig PvdA-minister Ronald 
Plasterk was duidelijk in zijn beantwoording: 'Dit is een vrij land en 
de wet bevat geen regels over openheid van giften aan andere 
particuliere of private rechtspersonen. Of dat fijn is voor het 
politieke debat laat ik in het midden.'

In de Tweede Kamer mocht de zaak dan snel zijn afgedaan, bij GeenStijl, 
via GeenPeil nauw verbonden met de Nee-campagne, groeide Soros uit tot 
kop van jut: 'Miljardair koopt Nederland en de EU,' schreef de site. De 
rapen waren helemaal gaar toen bleek dat Soros had geprobeerd een 
afspraak te krijgen met minister-president Rutte. GeenStijl noemde Soros 
'de bemoeizuchtige oligarch' die probeerde door te dringen 'achter de 
voordeur van onze democratie'.

Nu, ruim twee jaar later, kijkt Van Hulten met gemengde gevoelens terug. 
'Die hele Nee-campagne kan ik nu pas plaatsen in het kader van de 
opkomst van alt-rechts en de Russische inmenging in westerse 
verkiezingen. Destijds hadden we dat nog niet zo goed door. We waren 
verbijsterd over de plaatjes op internet van Soros tegen de achtergrond 
van suggestieve beelden met ingestorte torens en rellende Palestijnen.'

Wat Van Hulten nog het meest verbaast, is dat de kritiek zich vooral op 
het Ja-kamp richtte. Terwijl zij in tegenstelling tot het Nee-kamp juist 
heel duidelijk waren over Soros' bijdrage van twee ton. 'Wij hechtten 
aan transparantie en waren open over de financiering, maar wat er aan de 
andere kant gebeurde, weten we nu nog steeds niet.'

Sindsdien worden Soros en de zijnen in rechtse kringen met argusogen 
gevolgd, tot in het parlement, waar PVV'er Martin Bosma waarschuwde voor 
de 'Soros/Merkel-agenda van omvolking en islamisering die met volle 
kracht de samenleving in wordt gepompt'. Schrijver Leon de Winter stelde 
op Twitter dat Soros 'ongehinderd door enig democratisch proces zijn 
financiele en politieke belangen met elkaar vermengt'.

NOS-hoofdredacteur Marcel Gelauff moest diep door het stof nadat zijn 
nieuwssite George Soros 'een invloedrijke bemoeial met tentakels ver in 
de wereldpolitiek' noemde en meldde dat 'de Jood Soros' organisaties zou 
steunen die regeringen openlijk bekritiseren. Yoeri Albrecht vroeg zich 
op Twitter sarcastisch af of er bij de NOS soms iemand van de nazikrant 
Der Sturmer werkte. Gelauff besloot het artikel terug te trekken omdat 
de omroeporganisatie 'pijnlijke en kwetsende bewoordingen had 
overgenomen en het artikel feitelijke onjuistheden bevatte'. Goran 
Buldiovski: 'Het is een simpel maar voor de democratie op termijn heel 
schadelijk mechanisme. Je publiceert een leugen, die leest iedereen. 
Later rectificeer je, en dat leest niemand.'


'Radicale antiwesterse agenda'

Op 13 november van dit jaar dook Soros op in een artikel in De Telegraaf 
over anti-zwartepietactivisten. Deze en andere radicale, extreem-linkse 
lieden zouden volgens de krant een afkeer hebben van 'iconen van de 
Nederlandse cultuur' en die willen laten verdwijnen. Bij het stuk werd 
een suggestief pijlenschema geleverd waarin KPMG en ABN Amro werden 
verbonden met organisaties als Kick Out Zwarte Piet, de Grauwe Eeuw, 
Geen 4 Mei voor mij en Antifa. Open Society/Soros werd opgevoerd als 
'sponsor' van New Urban Collective, een van de organisaties die volgens 
De Telegraaf een 'radicale antiwesterse agenda' zouden hebben.

'Het klopt dat OSF New Urban Collective in 2014 en 2015 heeft gesteund 
met een bedrag van 38.000 euro,' zegt Goran Buldioski in Berlijn. 'We 
gaven geld om een infrastructuur op te bouwen waar mensen met een 
niet-Nederlandse achtergrond zich vertegenwoordigd konden voelen en 
onderwerpen aan de orde konden stellen die zij belangrijk vonden.' Het 
gaat er in zo'n geval niet om of wij het met ze eens zijn, zegt 
Buldioski. 'Het gaat erom dat hun stem wordt gehoord.'

Als we hem het schema uit De Telegraaf voorleggen, moet hij lachen. 
'Fox-presentator Glenn Beck deed dat eerder in de Verenigde Staten. En 
in de smeercampagnes in Hongarije werd iedereen die de regering niet 
mocht daar in dit soort schema's met elkaar in verband gebracht. Daar 
moet je als journalist ver boven staan, van welke politieke kleur je ook 
bent.'

Mitchell Esajas, medeoprichter en voorzitter van New Urban Collective en 
een van de mensen achter de anti-zwartepietacties, vertelt dat De 
Telegraaf geen wederhoor heeft toegepast. 'We hebben zelf contact 
opgenomen met de hoofdredactie om te zeggen dat het zorgelijk is dat we 
worden neergezet als extreem radicale activisten met een verborgen 
agenda die de Nederlandse cultuur willen verwoesten.' Inmiddels heeft 
hij een lijst met feitelijke onjuistheden verstuurd waarop De Telegraaf 
nog moet reageren.


Volledig transparant

Naar aanleiding van het artikel in De Telegraaf deed 
Volkskrant-columnist Martin Sommer ook een duit in het zakje. Op basis 
van het Telegraaf-verhaal - 'ik weet niet of er meer is', schrijft hij - 
waarschuwt Sommer voor het gevaar van 'privatisering van de macht', 
omdat die 'zou kunnen leiden tot onevenwichtige besluiten'. Hij kon zich 
dus wel iets voorstellen bij het voorstel van FvD-oprichter Thierry 
Baudet om 'de geldstromen van Soros in kaart te brengen'. Al ligt de 
beschuldiging van antisemitisme altijd op de loer, zo tracht Sommer 
critici alvast de wind uit de zeilen te nemen. 'Je bevindt je al snel 
aan de verkeerde kant van de streep.'

In Berlijn moet Goran Buldioski diep zuchten over dit soort kritiek. 'Er 
is een verschil tussen policy en politics. Wij houden ons niet bezig met 
politics, dat mogen we ook niet volgens de wetten van de landen waarin 
we actief zijn. En wat is er mis met maatschappelijke actoren die ervoor 
zorgen dat onderwerpen op de politieke agenda komen? Denk aan vakbonden, 
kranten of mensenrechtenorganisaties. Daar zijn wij als Open Society 
Foundations er ook een van.'

Buldioski benadrukt dat OSF volledig transparant is. 'Op onze website 
kun je alle organisaties en individuen terugvinden die wij 
ondersteunen.'

Ook Mabel van Oranje werpt de suggestie dat de OSF via z'n fondsen 
directe invloed wil uitoefenen op de politiek ver van zich. 'OSF 
ondersteunt individuen en organisaties zodat ze hun eigen strategieen en 
plannen kunnen uitvoeren. Dat is in lijn met wat George Soros en OSF 
uitdragen: lokale experts weten het beste wat er moet gebeuren om 
vrijheid van meningsuiting, vrije media, rechterlijke onafhankelijkheid 
en democratie in hun landen te ondersteunen. Als regeringsleiders bang 
zijn voor de activiteiten van hun eigen burgers, zegt dat vooral veel 
over die leiders.'


Misinformatie

Half november bleek dat niet alleen politici als Orban proberen Soros en 
de Open Society Foundations te besmeuren, maar dat ook tech-gigant 
Facebook daar niet voor terugdeinst. Nadat George Soros Facebook en 
Google in januari van dit jaar op het World Economic Forum in Davos 'een 
gevaar voor de samenleving' had genoemd, huurde Facebook het bureau 
Definers Public Affairs in. Dat bureau moest journalisten ertoe 
aanzetten om actiegroepen die racisme en privacyschendingen op Facebook 
aan de kaak stelden met Soros in verband te brengen. Ook werden 
journalisten aangemoedigd onderzoek te doen naar de financiele banden 
tussen Soros en de groep Freedom from Facebook.

The New York Times onthulde de kwestie, waarna er een storm van 
verontwaardiging opstak. In een brief aan Mark Zuckerberg en 
Facebook-topvrouw Sheryl Sandberg schreef OSF-baas Patrick Gaspard dat 
hij 'geschokt' was over het besluit om Definers in te huren om zo mensen 
in diskrediet te brengen die gebruik maakten van hun vrijheid van 
meningsuiting. Hij noemde het 'teleurstellend' dat Facebook er niet in 
was geslaagd om toezicht te houden op de misinformatie en haat die via 
het platform is verspreid. Dat ze er nu zelf actief aan meededen, vond 
hij 'totaal onacceptabel' en hij eiste een onafhankelijk onderzoek door 
het Amerikaanse Congres.

Om Sandberg uit de wind te houden, nam pr-man Elliot Schrage de schuld 
op zich en vertrok. Later bleek dat Sandberg hoogstpersoonlijk aan 
medewerkers van Facebook had gevraagd onderzoek te doen naar Soros' 
financiele belangen. Daar moest de verklaring voor zijn kritiek te 
vinden zijn, dacht ze. 'Dit gaat om veel meer dan Soros en OSF,' zegt 
Gaspard. 'Een grote groep mensen, van gebruikers tot Congresleden, 
hebben hun zorgen uitgesproken over het falen van Facebook als het gaat 
om toezicht op de inhoud van de berichten op hun platform.'


Ondanks alles optimistisch

Ondertussen gaat de Hongaarse premier Orban door met zijn 
anti-Soros-campagne. Eind november waren er studentenprotesten tegen de 
voornemens van de Hongaarse regering om de door Soros opgezette en 
ondersteunde Central European University (CEU) aan banden te leggen. De 
academische vrijheid in Hongarije was al ingeperkt, maar werd door 
studenten symbolisch ten grave gedragen. George Soros zelf reisde naar 
Oostenrijk om met de Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz te 
overleggen over de toekomst van de CEU.

Rector magnificus van de universiteit is Michael Ignatieff, die de 
Hongaarse regering tot 1 december de tijd gaf om de CEU voor Hongarije 
te behouden. 'We hebben een halfjaar geprobeerd om duidelijkheid te 
krijgen, maar nu is het helaas te laat,' zegt Ignatieff. 'We moesten 
eindelijk weten waar we aan toe zijn en daarom verhuizen we naar Wenen. 
Daar zetten we vanaf 1 september 2019 onze colleges voort.' De regering 
Orban heeft zich 'schandalig' opgesteld, vervolgt de Canadese schrijver 
en ex-politicus. 'Het verdrijven van de CEU uit Boedapest is vandalisme: 
het beschadigt Hongarije, de Hongaarse wetenschap, de docenten en de 
studenten. En dat alleen om de politieke agenda van Orban te dienen.'

De universiteit blijft strijdlustig, volgens Ignatieff. 'We zijn een 
onafhankelijke instelling en het is een grof schandaal dat ze ons 
aanvallen vanwege onze band met George Soros. We zijn trots op het werk 
dat hij in Hongarije heeft verricht en we zijn trots dat we hier in 
Boedapest zijn ideaal van een open samenleving hebben verdedigd.'

Ignatieff weigert somber te zijn over de toekomst van de democratie in 
Hongarije en andere voormalige Oostbloklanden. 'Die landen hebben de 
dictatuur van het communistische eenpartijstelsel niet overleefd om 
terug te keren naar een nieuwe tirannie. De bevolking van deze landen 
gaat niet de geschiedenis herhalen waaraan ze een kwarteeuw hebben 
proberen te ontsnappen. Daarom blijf ik ondanks alles optimistisch.'

OSF-president Patrick Gaspard in New York is het met hem eens. 'Goed, de 
slinger is nu beangstigend ver naar rechts uitgezwaaid. Maar de 
geschiedenis bestaat uit cycli en de OSF ondersteunt mensen en 
instituties om deze en andere stormen te weerstaan. Wij vertrouwen erop 
dat het centrum stand zal houden. Hoe meer mensen zien dat hun rechten 
worden ingeperkt, de vrije pers wordt belaagd en extreem nationalisme en 
vijandigheid tegen migranten terrein winnen, des te sneller zal de 
slinger weer terugkeren naar het redelijke midden.'

--------
(c) 2018 Vrij Nederland