[D66] Kop-van-jut

[A.O.]

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kop-van-jut

Kop-van-jut

De kop-van-jut[1] is een traditionele kermisattractie waarmee met
slagkracht gepoogd wordt een bel te luiden. De kop van Jut zijn wordt
ook gebruikt als zegswijze om aan te duiden dat iemand het slachtoffer is.

Het toestel bestaat uit een hefboom waarvan het uiteinde door een sterke
veer omhoog wordt gehouden. Door er met een hamer op te slaan, wordt de
veer ingedrukt en komt het andere uiteinde van de hefboom omhoog. Daarop
ligt een gewichtje dat omhoog wordt geschoten en langs een rail
omhoogglijdt. Slaat men hard genoeg, dan komt het gewichtje tot bovenaan
en slaat het tegen een bel aan.

Inhoud

    1 Naamgeving
    2 Manipulatie
    3 Moderne kop-van-jut
    4 Afbeeldingen

Naamgeving

In 1872 vermoordde Hendrik Jut een rijke weduwe en haar dienstmeid. In
1875 werden hij en zijn vrouw gearresteerd en in 1876 volgde een
sensationeel proces. Jut werd tot levenslang veroordeeld en overleed in
1878, 26 jaar oud. Zijn hoofd werd op sterk water gezet, maar ging later
verloren. Wel was er na zijn dood een afgietsel gemaakt van zijn hoofd,
dat nog bewaard wordt in het Groninger Universiteitsmuseum.

In 1876 haakte een kermisuitbater in op de gebeurtenis door zijn
attractie kop-van-jut te noemen[2]

Manipulatie

De kop-van-jut werd in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog vaak
gemanipuleerd. De eigenaar kon het gewicht afremmen en op deze manier
bepalen of het gewicht wel of niet de bel raakte door het gewicht tegen
te houden. Vaak werd eerst de aandacht getrokken door een (bij voorkeur
schriel gebouwde) handlanger op de kop-van-jut te laten slaan, waarop
deze tot een ieders grote verbazing de bel raakte. Wanneer hierna
grotere sterkere mannen het probeerden ('als zo'n schriel mannetje de
bel kan raken moet mij dat ook lukken'), lukte het hen tot hun
frustratie niet. Zo bleven ze, om hun waardigheid niet te verliezen,
opgejut door de menigte, het telkens proberen totdat de eigenaar ten
slotte na meerdere pogingen toeliet dat de bel geraakt werd om anderen
niet te ontmoedigen. Uiteraard moest voor iedere poging betaald worden,
dus kon de eigenaar zo zijn inkomsten verhogen.

Moderne kop-van-jut

Het toestel met het gewicht dat omhoog schiet en een bel aantikt wordt
tegenwoordig ook wel vervangen voor een elektronische variant. Daarbij
wordt niet via een hefboom, maar via een elektronisch signaal
doorgegeven hoe hard men geslagen heeft. Het gewicht kan daarbij
vervangen worden door ledlampjes die aangeven hoe hard er geslagen is,
met boven in de paal een elektronisch scorebord.