[D66] 'De mier is de communist onder de insecten'

[A.O.]

https://www.groene.nl/artikel/ongewenste-geleedpotigen

De mier is de communist onder de insecten, en als individu is hij een
orgaan in dienst van een groter organisme. Liever niet té groot, echter.


door Marcel Moring beeld Han Hoogerbrugge

18 juli 2018 – verschenen in nr. 29-30


    www.groene.nl
    View Original

Wat ik, met mijn gebrekkige kennis van het insectenrijk, voorzichtig had
gedefinieerd als ‘boktor, houtworm, godweetwat’ bleek niets van dat
alles. Het bruinzwarte zaagsel dat elke dag op dezelfde plekken lag was
het afval van een mierenkolonie die zich gevestigd had in de muren, in
de constructie van de schuiframen of op een aantal andere mogelijke
plaatsen. ‘Ze kunnen overal zitten’, zei de specialist, terwijl hij wat
van dat zaagsel tussen zijn vingertoppen liet gaan. ‘Delen van dode
torretjes en andere insecten. Ze zitten hier al heel lang.’ Ik probeerde
opluchting, maar dat bleek te vroeg gejuicht. ‘Mieren zijn niet minder
erg’, zei de specialist. ‘Die vreten zich ook door het hout heen. En ze
zijn heel moeilijk om te bestrijden, omdat we niet kunnen zien waar de
nesten zitten.’

Ik heb diep respect voor de mier, volgens T.H. White de communist onder
de geleedpotigen. Een tijdje geleden zag ik een documentaire over een
superkolonie in de Jura, bestaande uit misschien wel duizend nesten. Op
de een of andere manier hadden die volkeren de onderlinge strijd om
territorium afgeschaft en een mierenvariant op de Europese Unie tot
stand gebracht. Grenscontroles bestonden uit kort aftasten, leden van
verschillende stammen liepen door elkanders gebied en bezochten zelfs
elkaars mierenhopen.

Het verschil met kolonies aan de andere kant van de bergtop was immens.
Daar brak elke lente een dagenlange strijd uit om gebied en lag na
afloop het niemandsland bezaaid met lijken. De wetenschappers die de
superkolonie onderzochten begrijpen nog steeds niet goed waardoor het
afwijkende gedrag van de superkolonie is veroorzaakt. Waardoor is
territoriaal gedrag opgegeven ten gunste van een soort statenbond? Er is
een evolutionair voordeel, maar hoe is dat duidelijk gemaakt aan andere
volkeren en hoe en waarom hebben zij zich aangesloten bij dat eerste
‘bekeerde’ volk? Het was een bbc-documentaire, maar iets in mij zegt dat
Boris Johnson ’m niet heeft gezien. Of misschien ook wel. Logica,
argumenten, feiten zelfs, het schijnt er allemaal niet zo veel meer toe
te doen. In het postideologische tijdperk hebben ideeën plaatsgemaakt
voor meningen. En die heeft iedereen. Zeggen wat je denkt is
belangrijker dan nadenken voordat je iets zegt.

T.H. White beschreef de wereld van de mieren in Arthur, Once and Future
King als een hopeloos rigide samenleving waarin het individu is
gereduceerd tot een orgaan in dienst van een groter organisme. White
noemde het communisme, maar hij had het net zo goed het predicaat
fascisme kunnen geven, want er is weinig verschil tussen die twee. De
liberale samenleving, en dan gaat het niet over de cultus van markt en
eigenbelang zoals de vvd die uitdraagt, staat zwak ten opzichte van Het
Grote Idee.

Isaiah Berlin noemde schrijvers en denkers ooit vossen of egels. De vos
die het vele van het bestaan ziet en begrijpt dat die veelheid niet kan
worden gereduceerd tot een allesomvattend idee en de egel die de wereld
bekijkt vanuit één allesoverheersende opvatting. Het was een mooie
manier om het totalitaire en het liberale te bekijken toen het
totalitaire zich nog beriep op ideeën. Die tijd is voorbij. Het nieuwe
totalitaire bestaat uit de grillige oprispingen van één man. Tot nu toe
nog geen vrouw.

Ondertussen waren de ongediertespecialist en ik met de timmerman van het
landgoed aan het kijken hoe de strijd tegen het communisme in mijn
appartement moest worden gevoerd. De gedachten gingen uit naar gif, in
de holtes van de schuiframen te spuiten als ik er een tijdje niet was.
Een klein ongemak dat in het niet viel bij de gevreesde boktor, want dan
zou het gebouw voor lange tijd ontruimd moeten worden.

‘Maar die vind je tegenwoordig meer in nieuwbouw’, zei de specialist.
Mijn beeld van in blauw plastic gehulde oude kerken verdampte

Mijn beeld van in blauw plastic gehulde oude kerken verdampte ter
plekke. Hoezo: in nieuwbouw?

‘Moderne zaagtechnieken’, zei de specialist.

Vroeger werd een gevelde boom ontschorst en dan in planken gezaagd, maar
tegenwoordig wordt een stam gescand, met een laser in verzaagbaar
materiaal verdeeld en vervolgens computergestuurd verwerkt. Het is een
zeer zuinig proces dat als nadeel heeft dat er niet alleen spinthout
maar ook wat schors aan de planken en latten zit en daarin kan
ongedierte eieren hebben gelegd.

‘Dan is zo’n nieuwbouwhuis af’, zei de specialist, ‘en dan stoken ze
voor het eerst en vervolgens komt alles tot leven.’

Ik onderdrukte de neiging om me overal hysterisch te krabben.

Later die dag kwam mijn dochter logeren. Toen ze haar spullen had
uitgepakt zei ze dat ze spinnen had gezien. Ik vroeg of ik ze weg moest
halen.

‘Volgens mij moet je ze laten zitten’, zei ze, ‘want ik zag dat ze
insecten hadden gevangen.’

Ook dat nog. Moest ik nu een spinvriendelijk regime voeren in mijn
strijd tegen ongewenste geleedpotigen? De vijanden van mijn vijanden
zijn mijn vrienden? Ik had een visioen van een televisieprogramma waarin
de wereldpolitiek werd geduid, zoals de zenderbazen dat graag noemen,
door biologen. Frans de Waal over Trump en Poetin, Midas Dekkers over
Brexit. Het leek me een stuk zinniger dan wat ik tot nu toe zag.

De timmerman en de ongediertespecialist vertrokken, maar ik zag ze
vanuit mijn raam nog even overleg voeren naast een zwart busje met op de
achterkant een wervende regel: ‘Beestachtig goed!’ Op de een of andere
manier vatte dat verdomd veel samen.