[D66] D66 wil verbinden in tijden van populisme

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  2 maart 2017
Auteur: Wilma Kieskamp
URL:    
https://www.trouw.nl/democratie/d66-wil-verbinden-in-tijden-van-populisme~ae8f2e83/


D66 wil verbinden in tijden van populisme
-----------------------------------------

Het gaat D66 voor de wind. Zelfs zo voor de wind, dat lijsttrekker 
Alexander Pechtold droomt van evenaring van het succes uit de jaren 
negentig, toen de partij op haar hoogtepunt was. Het doel: groter worden 
dan het CDA.

De dag dat Donald Trump werd gekozen tot president, maakte D66 de 
grootste groei mee in 24 uur. Vijfhonderd nieuwe leden meldden zich aan, 
uit het hele land. De oudste was dik in de tachtig, en mocht een paar 
weken later eregast zijn op het partijcongres. Hij vertelde 
strijdvaardig dat hij het 'hoog tijd vond' om 'iets te doen' in tijden 
van opkomend populisme. Het is een politieke wetmatigheid: als het goed 
gaat met populistische partijen, gaat het ook goed met D66. De partij 
trekt juist nu weer veel kiezers die een statement willen maken, en die 
waarderen dat partijleider Alexander Pechtold al tien jaar lang het 
debat zoekt met Geert Wilders.


Dubbel gevoel

D66 verwelkomt die kiezers graag, maar met een dubbel gevoel. Liever 
stemmen trekken met de eigen boodschap van optimisme, dan profiteren van 
de 'progressieve proteststem'. In campagnetijd wordt het dubbele gevoel 
soms toch even opzij gezet. De 500 extra leden kwamen mede binnen omdat 
de partij op de ochtend na de Amerikaanse presidentsverkiezingen 
advertenties plaatste op de voorpagina's van alle ochtendkranten. Grote 
woorden werden niet geschuwd: 'Wie zwijgt, stemt toe'. 'Stop het 
populisme, steun het optimisme, word lid'.

In de campagne kiest lijsttrekker Alexander Pechtold opvallend weinig de 
confrontatie met Wilders, anders dan bijvoorbeeld Lodewijk Asscher en 
Jesse Klaver. Hij lijkt die te mijden, al speelt natuurlijk ook mee dat 
Wilders zelf tot nu toe niet bij debatten verschijnt. Liever richt de 
D66-leider de pijlen op Donald Trump, een benadering waarmee hij op een 
indirecte manier alsnog de PVV bestrijdt. Dat begon al bij de start van 
de verkiezingscampagne. In een filmpje voor Facebook sprak Pechtold: 'De 
vraag op 15 maart is: wie onderhandelt er straks met mevrouw May over de 
Brexit? Wie sturen we naar de onvoorspelbare Trump en de agressieve 
Poetin?' Hij voegde in een adem de nieuwe boodschap van D66 toe: 'En wie 
zorgt ervoor dat elke Nederlander, ongeacht afkomst, zich thuisvoelt in 
Nederland?'

Die - optimistische - boodschap moet op 15 maart het verschil gaan 
uitmaken. D66 werpt zich op als de voorvechter van diversiteit en een 
open, multiculturele samenleving. De partij is de enige middenpartij die 
zo positief over integratie is. Alexander Pechtold hamert waar hij komt 
op een boodschap van 'verbinden' (zie interview hiernaast). D66 moet 
deze verkiezingen onder zijn leiding 'de grootste progressieve partij 
van Nederland' worden, niet links en niet rechts, maar in het midden.


Grootste middenpartij?

In een klap dagen de sociaal-liberalen daarmee twee politieke partijen 
tegelijk uit, de PvdA en het CDA. Vooral van die eerste partij verwacht 
D66 veel teleurgestelde kiezers aan te trekken die willen overstappen. 
Met het CDA is er een andere strijd: wie wordt de grootste middenpartij? 
In de peilingen is D66 nu net iets groter, met mogelijk 19 zetels, maar 
het verschil is minimaal. Dus stelde Pechtold zich de afgelopen weken in 
tv-debatten vast op als de leider die met iedereen constructief wil en 
kan samenwerken. Hij laat zich op geen sneer betrappen. Ondertussen zijn 
de venijnige steken naar andere partijen er wel degelijk. Het 
campagneteam achter Pechtold is op Twitter al weken bezig met de aanval 
op premier Rutte. Pechtolds spindoctor en campagneleider plaatsen 
stekelige opmerkingen als 'Nou, nou, Rutte is roestig in het debat' of 
(oude) foto's van Rutte in omarming met Wilders. Ook de VVD is nog 
steeds een geduchte concurrent.

Toch zag het er een jaar geleden nog helemaal niet naar uit dat D66 er 
in de campagne zo goed voor zou staan als nu. Als de voorspelde zetels 
er echt komen, nadert D66 het record aller tijden van 24 kamerzetels, 
uit 1994. D66 leek een jaar geleden nog te vroeg gepiekt te hebben, na 
eerdere verkiezingsoverwinningen bij de Europese verkiezingen en de 
gemeenteraadsverkiezingen. De peilingen gingen naar beneden. De 
ledengroei stokte. Er was intern gemor over de koers.

Een van de oprichters van D66, Edo Spier (90), klaagde in een groot 
interview in Trouw over de 'te rechtse' koers van de partij. 'Pechtold 
volgt een beetje de ontwikkelingen in de samenleving. Daar zijn wij 
nooit voor opgericht'. Voor een partij waar interne discussies zo 
voorzichtig worden gevoerd als bij D66, was dat een snoeiharde 
opmerking. Spier voegde ook nog toe dat een nieuwe partijleider 
verfrissend zou zijn.


Critici zijn om

Zelfs de critici van toen, onder wie oud-Kamerlid Boris van der Ham, 
zijn veel positiever. 'En dat zeg ik niet omdat de verkiezingen naderen. 
Rond zorg en milieu staat echt een andere partij, waar ik enthousiast 
over ben', zegt Van der Ham. Hij spreekt van een 'noodzakelijke 
correctie van binnenuit'.

De nieuwe leden, onder wie veel mensen die D66 in 2014 hielpen groot te 
maken in gemeenteraden in het land, wilden al langer dat de partij een 
socialer gezicht kreeg. De partijtop zette die koers afgelopen zomer in. 
D66 richt zich nadrukkelijk op 'gewone mensen' in het land: met geld 
voor meer concierges, voor huurwoningen, voor meer verpleegkundigen, 
voor kleinere klassen, met plannen voor meer vaste banen.

Kamerlid Wouter Koolmees vatte dat onlangs samen als: 'Het mag nooit zo 
zijn dat alleen hogeropgeleiden de beste kansen hebben' - een imago dat 
de partij eerder nog weleens aankleefde. Om dat socialere gezicht te 
benadrukken, verschijnt Pechtold sindskort op alle folders van de partij 
alleen nog zij aan zij met Pia Dijkstra, het populairste Kamerlid van 
D66, bekend van haar wet over orgaandonatie en haar wet voor 
zelfbeschikking over het levenseinde.


Koers slaat aan

Ook op de twee campagnebussen van D66 staat haar gezicht. Bij lokale 
afdelingen in het land horen de D66-teams die in witte jassen folders 
uitdelen, dat de nieuwe koers aanslaat bij potentiele kiezers. 'De sfeer 
onder kiezers is sowieso heel anders, een enorm verschil met de vorige 
campagnes', zegt het Groningse raadslid Wieke Paulusma, 
oud-verpleegkundige. 'Het is veel positiever. Veel mensen zeggen dat ze 
zelf iets willen doen, nu de wereld zo onrustig is'. Toch kan op 15 
maart de uitslag altijd nog verrassen. Voor veel kiezers is D66 een 
favoriete tweede keus. Maar stemmen ze er straks ook echt op? Wat zeggen 
die schitterende peilingen? Alexander Pechtold blijft voorzichtig.

Ooit klaagde oprichter Hans van Mierlo al: 'Misschien moesten de mensen 
eens wat minder houden van D66, en wat vaker op ze stemmen.'


Waarom juist nu een pleidooi voor een 'inclusieve identiteit'?

'Het grote probleem is het gebrek aan verbinding tussen de verschillende 
bevolkingsgroepen. We zijn uit de crisis gekomen, maar nu gaapt die 
etterende tweedeling ons aan. De tweedeling naar inkomen, opleiding, 
maar vooral ook naar achtergrond en afkomst. Los van wat er de komende 
jaren moet gebeuren op het terrein van onderwijs, werk en zorg, ligt 
daar de grootste taak voor een volgend kabinet. Een volgende premier 
moet weer de premier van alle Nederlanders zijn, die verbindt. Rutte 
heeft dat laten liggen. Hij heeft hele groepen weggezet met zijn 
uitspraak dat hij de multiculturele samenleving 'haat'.'


Is er dan geen probleem met de integratie?

'We zijn doorgeschoten in het benoemen van de problemen. Terwijl: de 
integratie gaat met sprongen vooruit. Uit allerlei onderzoeken blijkt: 
mensen met een niet-westerse achtergrond lijken steeds meer op de rest 
van Nederland: in opleiding, in vrijwilligerswerk, zelfs in hun 
denkbeelden over homoseksualiteit. De tweede generatie meer dan de 
eerste, maar ook de eerste generatie meer dan tien jaar geleden. Maar 
wij willen dat niet meer zien. Dat wil ik doorbreken. Er liggen nu 
kansen, laten we die eens pakken.'


Wat lost uw 'inclusieve identiteit' op?

'Ik maak me zorgen dat veel mensen nu zelfs denken dat de Nederlandse 
identiteit bedreigd wordt. We zijn zo somber geworden dat we denken dat 
onze identiteit iets statisch is, waar niemand meer aan mag komen of het 
gaat mis met het land. Sommigen willen die Nederlandse identiteit alleen 
maar verder optuigen, met nieuwe vereisten waar migranten niet meer aan 
kunnen voldoen. Terwijl Nederland vanaf Willem van Oranje een heel 
andere identiteit heeft gehad, van openheid en respect en vrijheid. Dit 
land kan zoveel meer gezamenlijke kracht laten zien als identiteit weer 
'inclusief' wordt. Laten we uitgaan van een stevige basis van gedeelde 
waarden, daarbinnen kunnen we prima verschillen. Dan kan iedereen erbij 
horen die meedoet.'


Wat zegt u tegen ongeruste burgers?

'Ik zou bijna zeggen: ik zal het nooit meer hebben over 'boze blanke 
mannen', maar hou ook eens op over 'de elite'. Ze bestaan niet. We zijn 
allemaal het volk. Nederland floreert als we niet blijven hangen in het 
eigen gelijk, maar bereid zijn tot een compromis. Daar moeten politieke 
partijen ook het voorbeeld in geven. Ik zal nooit zeggen: D66 heeft als 
enige gelijk. Verbinden betekent: in dit land kan niet de ene of andere 
kant van het politieke spectrum het voor het zeggen hebben. Zo moeten we 
na 15 maart de formatie in.'

--------
(c) 2017 Persgroep