[D66] Adorno's deuren

[A.O.]

http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2017/01/09/een-diasporisch-denken-zonder-thuiskomst-adorno-en-het-beschadigde-leven

     Erwin Jans

maandag 9 januari 2017

...

Fascistische techniek

Adorno zag de totalitaire dreiging werkzaam in zowat alles, zelfs en 
vooral in het meest banale of ogenschijnlijk onschuldige objecten en 
handelingen. In Minima Moralia maakt hij volgende analyse over het 
openen van deuren:

“De vertechnisering maakt op de duur de gebaren nauwkeurig en grof, en 
daarmee ook de mensen. Ze bant alle aarzelingen uit het gedrag. Ze maakt 
het gedrag ondergeschikt aan de onverzoenlijke, als het ware 
geschiedenis loze eisen van de dingen. Zo zijn we het bijvoorbeeld 
verleerd voorzichtig en toch stevig een deur dicht te maken. De deuren 
van koelkasten en auto’s moet je dichtgooien, andere vertonen de neiging 
vanzelf dicht te vallen, zodat binnenkomenden de slechte gewoonte gaan 
aannemen niet meer achter zich te kijken, geen oog te hebben voor het 
interieur van het huis dat hen opneemt. Je kunt het nieuwe type mens 
niet goed begrijpen zonder te beseffen wat de dingen uit zijn omgeving 
hem onophoudelijk, tot in zijn geheimste roerselen aandoen. (...) En 
welke automobilist is niet al eens louter door de kracht van zijn motor 
in de verleiding gebracht het ongedierte van de straat, voetgangers, 
kinderen en fietsers, overhoop te rijden? In de bewegingen die de 
machines verlangen van degenen die ze bedienen, ligt het gewelddadige, 
toeslaande, stootsgewijze onophoudelijke element van fascistische 
mishandelingen besloten. “

De omgang met de dingen valt volledig onder de wet van de 
functionaliteit, waardoor iedere ‘ervaring’, iedere ‘communicatie’ met 
de dingen onmogelijk wordt gemaakt. Het is een mooi voorbeeld van hoe 
concreet Adorno het totaal uiteenvallen van object en subject ziet, hoe 
de mensheid in een vertechniseerde wereld steeds verder vervreemdt van 
de natuur en de dingen, met alle destructieve gevolgen vandien. Ervaring 
doet zich pas voor in de kwetsbare ruimte tussen subject en object, 
ideeën en concrete wereld, ik en de ander. Het is die kwetsbare ruimte 
die Adorno met zijn negatieve dialectiek probeert open te houden.