[D66] De wonderbaarlijke comeback van de 'sorry-democratie'

[J.N.]

Voor mijn modus operandi zeg ik uiteraard geen sorry...

We zegge “sorry” als we elkaar op de teenen trappen [1916; Groene
Amsterdammer].


https://www.vn.nl/de-wonderbaarlijke-comeback-van-de-sorry-democratie/

De wonderbaarlijke comeback van de 'sorry-democratie'
door Max van Weezel
Foto's: Phil Nijhuis en Peter Hilz / HH

In de jaren negentig was de zogenaamde ‘sorry-democratie’
alomtegenwoordig. Na een korte afwezigheid ziet Max van Weezel nu nieuwe
gouden tijden aanbreken voor het sorry zeggen.

Als je in de jaren negentig politici heel diep wilde beledigen, dan
maakte je hen uit voor aanhangers van de ‘sorry-democratie’. De term
werd voor het eerst gebruikt door Jan Marijnissen, vader van de huidige
Kamerkandidaat Lilian. De SP-leider, net nieuw in Den Haag, ergerde zich
groen en geel aan bewindslieden die misstappen begingen, daarvoor hun
nederige excuses aanboden en vervolgens aan hun functie vasthielden
alsof er niets was gebeurd. Onder de paarse kabinetten van premier Kok
kwam dat met enige regelmaat voor.

Zo was er de ‘Securitel-affaire’ van 1997. Nederland bleek jarenlang
nieuwe wetten en regels niet bij de Europese Commissie te hebben
aangemeld. D66-minister Hans Wijers van Economische Zaken was daarachter
gekomen maar had de nalatigheid voor de Kamer verzwegen. Zijn collega op
Justitie, Winnie Sorgdrager, óók D66, had met dat stiekeme gedrag
ingestemd. Marijnissen voelde zich ontoereikend geïnformeerd en vond dat
een doodzonde. ‘Aftreden – dat kon naar mijn idee de enige juiste
beslissing zijn van de twee bewindslieden,’ schreef hij in zijn boek
Effe dimmen. Maar dat gebeurde niet. Wijers verklaarde dat het kabinet
de hand in eigen boezem stak en excuses aanbood voor ‘het feit dat de
aanpak van de uitvoering van de Europese regelgeving zo slecht is
georganiseerd.’ De motie van afkeuring die de SP tegen de ministers
indiende werd door de meerderheid van de Kamer verworpen. Wijers en
Sorgdrager mochten aanblijven. Marijnissen in Effe dimmen: ‘De
Sorry-Democratie was geboren.’

Deze nieuwe loot aan de stam van ons staatsrecht groeide razendsnel.
Staatssecretaris Elizabeth Schmitz van Justitie had de Kamer beloofd dat
asielzoekers die naar Iran terug werden gestuurd door de Nederlandse
ambassade in Teheran zouden worden ‘gemonitord.’ De Kamer was namelijk
bang dat ze in hun thuisland gevaar liepen. Het Ministerie van
Buitenlandse Zaken kwam de afspraak niet na. In oktober 1997 bleek dat
van ‘monitoring’ van de asielzoekers helemaal geen sprake was. Schmitz
en staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Michiel Patijn gaven toe dat
ze een fout hadden gemaakt, boden excuses aan en bleven zitten.

Tegen het eind van hetzelfde jaar deed zich een soortgelijke affaire
voor. Hoofdrolspeler was dit keer D66-minister van Volksgezondheid Els
Borst die een plan van haar collega van Landbouw Jozias van Aartsen om
de varkensstapel in te krimpen niet ingrijpend genoeg vond. Ze moedigde
haar partijgenoten in de Kamer aan om tegen het plan te stemmen, wat
indruiste tegen de ongeschreven regel dat het kabinet met één mond
spreekt. Niet de SP maar de SGP riep haar ter verantwoording. ‘Sorry,’
zei Borst, ‘ik had dit niet moeten zeggen.’ Daarmee was de kous af.

De ‘sorry-democratie’ begon een gangbaar begrip te worden. Ed van Thijn,
zelf in 1994 als minister van Binnenlandse Zaken afgetreden vanwege de
IRT-affaire, wijdde er in zijn hoedanigheid van bijzonder hoogleraar aan
de Universiteit van Amsterdam zelfs een heel boek aan. Ook hij vond dat
onder Paars meer koppen hadden moeten rollen. ‘Tijdens een veelheid van
hoogoplopende Kamerdebatten wisten de bewindslieden van het kabinet-Kok
toch telkens weer het vege lijf te redden. Een simpele spijtbetuiging
was in veel gevallen al toereikend om de Tweede Kamer tot een milde
stemming te bewegen,’ schreef hij in 1998 in De SORRY-democratie.

Begin deze eeuw raakte het begrip uit de mode. In het kielzog van Pim
Fortuyn probeerde elke Haagse politicus zich te profileren als iemand
die zei wat hij dacht en deed wat hij zei. Maar sinds kort is er een
kentering gaande. Zo zag minister van Veiligheid en Justitie Ard van der
Steur zich om het vege lijf te redden gedwongen tot vijf keer toe
excuses aan te bieden. Voor de fouten van de politie en het OM in de
zaak tegen Bart van U., de moordenaar van Els Borst: ‘Het spijt mij dat
organisaties zo ernstig hebben gefaald.’ Voor de foto van Fortuyns
moordenaar Volkert van der G. waarvan zijn eigen ministerie op de hoogte
bleek te zijn: ‘Ik betreur het en bied graag mijn excuses aan.’ Voor het
feit dat hij als Kamerlid Ivo Opstelten had geadviseerd over de
Teeven-deal: ‘Ik heb ontzettend veel spijt’. Voor zijn voorbarige
kritiek op de bij het MH17-onderzoek betrokken forensisch expert George
Maat: ‘Ik heb hiervoor mijn excuses aangeboden.’ Dit voorjaar moest hij
erkennen dat zelfmoordterrorist El Bakraoui ongestoord in Nederland had
kunnen rondlopen: ‘Ik ben bereid om te leren van deze casus’.

Inmiddels heeft Ard van der Steur school gemaakt. Met de verkiezingen in
zicht heeft minister-president Rutte zijn excuses aangeboden voor
gebroken beloftes als ‘niet morrelen aan de hypotheekrenteaftrek’,
‘duizend euro voor de hardwerkende Nederlander’ en ‘geen geld meer naar
de Grieken’: ‘Ik zeg daar sorry voor’. Diederik Samsom heeft er spijt
van dat hij zo druk in de weer was als ‘veertiende minister’ dat hij
niet aan het coachen van zijn eigen fractie toekwam: ‘Ik heb de
couveusebaby verwaarloosd.’

De ‘sorry-democratie’ is nog maar net begonnen.