[D66] Lof der botheid

[J.N.]

https://www.athenaeum.nl/leesfragmenten/2016/lof-der-botheid

  Leesfragment: Lof der botheid
21 oktober 2016 , door René van Stipriaan
| | | | |

Dinsdag 25 oktober verschijnt Lof der botheid. Hoe de Hollanders hun 
naïviteit verloren van René van Stipriaan. Lees bij ons het 'Woord 
vooraf' en een fragment uit het eerste hoofdstuk 'Gidsland zonder theater'.

Eeuwenlang stonden Hollanders bekend om hun domheid en ongepolijste 
gedrag. Dat veranderde omstreeks 1500 onder aanvoering van Erasmus, die 
niet alleen geleerd en scherpzinnig was, maar ook tot navolging 
inspireerde. Hollanders begonnen hun culturele inhaalrace, die uitmondde 
in de Gouden Eeuw, toen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 
zich voor heel even het middelpunt van de wereld mocht wanen.

Lof der botheid biedt een aantal intrigerende snapshots uit de culturele 
emancipatie van de Hollanders: hoe Willem van Oranje uitgroeit tot de 
grootmeester van de politieke propaganda, hoe Bredero de Nederlanders 
hun botheid nog eens stevig inwrijft, en hoe Vondel laat zien dat de 
Nederlanders wel degelijk vorderingen maken.

N.B. U bent van harte welkom bij de boekpresentatie op woensdag 2 
november bij Athenaeum Boekhandel aan het Spui.

+++

Het Bataafse oor

Waar kwam die Hollandse eenvoud vandaan, en wat stelde die eenvoud in 
essentie voor? Afgaande op de schaarse berichten stonden in de late 
middeleeuwen bewoners van het oude graafschap Holland al bekend als erg 
eenvoudig, om niet te zeggen als boers van manieren. Ze weken daarmee 
nogal af van bijvoorbeeld de naburige Brabanders en Vlamingen, die voor 
veel mondainer en ook hoffelijker doorgingen, en die vaak in nauw 
contact stonden met de Franse en Italiaanse elite.
De geboren Rotterdammer Desiderius Erasmus kende de reputatie van de 
Hollanders ook en wijdde er in 1508 in de Adagia een kort essay aan, 
onder de titel ‘Auris Batava’, ofwel ‘het Bataafse oor’. Met ‘Bataafs’ 
worden in dit geval verschillende dingen bedoeld, die uiteindelijk 
allemaal in dezelfde richting wijzen; het betekent ‘eenvoudig’, maar ook 
‘niet in staat te veinzen of te liegen’, en het betekent ook ‘bot’ – 
‘bot’ in de zin van niet in staat zijn om nuances of dubbelzinnigheden 
waar te nemen. Al deze kwalificaties komen neer op ‘onbeschaafd’. 
Erasmus liet in andere geschriften wel doorschemeren dat hij inderdaad 
geen hoge pet op had van zijn mede-Hollanders, maar in ‘Auris Batava’ 
klinkt ook enige ironie door, want liet niet juist de grote geleerde 
Erasmus zien waartoe Hollanders qua beschaving in staat waren?