[D66] Terlouw: Wat helpt is een regering die olie verbiedt

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  15 november 2016
Auteur: Frank Straver
URL:    
http://www.trouw.nl/tr/nl/4332/Groen/article/detail/4415576/2016/11/15/Jan-Terlouw-Wat-helpt-is-een-regering-die-olie-verbiedt.dhtml


Jan Terlouw: Wat helpt is een regering die olie verbiedt
--------------------------------------------------------

Interview Schrijver en D66-coryfee Jan Terlouw viert vandaag zijn 
vijfentachtigste verjaardag met de publicatie van twee nieuwe boeken. Ze 
gaan over het klimaatprobleem. 'Van het akkoord van Parijs ben ik niet 
zo onder de indruk. Ik wil daden zien.'

Verjaardagen vieren, daar doen ze normaal niet zo aan bij de familie 
Terlouw. Ja, er komt wat bezoek op de koffie. Maar verder geen heisa. 
Toen de schrijver, natuurkundige en oud-minister tachtig werd, was er 
wel een groot feest voor hem georganiseerd. Dat vond hij toch prachtig.

Op zijn 85ste verjaardag laat hij zich verrassen. Terlouw heeft hoe dan 
ook een druk programma, zegt hij vanuit een grote, bebloemde fauteuil in 
de woonkamer van zijn landelijk gelegen huis in het Gelderse Twello. Hij 
moet de pers te woord staan over zijn twee nieuwe bundels. De eerste is 
het sprookje 'Het hebzuchtgas', voor kinderen. Maar net zo goed voor 
volwassenen, zoals dat volgens Terlouw geldt voor elk sprookje. Nummer 
twee is de novelle 'Kop uit 't zand'.


Uw personages zien het klimaatprobleem. Maar ze worstelen met het vinden 
van een oplossing.

'Dat is geloof ik wat er aan de hand is. Behalve de heer Donald Trump 
erkent vrijwel iedereen het klimaatprobleem. Kijk maar naar het mondiale 
klimaatakkoord van Parijs. Toch ben ik daarvan niet zo onder de indruk, 
want ik heb een beetje genoeg van alle woorden. Ik wil daden zien. Ik 
vroeg me na het gejubel over het Parijs-akkoord af wat de politiek zou 
doen. Gaan ze van energiebedrijven eisen dat die duurzamer investeren? 
Dat heb ik niet gehoord. De politiek begrijpt niet meer dat zaken 
afdwingbaar zijn.'

Een land als China slaagt daar anders prima in, ook met schone 
energieprojecten.

'Ja, maar om nou te zeggen dat dictaturen het toonbeeld zijn van 
vooruitgang... Als uw vraag is: moeten we de democratie op een laag 
pitje zetten om snel schone energie te regelen, dan is mijn antwoord 
nee. Je moet draagvlak onder de bevolking hebben. Dat kan ook.'


Wat dan als mensen bijvoorbeeld geen windmolens dulden?

'Je kunt het er niet ten koste van alles doordrukken. Maar je kunt 
trachten mensen te overtuigen of andere oplossingen zoeken. Ik ben ook 
niet zo'n geweldige windmolenfan. Maar neem nou de zon, die levert zo 
ontzaglijk veel energie. Als je in de woestijn zou kiezen voor 
'concentrated solar power', dan creeer je enorme zonnevelden die 
overvloedig energie opleveren. Zo zijn er veel meer technische 
oplossingen mogelijk.'


Keuze genoeg dus, waarom gaat het roer toch niet om?

'Als ons leven er zichtbaar van afhing, dan was dat probleem zo 
opgelost. Toen Amerika werd gebombardeerd, bij de aanval op Pearl Harbor 
in 1941, had de regering er geen enkel probleem mee om in heel korte 
tijd over te gaan naar een oorlogsindustrie. Er werden geen 
broodroosters meer gemaakt, maar tanks. Dus het was in no time geregeld. 
Waarom? Omdat iedereen, ook de burgerij, zag dat het moest voor de 
veiligheid. We zouden precies hetzelfde kunnen doen met duurzame 
energie. Als er een grote ramp komt, dan gaat alles een stuk beter. Tja, 
dat wil je natuurlijk niet.'


Hoe ontstaat dat gevoel van urgentie dan?

'Het begint al door te dringen, langzaam maar zeker. Ook in het 
bedrijfsleven. Ik vond het interessant dat bij de Nederlandse klimaattop 
in Rotterdam drie weken geleden 39 ondernemingen, waaronder Shell, 
zeiden: We moeten veel sneller naar duurzame energie, overheid doe 
iets.'


De CEO van Shell zei ook dat bedrijven met schone energie geen winst 
kunnen maken.

'Dan moet de overheid zorgen dat men met olie nog minder winst kan 
maken. Ik heb in 'Het hebzuchtgas' ondernemers volgens mij heel aardig 
afgeschilderd. Het zijn mensen die veel kunnen, aardige mensen ook. 
Alleen zijn ze bezeten van geld. Met een monomane focus op geld 
verdienen komen we er niet. Want dan kiezen bedrijven steeds weer voor 
goedkope olie. Dat is de realiteit. Totdat een regering zegt dat olie er 
niet meer in komt. De overheid kan dat doen, die heeft de macht namens 
ons. Dat doet een land even pijn, daarna ben je koploper.'


In de praktijk zien we kleinere stappen.

'Dat klopt. Je kunt als politicus vaak niet zo gek veel voorlopen of 
achterblijven bij wat de bevolking wil. Dat weet ik zelf maar al te 
goed, door mijn politieke loopbaan. Ik vind toch dat de politiek 
leiderschap moet tonen, door zelf ten minste een halve stap verder te 
gaan met milieubeleid. Een grote stap, dat lukt niet meer in de 
politiek. In vergelijking met 50 jaar geleden is het morele gezag van de 
politiek enorm afgenomen. Dat is waarschijnlijk het gevolg van 
globalisering en liberalisering, in het geloof dat 'de markt' het 
allemaal beter kan dan de overheid.'


Hoe kijkt u nu naar de Amerikaanse verkiezingsuitslag?

'Door de globalisering is de werkgelegenheid in de industriestaten 
weggevloeid. Er is geen regering geweest die daar een antwoord op had. 
Dus stemden de mensen op Trump. Dat terwijl veel van die stemmers heus 
wel zullen vinden dat hij platvloers is. Op energie- en klimaatgebied 
zie je hem al maatregelen nemen, door klimaatsceptici op hoge posities 
te benoemen. Echt zorgelijk wat Trump doet. Man, in wat voor tijd leef 
je? Heb je nog niet gezien dat 97 procent van de wetenschappers en al 
die mensen en landen in Parijs vorig jaar daar anders over denken. Hoe 
durf je?'

Toch zijn er voldoende Amerikanen die zijn klimaatopvatting aanhoren en 
hem een stem gunnen.

'Veel van die mensen hebben geen idee. Die zeggen: Het is iets warmer op 
aarde, lekker toch? Die weten gewoon niet wat er aan de hand is. Het is 
de plicht van politici om dat wel te weten. Je hebt niet het recht om te 
zeggen: ik geloof niet wat de wetenschap zegt. Je moet als politicus 
altijd blind varen op de deskundigheid in de samenleving. Voor de 
veiligheid van medicijnen, voor bruggenbouw, voor alles. Wat wel kan is 
dat je zegt: Ik moet de wetenschap geloven, maar ik doe er toch niks 
mee. Kijk, dat is politiek.'


Trump wil onder het klimaatakkoord uit en de steenkoolmijnen heropenen.

'Dan gaat hij terug in de tijd. Ik denk dat hij zijn eigen land 
hoogstens heel tijdelijk een voorsprong geeft, economisch gezien. Maar 
dat gaat Amerika later zeer betreuren. Het is onvoorstelbaar slecht 
beleid, zonder enige langetermijnvisie.'


Dan de kolencentrales in Nederland. Kunnen die dicht, of is dat zo'n 
stap te ver vooruit?

'We zouden dat kunnen doen, maar ik aarzel wel om alles nu hier vanuit 
Twello in te vullen. Ik zou zeggen: overheid, dwing een beter klimaat af 
en bedrijfsleven vul maar in hoe. Maar goed, politiek is ook 
prioriteiten stellen. Dat geldt ook voor de kolencentrales. Alexander 
Pechtold [D66-lijsttrekker, red.] kreeg een motie door de Kamer, om ze 
te sluiten.'


Uw partij wordt dubbel aangekeken in deze discussie. Voormalig 
D66-minister Brinkhorst vroeg volgens de energiebedrijven zelf om de 
kolencentrales.

'Dat is ook zo. Dat moet je niet ontkennen. Maar dat is wel lang 
geleden. Je kunt toch op je schreden terugkeren? We dachten toen dat het 
de beste oplossing was, maar nu niet meer. Het zou toch wat zijn als je 
dat niet meer kunt zeggen, wanneer je ziet dat een effect niet goed is. 
Dat geldt ook voor de gaswinning in Groningen. Dat moeten we versneld 
afbouwen. Ten eerste voor de Groningers. En ten tweede omdat gas 
verbranden ook niet goed is. Het geeft ook CO2.'


Welke boodschap wilt u lezers van uw nieuwe boeken meegeven?

'Iedere eeuw had zijn problemen. Mijn eeuw was de eeuw van de 
wederopbouw, de eeuw van armoedebestrijding, de AOW en het ziekenfonds. 
Mooie dingen. Bouwen aan welvaart voor iedereen. Nu is het de eeuw 
waarin we geconfronteerd worden met het feit dat de aarde het handelen 
van de mensen niet meer aankan. Nu de wereld zeventig miljard dieren in 
de veeteelt houdt, wat een veelvoud is van het aantal wilde dieren, 
verstoren we evenwichten. Onze taak nu is om dat probleem aan te pakken.

'Het is interessant om te bedenken dat de gevolgen van menselijk 
handelen op aarde tot de Tweede Wereldoorlog bijna geen aandacht hebben 
gekregen. Aandacht voor verontreiniging van lucht, water en de bodem 
kwam er pas sinds de jaren vijftig. Dat is nog zo kort geleden. Dat is 
wat onze tijd nu kenmerkt, de enorme tempoversnelling. Kijk naar een 
iPhone. Wat zo'n pestdingetje allemaal kan! En straks is de wereld 
gerobotiseerd, dan rijden de vrachtauto's zonder chauffeur.'


Denk u dat alles zo snel verandert, dat het ook wel goed komt met 
milieuproblemen?

'Het komt niet goed als je daar gewoon van uitgaat. Er moet echt wat 
gebeuren. Het probleem is nog steeds redelijk oplosbaar. Maar niet 
makkelijk, want er beginnen allerlei onomkeerbare effecten op te treden. 
Zoals het smelten van ijs op Groenland en het ontdooien van 
permafrostlagen. Dat kun je al niet meer tegenhouden.'

--------
(c) 2016 Persgroep